کتاب دیوان حافظ

در کتاب دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، مجموعه کامل اشعار و غزلیات حافظ آمده است.

مهمترین بخش این دیوان، غزلیات آن است. دیگر قالب‌های شعری مانند قطعه، قصیده، مثنوی و رباعی هم شعر‌هایی در این دیوان هست.

درباره کتاب

اشعارِ حافظ در چهار قالب مثنوی، قصیده، غزل و قطعه هستند. در شعر حافظ از ۲۳ وزن و ۱۰ بحر عروضی استفاده شده است.

از عمده مشخصات شعر حافظ ، طنز موجود در اشعارشان است که آن را در همه بخش‌ها از جمله در زمینه خیالی به کار برده است و در زمینه‌های فکری گاهی به خیام هم فکر می‌کند. به طور کلی در دیوان حافظ می‌توان خلاصه‌‏ای از همه جریانات مهم و عهده ادبیات پیش از او را مشاده کرد. حافظ به شعر همه شاعران بزرگ مخصوصا به شاعران معاصر خود توجه بسیار داشت و بسیاری از غزلیات او از غزلیات آنان نشات گرفته است.

بخش‌هایی از دیوان حافظ به زبان‌های اردو، پنجابی، سندی، عربی، انگلیسی در هند و پاکستان، ترجمه شده. و تنظیم اشعار برای آواز به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، روسی، ارمنی، بلغاری، چکی، چینی، دانمارکی، هلندی، فنلاندی، یونانی، مجاری، ایتالیایی، لاتین، لیتوانیایی، نروژی، لهستانی، پرتغالی، رومانیایی، صربی، سوئدی، اسپانیایی و ترکی در این سال‌ها بسیار رایج بوده.

پیترو دلّا واله جهانگرد رمی نخستین ترجمه‌ی اشعار حافظ را انجام داد. او در بازگشت از سفرش به ایران، در سال ۱۶۲۶ میلادی نزد اوربان هشتم در رم رفت و در مجلسی، ترجمه‌ی چند شعر از حافظ را خواند. احتمالاً این اولین ترجمه اشعار حافظ در اروپا هم بوده است. مترجمان ایتالیایی همواره سعی در ترجمه‌ی شاعرانه‌ی دیوان حافظ داشته‌اند تا به‌گونه‌ای بتواند با اصل شعر فارسی در ارتباط باشند.

چرا باید دیوان حافظ را مطالعه کنیم؟

شاید بتوان بگوییم که کلام حافظ برآیند وخلاصه‌ای از تمام شاعران ماقبل او است. شعر حافظ در تمام عصر‌ها بازهم طراوت و شادابی دارد. حافظ، حافظه جمعی ما فارسی‌زبانان است.

خواندن این کتاب را به چه کسی پیشنهاد می کنیم؟

خواندن این کتاب را به دوست‌داران شعر فارسی و به کسانی که علاقه به آشنا شدن با حافظ شیرازی و سبک او دارند پیشنهاد می‌دهیم.

درباره حافظ

خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی مشهور به لسان لغیب شاعر فارسی‌زبان سده‌ی هشتم در شیراز است. او حدود سال ۷۲۶ هجری قمری در شیراز متولد شد.او غزل‌سرای بزرگ و از خداوندان شعر و ادب پارسی است. بیش‌تر شعرهای او غزل است. حافظ از مهم‌ترین اثرگذاران بر شاعرانِ فارسی‌زبانِ پس از خود شناخته می‌شود. در سده‌های هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار او به زبان‌های اروپایی نیز ترجمه شد و نامش به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.

علوم و فنون را در محفل درس استادان زمان فراگرفت و در علوم ادبی عصر پایه‌ای رفیع یافت. حافظ در اشعار خویش به حضورش در مدرسه، چهل سال تحصیل علم و فضل، درس صبحگاهی، و حفظ قرآن برپایه‌ی قرائت‌های گوناگون اشاره کرده‌است. او قرآن را با چهارده روایت مختلف از بر داشت. شهرت حافظ باعث شده بود که حاکمان سرزمین‌های دور و نزدیک خواهان دیدار با او باشند. او در طول زندگی با بسیاری از سلاطین و بزرگان تعامل داشت و با اهل علم و ادب و شعر هم هم‌نشینی می‌کرد و از احوال صوفیان و درویشان زمانش هم باخبر بود؛ امّا خودش هرگز در هیچ‌یک از این گروه‌ها قرار نگرفت.

بیشترِ صاحب‌نظران عقیده دارند که حافظ غزل فارسی را به اوجی رساند که دیگر هرگز تکرار نخواهد شد. شعر حافظ دارای فضای عاشقانه و عارفانه و مدحی است. حافظ پژوهان برجسته‌ترین ویژگی سبکی غزل او را «پریشانی» دانسته‌اند. در اثرپذیری حافظ از قرآن تردیدی نیست. انقلاب حافظ در غزل، که در بالا با نام پریشانی به آن اشاره شد تحت تأثیر سبک قرآن بوده‌است. در عین حال، حافظ فرهنگ باستانی و فرهنگ اسلامی ایران را با دین، کلام، فلسفه و عرفان پیوند داد و در شعرش منعکس کرده است. در گزارشات و تحقیق‌های صورت گرفته درمورد حافظ بیان شده که حافظ از ۲۵ شاعر اثر پذیرفته ‌است. این اثرپذیری‌ها هم جنبه‌های لفظی و هم جنبه‌های محتوایی داشته‌است. سبکی که توسط حافظ بنیان گذاشته شده است، هم در مضمون و هم در محتوا، افزون بر شاعران روزگاران پس از او، بر شاعران دوران خودش نیز اثر گذاشت. شهرت شعر حافظ در زمان زندگی‌اش، به سرزمین‌های دیگر مانند: شبه‌قاره‌ی هند رسید و شاعران آن سرزمین‌ها بسیار سعی کردند تا ویژگی‌های شعر حافظ را به کار برند و بتوانند مانند حافظ مضامین عاشقانه و عارفانه را به‌هم ربط دهند و از صنایع ادبی به‌روش حافظ بهره گیرند. در حوزه‌ی زبان عربی، پس از خیام، حافظ بیشترین اثر را داشته‌است.

«گوته» دانشمند بزرگ و شاعر و سخنور مشهور آلمانی دیوان شرقی خود را به نام حافظ و با کسب الهام از افکار وی تدوین کرد. حافظ در سال ۷۹۲ هجری قمری در شیراز درگذشت. آرامگاه او در حافظیه‌ شیراز زیارتگاه صاحبنظران و عاشقان شعر و ادب پارسی است.

شعرهایی از دیوان حافظ

· خرم آن روز کز این منزل ویران بروم

راحت جان طلبم و از پی جانان بروم

گر چه دانم که به جایی نبرد راه غریب

من به بوی سر آن زلف پریشان بروم

دلم از وحشت زندان سکندر بگرفت

رخت بربندم و تا ملک سلیمان بروم

چون صبا با تن بیمار و دل بی​طاقت

به هواداری آن سرو خرامان بروم

در ره او چو قلم گر به سرم باید رفت

با دل زخم کش و دیده گریان بروم

نذر کردم گر از این غم به درآیم روزی

تا در میکده شادان و غزل خوان بروم

· صلاح کار کجا و من خراب کجا

ببین تفاوت ره کز کجاست تا به کجا

دلم ز صومعه بگرفت و خرقه سالوس

کجاست دیر مغان و شراب ناب کجا

چه نسبت است به رندی صلاح و تقوا را

سماع وعظ کجا نغمه رباب کجا

ز روی دوست دل دشمنان چه دریابد

چراغ مرده کجا شمع آفتاب کجا

چو کحل بینش ما خاک آستان شماست

کجا رویم بفرما از این جناب کجا

مبین به سیب زنخدان که چاه در راه است

کجا همی‌روی ای دل بدین شتاب کجا

بشد که یاد خوشش باد روزگار وصال

خود آن کرشمه کجا رفت و آن عتاب کجا

قرار و خواب ز حافظ طمع مدار ای دوست

قرار چیست صبوری کدام و خواب کجا