کتاب الیا کازان

کتاب الیا کازان؛ سینمای یک بیگانه آمریکایی نوشتهٔ برایان نیو و ترجمهٔ محمود مقدس است و نشر افکار آن را منتشر کرده است. این کتاب پژوهشی دربارهٔ الیا کازان فیلم‌ساز برجستهٔ آمریکایی است.

درباره کتاب الیا کازان

کتاب الیا کازان به بررسی سینمای الیا کازان (از ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۶) در یک بافتار سینمایی، فرهنگی و سیاسی می‌پردازد. رویکرد کتاب استقرایی است و نقش کارگردان را به‌عنوان بخشی از فرایند در حال تحول فیلم‌سازی با توجه خاص به دوران گذار از عصر طلایی استودیوها در دههٔ ۱۹۴۰ و نقشِ درحال تغییر استودیوها به‌عنوان سرمایه‌گذاران اصلی و پخش‌کنندگان فیلم‌های مستقل، واکاوی می‌کند. ازجمله مواردی که در کتاب مطرح می‌شود، مسائل مربوط به سانسور فیلم‌ها در دههٔ ۱۹۵۰ و اوایل دههٔ ۱۹۶۰ است؛ دورانی که با تغییر مخاطبان سینما و ذائقهٔ آن‌ها، از اثرگذاری «ادارهٔ ضوابط تولید» کاسته شد و «لژیون کاتولیک عفت» مذبوحانه می‌کوشید تا این خلأ را پر کند. 

بیشتر مطالب و نظرات مطرح‌شده راجع‌به کازان عمدتاً از دو رویکرد تفسیری عمده استفاده می‌کنند و بر همین اساس به تحلیل فیلم‌ها، شرایط تولید و استقبال تماشاگران از آن‌ها می‌پردازند. رویکرد نخست، کازان را بیشتر به‌عنوان استاد بازی‌گرفتن از هنرپیشه‌ها در نظر می‌گیرد و کارهایش در سینما و اثرگذاری قدرتمند و انقلابی‌اش بر صنعت فیلم‌سازی را در مقام چهرهٔ برجستهٔ سینمای آمریکای پس از جنگ بررسی می‌کند. از این حیث او طلایه‌دار استفاده از سنت استانیسلاوسکی در برادوی بود، ایده‌های مربوط به کارگردانی تئاتر را با خوانش‌های خلاقانه‌اش از نمایشنامه‌های درخشان آرتور میلر و تنسی ویلیامز متحول کرد و نقش مهمی در تأسیس آکتورزاستودیو ایفا کرد. رویکرد بعدی، کازان را در مقام کارگردانِ «استودیوهای هالیوودی» و کسی که آثارش بازتاب تحولات و تضادهای فرهنگی آمریکاست، مطالعه می‌کند و مشارکتش را در همکاری شرم‌آور هالیوود با کمیتهٔ فعالیت‌های ضدآمریکایی کنگره پس از جنگ جهانی دوم، مورد توجه قرار می‌دهد. این موارد و دیگر موضوعات مربوط به کازان در سال‌های اخیر، به‌خصوص بعد از اهدای جایزهٔ یک‌عمر دستاورد هنری به او در مراسم اسکار ۱۹۹۹ و نیز مرگش هنگام نودوچهارسالگی در ۲۰۰۳، مطالعه و بررسی مجدد شده‌اند. 

خواندن کتاب الیا کازان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ سینما و علاقه‌مندان به سینمای کلاسیک آمریکا پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب الیا کازان

«الیا کازان در اوایل سال ۱۹۴۴، پس از سبک‌وسنگین‌کردن پیشنهادهای چندین کمپانی فیلم‌سازی، قراردادی غیرانحصاری با «فاکس قرن بیستم»، به‌منظور ساخت هفت فیلم به امضا رساند؛ استودیویی که در سال‌های جنگ جهانی دوم سود سرشاری عایدش شده بود، اما پس از جنگ مثل سایر استودیوها با مشکلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کرد، که کمترینش کاهش ادامه‌دار تماشاگر و سود در اوایل ۱۹۴۷ بود. مدیرتولید فاکس، داریل اف.زانوک بود؛ فیلم‌نامه‌نویسی که بعدها مدیر استودیو شد و در استودیو برادران وارنر در اواخر ۱۹۲۰ و اوایل ۱۹۳۰، بر تولید اولین فیلم ناطق تاریخ سینما، یعنی خوانندهٔ جاز و فیلم‌های گنگستری، چون سزار کوچک و دشمن مردم، نظارت داشت. زانوک که احساس می‌کرد به حقش نرسیده است، از استودیو برادران وارنر بیرون آمد و شرکت فیلم‌سازی جدیدی با نام توئنیزسنچری‌فیلمز تأسیس کرد. در سال ۱۹۳۵، فاکس قرن بیستم، که از ادغام دو شرکت فاکس‌فیلمز و توئنیزسنچری‌فیلمز شکل گرفته بود و زانوک سی‌وسه‌ساله را در مقام مدیرتولید خود داشت، با بهره‌بردن از حس نوستالژی آمریکایی در دههٔ ۱۹۳۰، خوشه‌های خشم را در ۱۹۴۰ تولید کرد و به‌این‌ترتیب در سال‌های جنگ، خود را به منادی مسئولیت اجتماعی تازه‌یافتهٔ هالیوود در دوران پس از جنگ تبدیل نمود. دغدغه‌های اجتماعی زانوک، به‌عنوان جمهوری‌خواهی برجسته و مدیر مهم‌ترین استودیو غیریهودی هالیوود، در مشارکت شخصی‌اش در فیلم ویلسون، بازآفرینی پرهزینه و آرمان‌گرایانهٔ تلاش‌های رئیس‌جمهور وودرو ویلسون، در تأسیس «جامعهٔ ملل» پس از جنگ اول جهانی و تلاش نافرجامش در پایان جنگ برای ساختن فیلمی براساس ایده‌های وندل ویلکی، نامزد جمهوری‌خواه ریاست‌جمهوری ۱۹۴۴، نمود یافت (زانوک حتی زمانی کازان را برای کارگردانی این فیلم مدنظر داشت). فیلیپ دان، از فیلم‌نامه‌نویسان فاکس، بعدها اذعان کرد که با توجه به دخالت گستردهٔ زانوک در همهٔ مراحل تولید، از جلسات روخوانی فیلم‌نامه گرفته تا انتخاب بازیگر و تدوین، استودیو «جایی برای فیلم‌ساز مؤلف نبود». جان فورد، شاید استثنایی بر این قاعده محسوب می‌شد، که عموماً اصرارهای زانوک مبنی بر تسریع در اتمام فیلم‌هایش را نادیده می‌گرفت؛ هرچند زانوک توانست تغییرات مهمی در کلمانتین عزیز، آخرین فیلم فورد در استودیو فاکس قرن بیستم، اعمال کند. کار کازان در فاکس درواقع فرصتی برای کارآموزی بود، گو اینکه بخش اعظم دوران کاری‌اش را در نیویورک سپری کرده بود. جایی که به‌همراه آرتور میلر و تنسی ویلیامز، چندین نمایشنامه را به روی صحنهٔ برادوی برد. او طی دوران اقامتش در لس‌آنجلس، با وجود ساخت توافق شرافتمندانه با همکاری زانوک، همچنان خود را یک «تبعیدی» در هالیوود می‌دانست.»