کتاب مرگ اهریمن

کتاب الکترونیکی «مرگ اهریمن (تاریخ پارسیان هند از منظر فرهنگ، هویت و خداشناسی)» نوشتهٔ سوزان استایلز مانِک و با ترجمهٔ کامیاب شهریاری، اثری پژوهشی است که نشر مروارید آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی تاریخ، فرهنگ و هویت پارسیان هند از منظر دینی و اجتماعی می‌پردازد و مهاجرت زرتشتیان از ایران به هند و تأثیرات متقابل فرهنگی و مذهبی را تحلیل می‌کند. «مرگ اهریمن» با رویکردی تاریخی و جامعه‌شناسانه به بازتعریف مفاهیم کلیدی دین زرتشتی در بستر جامعهٔ هند می‌پردازد و نقش پارسیان را در تحولات اجتماعی و اقتصادی این سرزمین بررسی می‌کند. نسخه‌ٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب مرگ اهریمن

«مرگ اهریمن» اثری ناداستان و پژوهشی است که به تاریخ و جامعه‌شناسی دینی پارسیان هند می‌پردازد. سوزان استایلز مانِک در این کتاب، مهاجرت زرتشتیان از ایران به هند را از قرون نخست هجری تا اواسط قرن نوزدهم دنبال می‌کند و تأثیرات این مهاجرت را بر هویت، باورها و ساختار اجتماعی پارسیان بررسی کرده است. کتاب ساختاری تحلیلی دارد و با تکیه‌ بر منابع تاریخی، اسناد خانوادگی، مکاتبات دینی و روایت‌های شفاهی، تصویری چندلایه از جامعهٔ پارسی ارائه می‌دهد. نویسنده با تمرکز بر مفاهیمی چون ثنویت، خیر و شر و نقش روحانیت، نشان داده است که چگونه پارسیان در مواجهه با فرهنگ‌های هندو، اسلام و بعدها مسیحیت، هویت دینی و اجتماعی خود را بازتعریف کرده‌اند. اثر حاضر نه‌تنها به تحولات مذهبی، بلکه به ابعاد اقتصادی، سیاسی و مناسک جامعهٔ پارسی نیز پرداخته است و تلاش کرده تا پیچیدگی‌های روابط میان دین، فرهنگ و هویت را در بستر این جامعه به تصویر بکشد.

خلاصه کتاب مرگ اهریمن

کتاب «مرگ اهریمن» با روایت مهاجرت زرتشتیان از ایران به هند آغاز می‌شود؛ رویدادی که پس از فتوحات اسلامی و فشارهای دینی و اجتماعی، زرتشتیان را به ترک سرزمین مادری واداشت. نویسنده با بررسی اسناد تاریخی و روایت‌های شفاهی نشان می‌دهد که این مهاجرت نه‌تنها به‌دلیل آزار مذهبی بلکه تحت‌تأثیر عوامل اقتصادی و تجاری نیز رخ داده است. پارسیان در هند، به‌ویژه در ایالت گجرات، جامعه‌ای متمایز و پویا شکل دادند که هم‌زمان با حفظ هویت دینی در اقتصاد و فرهنگ هند نقش‌آفرین شدند. در ادامه، کتاب به روایت‌های پارسیان دربارهٔ مهاجرت، مانند قصهٔ سنجان، و چگونگی تطبیق آن‌ها با فرهنگ و آداب هندی می‌پردازد. نویسنده تأکید کرده است که پارسیان با پذیرش برخی رسوم هندی و هم‌زیستی با اقوام مختلف، موفق شدند جایگاه خود را در جامعهٔ هند تثبیت کنند. در این مسیر، مفاهیم کلیدی دین زرتشتی مانند «اهریمن» و ثنویت، تحت‌تأثیر تعامل با هندوئیسم و اسلام، به‌تدریج دگرگون شد و تفسیرهای جدیدی از خیر و شر شکل گرفت. کتاب همچنین به ساختار اجتماعی و قدرت روحانیت در جامعهٔ پارسی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه روحانیون، به‌ویژه در نوساری، قدرت و اعتبار بیشتری یافتند. مکاتبات میان پارسیان هند و زرتشتیان ایران، نقش مهمی در حفظ و بازسازی دانش دینی ایفا کرد. نویسنده به مناقشات داخلی جامعهٔ پارسی، از جمله اختلافات میان روحانیون و غیرروحانیون و مسئلهٔ تغییر دین نیز پرداخته است. درنهایت «مرگ اهریمن» تصویری از جامعه‌ای ارائه می‌دهد که با انعطاف و سازگاری، هویت خود را در بستر یک جامعهٔ کثرت‌گرا حفظ کرده و درعین‌حال، دستخوش تغییرات عمیق در باورها و مناسک دینی شده است.

فهرست کتاب مرگ اهریمن

مقدمهٔ مترجم

پیشگفتار

مقدمه

فصل اول: خاستگاه جامعهٔ پارسی

شیر در شکر

تولید ثروت

نتیجه‌گیری

پی‌نوشت‌ها

فصل دوم: ظهور قدرت روحانیت

سازمان روحانیت

روایات

استیلای بهاگاریا

نتیجه‌گیری

پی‌نوشت‌ها

فصل سوم: اکبر شاه، پارسیان و اشراقیان

خدمت پارسیان در دربار امپراتوری گورکانی

دین و خط‌مشی‌های سیاسی اکبر شاه

فلسفهٔ اشراقی

اسلام و عقاید پارسیان

دبستان مذاهب

فرقهٔ آذرکیوان

نتیجه‌گیری

پی‌نوشت‌ها

فصل چهارم: تجارت و دسیسه در سورات

برتری پارسیان

سورات: مرکز تجارت گجرات

سورات و پارسیان

توصیف یک دلال پارسی: رستم مانُک

رستم و پرتغالی‌ها

دلال کمپانی هند شرقی انگلیس

رقابت دلالان

نتیجه‌گیری

پی‌نوشت‌ها

فصل پنجم: منازعه بر سر تقویم

ایران و هند در قرن هجدهم

جاماسپ حکیم و جمشید ولایتی

تشکیل فرقهٔ ‌«قدیمی»

آنکتیل دوپرون و پارسیان

مأموریت به ایران

انتشار دساتیر

منازعه بر سر تقویم در مطبوعات

نتیجه‌گیری

پی‌نوشت‌ها

فصل ششم: پنچایتِ بمبئی

از سورات تا بمبئی

خاستگاه پنچایت پارسی

اصلاحات پنچایت

افول پنچایت

نتیجه‌گیری

پی‌نوشت‌ها

فصل هفتم: پرسبیتری‌ها، مطبوعات و آموزش به زبان انگلیسی

پیامدهای آموزش به زبان انگلیسی

حملهٔ مبلغان

بمبئی و مناطق پیرامونی

تغییر دین پسران مدرسه‌ای

پیامدهای تغییر دین برای پنچایت

منازعه بر سر کتاب‌ها

بمبئی جوان

انجمن حقوق پارسیان

تغییر دین نافرجام

داستان دو مرد

نتیجه‌گیری

پی‌نوشت‌ها

سخن پایانی

کتابشناسی

یادداشت‌ها

چرا باید کتاب مرگ اهریمن را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و مستند به یکی از مهم‌ترین مهاجرت‌های دینی و فرهنگی تاریخ ایران و هند می‌پردازد و روند شکل‌گیری هویت پارسیان هند را از زوایای مختلف بررسی می‌کند. «مرگ اهریمن» با واکاوی اسناد تاریخی، روایت‌های شفاهی و تحلیل مناسبات اجتماعی به خواننده امکان می‌دهد تا پیچیدگی‌های روابط میان دین، فرهنگ و هویت را در یک جامعهٔ اقلیتی بهتر درک کند. این اثر برای کسانی که به تاریخ ادیان، جامعه‌شناسی اقلیت‌ها و تحولات فرهنگی علاقه‌مندند، فرصتی برای آشنایی با فرازونشیب‌های هویت دینی و اجتماعی پارسیان فراهم می‌آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ ایران و هند، پژوهشگران حوزهٔ ادیان، جامعه‌شناسان، دانشجویان مطالعات فرهنگی و کسانی که دغدغهٔ شناخت تحولات هویت و فرهنگ در جوامع مهاجر و اقلیت را دارند، مناسب است. همچنین برای کسانی که به ریشه‌های تعامل میان ادیان و فرهنگ‌ها علاقه دارند، این اثر توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب مرگ اهریمن

«در مورد مکان این «قُهستان» که گویا پارسیان از آن‌جا کوچ کرده‌اند، سردرگمی وجود دارد. «قُهستان» در لغت به معنای مکانی کوهستانی است، اما معمولاً به منطقه‌ای از ایران در شمال خلیج فارس و نه چندان دور از بین‌النهرین اطلاق می‌شود. این مکان، علاوه بر سازگاری با خط مهاجرت پیشنهادشده در قصهٔ سنجان، این نظریه را تقویت می‌کند که زرتشتیانی که به هند مهاجرت کرده‌اند، عمدتاً بازرگان بوده‌اند، زیرا «قُهستان» رودخانه‌های متعددی داشت که به خلیج می‌ریزند و ساسانیان بر روی آن‌ها بنادر قابل توجهی برای تجارت ساخته بودند. با این حال، در عنوان فصل قصهٔ سنجان که به شرح این مهاجرت‌ها می‌پردازد، چنین نوشته شده است: «روایت آمدن بهدینان از خراسان به کشور هندوستان». احتمالاً عناوین فصل به‌قلم ویراستار بعدی اضافه شده است که فرض می‌کرد پارسیان باید براساس گفتهٔ بهمن در آن فصل از قصهٔ سنجان از خراسان آمده باشند، زیرا بهمن اشاره کرده است که پارسیان ابزار و آلات دینی لازم برای تأسیس آتشکده را از خراسان با خود آورده بودند. پژوهشگران پارسی مانند هُدیوالا از این مطلب نتیجه گرفته‌اند که قُهستانِ مورد بحث ناحیه‌ای از استان خراسان بوده است. هُدیوالا همچنین تأکید می‌کند که پارسیان موطن جدید خود را در گجرات، سنجان نامگذاری کردند که برگرفته از نام شهری بود که ظاهراً در آن منطقه وجود داشت. با این حال هُدیوالا تصریح می‌کند که حداقل چهار مکان در ایران در آن زمان با این نام وجود داشته است. خراسان ممکن است به‌عنوان منبع اصلی ابزارهای مرتبط با آتشکده بوده باشد و پارسیانی که آن ابزارها را به‌دست آورده‌اند لزوماً ساکنان آن منطقه نبوده‌اند. در واقع، از آن‌جایی که حمل چنین ابزار و آلاتی به خارج از کشور آن‌ها را از نظر آیینی ناپاک می‌کرد، احتمالاً قصد بهمن این بوده است که بگوید آن‌ها به‌صورت زمینی از خراسان به هند حمل شده‌اند و از این رو پاک هستند.»