کتاب سازمان یابی ژنوم

کتاب سازمان یابی ژنوم با گردآوری و تلخیص مجید متولی باشی در انتشارات دانشگاه اصفهان چاپ شده است. این کتاب با تکیه بر آخرین یافته‌های علمی به بررسی سازمان‏‌یابی ژنوم و کروماتین با تکیه بر جزئیات و به‌صورت مولکولی در سلول‌های مختلف از جمله ویروس‌، باکتری‌ و سلول‌های یوکاریوتی پرداخته است.

 درباره کتاب سازمان یابی ژنوم

با توجه به گسترش روز افزون علم ژنتیک و نفوذ آن در علوم زیستی مختلف، نیاز به درک مفاهیم پایه‌ای از جمله ساختار ژنوم و نحوۀ طبقه‌بندی و استقرار مادۀ ژنتیک در موجودات زنده به‌منظور شناخت بهتر مسائل مولکولی ژنوم از جمله تنظیم بیان ژن، همانندسازی، نوترکیبی، ترمیم، تخصص و تمایز سلولی اجتناب‌ناپذیر است. 

کتاب سازمان یابی ژنوم طراحی شده تا به دانشجویان در رابطه با مفاهیم اساسی ساختار و بسته‌بندی ژنتیکی در سلول‌های مختلف اطلاع ‌رسانی کند. به امید اینکه تلاش ما راهی باشد هر چند کوتاه در مسیر پیشرفت روزافزون علم ژنتیک و به تحریر در آوردن جلوه‌های شگفت‌انگیز حیات؛ باشد که این مختصر، قدمی در راه پیشبرد اهداف بلند علمی ایران عزیزمان به حساب آید.

 این کتاب حاوی پنج فصل شامل میان‌کنش DNA و پروتئین، بسته‌‌بندی ژن‌های ویروسی، بسته‌بندی ژنوم در سلول‌های پروکاریوتی، سازمان‌‌یابی ژنوم در هستک و هسته و بسته‌بندی ژنوم در فیبرهای کروماتینی سلول‌های یوکاریوتی است.

کتاب سازمان یابی ژنوم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب مناسب دانشجویان رشته‌های زیست‌شناسی و ژنتیک است.

بخشی از کتاب سازمان یابی ژنوم

ژنوم به منظور حفظ عملکرد و ساختار، نیازمند به میانکنش‌ با پروتئین می‌باشد. پروتئین‌ها از طریق برقراری میانکنش‌های متعددی همچون پیوند‌های الکترواستاتیک، هیدروژنی و هیدروفوبیک با DNA ارتباط برقرار می‌نمایند. پروتئین‌ها قادر به برقراری میانکنش‌های اختصاصی و غیراختصاصی با DNA می‌باشند. به عنوان مثال، بسیاری از فاکتورهای رونویسی و عوامل تنظیم‌کننده، با شناسایی توالی ویژه و اختصاصی به DNA متصل گشته و معمولاً با استفاده از ساختار هلیکس آلفا با گودال بزرگ DNA میانکنش اختصاصی برقرار می‌نمایند. این درحالیست‌که پروتئین‌هایی مانند هیستون‌ها و پروتئین‌های متصل‌شونده به DNA تک‌رشته‌ای، گرایش و تمایل به توالی خاصی نداشته و معمولاً میانکنش آن‌ها با گودال کوچک DNA صورت می‌پذیرد. در زمان برقراری میانکنش میان پروتئین و DNA، نخست پیوند‌های هیدروژنی بین اسکلت قند-فسفات DNA و پروتئین صورت گرفته که این پیوند‌ها موقعیت‌یابی و قرارگیری پروتئین نسبت به DNA را تسهیل می‌نمایند. میانکنش‌ها در سطح اتمی ادامه یافته به نحوی که اتم‌های بازهای موجود در DNA با اتم‌های اسیدآمینه‌های پروتئین، پیوند برقرار نموده و از این طریق اتصالات محکم و اختصاصی صورت می‌پذیرد. معمولا پس از برقراری ارتباط میان پروتئین و DNA تغییر ساختار فضایی در DNA ایجاد گردیده که توسط پروتئین‌ها شناسایی و در نتیجه سبب فراخوانی سایر پروتئین‌های درگیر در واکنش‌های زیستی می‌گردد. گرایش اتصال پروتئین به DNA به واسطۀ الیگومریزاسیون پروتئین‌ها و یا کمپلکس‌های چند پروتئینی افزایش می‌یابد.

میانکنش‌های DNA و پروتئین‌ها، به واسطۀ دمین خاصی به‌نام دمین متصل شونده به DNA ( DBD) صورت می‌پذیرد. دمین متصل شونده به DNA در سلول‌های پروکاریوت، یوکاریوت و ویروس‌ها حضور داشته و واجد تنوع بالایی می‌باشد. بسیاری از دمین‌های متصل شونده به DNA ساختار خاصی را شناسایی می‌نمایند. فعالیت دمین متصل شونده به DNA در ارتباط با کل ساختار پروتئین بوده و خود به تنهایی قادر به عملکرد نمی‌باشد. در این دمین‌ها ساختار هلیکس آلفا عمده‌ترین ساختار شناسایی کننده محسوب گردیده که به‌طور عمده با گودال بزرگ DNA (به صورت اختصاصی) میانکنش برقرار می‌نماید. این امر یک موضوع قاطع نبوده و همچنین، دمین‌های متصل شونده به DNAیی وجود داشته که به واسطۀ صفحات بتا و یا با گودال کوچک DNA میانکنش برقرار می‌نمایند. دمین‌های مهم و پرکاربرد متصل شونده به DNA شامل HTH ، انگشت روی، زیپ لوسین و روبان بتا می‌باشند که در مورد هر یک به‌طور اختصار در ادامه توضیح داده خواهد شد.