کتاب الگوهای روایی افسانه ها و اسطوره های ایرانی

کتاب «الگوهای روایی افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی» تألیف پگاه خدیش عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و فریده داوودی‌مقدم عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد به همت سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) به چاپ رسیده است. این کتاب با هدف ارائۀ مأخذی کلی و البته کوتاه، دربارۀ الگوهای روایی افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی نگاشته شده است.

درباره کتاب الگوهای روایی افسانه ها و اسطوره های ایرانی

افسانه‌ها و اسطوره‌ها کهن‌ترین و زیباترین آفریده‌های ادبی و خلاقانهٔ ذهن بشرند؛ بازتاب اندیشه‌ها و خواست‌ها، آرزوها و آیین‌ها و باورهای دیرینهٔ آدمی. شناخت دقیق اجزاء و عناصرسازی آن‌ها، در کنار تجزیه و تحلیل مفهوم و محتوایشان، انسان امروز را به رمز و رازهای افسانه‌ها و اسطوره‌ها می‌رساند و ژرفای اندیشه‌های اخلاقی، فلسفی، دینی و مبانی فکری نیاکانش را به زیبایی نشان می‌دهد. این هر دو، ساختارها و الگوهای ویژه‌ای دارند که آشنایی با آن‌ها راهگشای پژوهشگران مطالعات علوم انسانی و ادبی در شناخت کارکردهای خُرد و کلان، و در نهایت درک هزارتوی معنایی این متون خواهد بود.

درباره کتاب الگوهای روایی افسانه ها و اسطوره های ایرانی

فصل اول: کلیات

الف) افسانه‌ها

ب) اسطوره‌ها

ج) روایت

فصل دوم: الگوهای ساختاری افسانه‌ها

فصل سوم: الگوهای روایی اسطوره‌های ایرانی

دربارۀ تجزیه و تحلیل و استخراج الگوهای افسانه‌ها و قصه‌های شفاهی ذکر چند نکته ضروری است:

 نخست اینکه در گزینش افسانه‌ها در این کتاب، تنها به مواردی استناد شده که در محدودۀ ایران امروز، به زبان فارسی یا لهجه‌های نزدیک به فارسی، نَقل شده و می‌شوند. در این راستا، مطابق با شیوۀ کار قصه‌شناس برجستۀ آلمانی، اولریش مارزلف، در کتاب ارزشمند طبقه‌بندیِ قصه‌های ایرانی، افسانه‌های اقوام گوناگون ساکن در سرزمین ایران، که به زبانی غیر از فارسی سخن می‌گویند و قصه تعریف می‌کنند، در نوشتن کتاب حاضر لحاظ نشده است. دلیل این کار، نه اعتقاد مؤلفان به برتری ادبی و فنی زبان فارسی بر سایر زبان‌های رایج در ایران است، نه به دلایل واهیِ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی؛ که هیچ‌کدام در برابر نیروی سرشار و نبض پرتوان ادب شفاهی به پشیزی نمی‌ارزند. تنها از آن رو افسانه‌های فارسی را انتخاب کردیم که فارسی‌، زبان رسمی و رایج ایران است و کرد، ترک، عرب و بلوچ، هنگام برقراری ارتباط با ایرانیانی که هم‌زبانشان نیستند، به راحتی به فارسی می‌گویند و می‌شنوند؛ ولی برای نقل افسانه به هر کدام از این زبان‌ها، آوردن ترجمۀ فارسی آن قصه نیز ضروری می‌بود و در ترجمه، همیشه اصل روایت دگرگون می‌شود و گاه از میان می‌رود. به یقین بسیاری از هم‌وطنان غیر فارسی‌زبان ایرانی، افسانه‌های تحلیل‌شده در این کتاب را کاملاً آشنا خواهند یافت و نمونه‌های همانند آن‌ها را در زبان مادری خویش به یاد خواهند آورد.

نکتۀ دوم اینکه الگوهای روایی افسانه‌های بلند، خود ترکیبی است از ریزالگوهای متنوع و گاه متفاوت که به شیوه‌های گوناگون در هم آمیخته‌اند. ازین‌رو شناخت الگوهای روایی پایه را به افسانه‌های کوتاه محدود کردیم که گاه خود سازندۀ افسانه‌های طولانی‌اند. افسانه‌های بلندی همچون داراب‌نامه، فیروزشاه‌نامه، سمک‌عیار، و داستان‌های جامع‌الحکایات مبنای کار نبوده‌اند و بیشتر از مجموعه‌هایی از قصه‌های شفاهی که در قرن حاضر گردآوری و منتشر شده‌اند استفاده شده است.

کتاب الگوهای روایی افسانه ها و اسطوره های ایرانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به دانشجویان رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی و سایر علاقه‌مندان به افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی پیشنهاد می‌شود.