کتاب تصوف

کتاب الکترونیکی «تصوف» با عنوان فرعی اصول تصوف ابوسعد عبدالملک ابی عثمان خرگوشی با نگاهی به تهذیب‌الاسرار نوشتهٔ عرفان گوندوز با ترجمهٔ توفیق هـ سبحانی در نشر گویا به چاپ رسیده است.

درباره تصوف

کلمهٔ «تصوّف» که پس از سدهٔ دوم هجری پدید آمده است، در آن دوره، مخصوصاً از آن مفهوم «علاقهٔ قلبی خود را از غیرخدا بریدن و با تخلّق و تحقّق طوری زیستن که گویی در محضر خداست» استنباط شده است. چنین به نظر می‌رسد تعریف‌هایی که در آثار کلاسیک چون: اللّمع، الرسالهٔ، کشف‌المحجوب، قوت‌القلوب و تهذیب‌الأسرار به دست داده‌اند، معنی همین را تأیید می‌کنند.

درباره عرفان گوندوز

پروفسور عرفان گوندوز در سال ۱۹۵۰ در یشیل‌حصار در استان قیصریّه به دنیا آمد. دورهٔ ابتدایی را در همان یشیل‌حصار و دورهٔ دبیرستان را در مدرسهٔ معقول و منقول (امام خطیب) در قیصریه در ۱۹۶۹ به پایان رسانید. در سال ۱۹۷۴ از انستیوی عالی اسلامی استانبول فارغ‌التحصیل شد. در همان شهر به استادیاری در رشتهٔ تاریخ تصوّف منصوب شد. در همین انستیتو که بعداً به دانشکدهٔ الهیات دانشگاه مرمره تغییر نام داد، در سال ۱۹۸۳ درجهٔ دکتری گرفت. در ۱۹۹۰ دانشیار شد. در سال ۱۹۸۶ برای ادامهٔ تحقیق به قاهره اعزام شد.

برخی از آثار او که چاپ شده عبارتند از: مناسبات دولت و تکیه‌گاه‌ها در دورهٔ عثمانی؛ بررسی زندگانی و آثار احمد ضیاءالدین و دیدگاه‌های عرفانی وی؛ تصحیح انتقادی تهذیب‌الأسرار از ابوسعد خرگوشی از صوفیان قرن چهارم هجری در نیشابور و تصوّف و فرقه‌های آن را می‌توان نام برد.

مقالات متعددی هم در دائرۀالمعارف اسلامی و در نشریات همایش‌های بین‌المللی منتشر شده است. مدتی مشاور نخست‌وزیر و مسئول جوامع نَسَبی ترک در خارج از کشور بود. در سال ۱۹۹۹ به نمایندگی مجلس از استانبول انتخاب شد. در حال حاضر در بسیاری از بنیادهای اسلامی عضویت و فعالیت دارد. فعلاً رئیس هیئت امنای دانشگاه ابن خلدون است.

کتاب تصوف را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به دوست‌داران مباحث عرفان و تصوف پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب تصوف

خلافت اسلامی که عرصهٔ وسیع جغرافیایی را دارا بود و مرزهای آن در شرق از چین تا میانه‌های هندوستان، در غرب تا اقیانوس اطلس، در جنوب تا سودان و اقیانوس هند و در شمال تا آناطولی ادامه داشت، خواه از نظر فرهنگ و خواه از نظر جوامع، ساخت پیچیده‌یی به وجود آورده بود. این وضع از یک سو حیات اقتصادی را تحت تأثیر قرا می‌داد، از سوی دیگر تمدّن‌های ساسانی، کلدانی و آشوری در ایران و عراق و تمدن‌های بیزانس و سامی کهن در شام و مصر، بر حیات اجتماعی اثر گذاشته، و این تمدن‌ها با تمدن عرب و اسلام درآمیخت و آمیزهٔ جدید پدید آورد.

مقدسی (۳۵۰ ه./ ۹۶۱ م) که در دورهٔ سامانیان، شخصاً خراسان و نیشابور را زیارت کرده و این ناحیه را «مرکز فکر و فقه و منبع مذکّران» توصیف کرده، در مشاهدات خود از حضور یهودیان و مسیحیان، و وجود شیعه و کرّامیّه در نیشابور، حنفیان در چاچ، طوس، نسا و ابیورد، شافعیان در هرات، سیستان و سرخس به سبب اکثریّتی که داشته‌اند، بحث کرده است. نقل می‌کنند که در کنار مسیحیان و یهودیان، زردشتیان و مجوسیان هم بودند که هرکدام آیین‌های خود را در معابد خود به جا می‌آوردند. این وضع که کاملاً از تفاوت در معتقدات دینی منشأ می‌گرفت، گهگاه میان مسلمانان و غیرمسلمانان تا حدّ نزاع‌های خونین و کشتار پیش می‌رفت. روایت می‌کنند که ساخت‌های متفاوت دینی، کشمکش‌های اجتماعی را سبب می‌شد.

در کنار آنها مذاهب اسلامی چون، شافعیّه، حنفیّه، حنبلیّه، ثوریّه، بخّاریه، طاهریّه، اثنی‌عشریّه، شیعهٔ غالی، قرامطه، خوارج، اصحاب حدیث، اهل رأی و قیاس، معتزله، مُرجئه، کرّامیّه، صوفیّه، جهمیّه، مُجَسِّمه، مشبّهه و قدریّه نیز بودند. اینان با هم در نزاع بودند، بجز آنان معتزله که در میان خود به ۱۳ فرقه، شیعه به ۳۰ فرقه و مرجئه که به ۷ فرقه تقسیم شده بودند نیز نزاع‌هایی در میان خود داشتند. بی‌تردید محلّی که گهگاه این تعصّبات مذهبی در آنجا به جنگ‌های خونین منجر می‌شد، نیشابور بود. در آنجا درگیری‌هایی میان کرّامیه و شیعه به وقوع می‌پیوست، بین صوفیه و فقها هم مناقشاتی درمی‌گرفت و گاه این مجادلات تا مقامات سیاسی هم می‌کشید. در سیستان، حنفیّه که سمکیّه نام داشتند با شافعیان که صدقیّه خوانده می‌شدند، در سرخس حنفیّه که عروسیّه نامیده می‌شدند با شافعیّه که اهلیّه نام داشتند، مخصوصاً دربارهٔ قیاس مناقشات و منازعات داشتند. در هرات میان علمیّه و کرّامیّه، در مرو میان مدنیّین و سوق‌العتیق، در ری میان اهل سنّت و معتزله دربارهٔ مسألهٔ «خلق قرآن» اختلافاتی به وجود می‌آمد.