کتاب راهنمای سلامت روان کودکان؛ شرم

راهنمای سلامت روان کودکان؛ شرم یکی از کتاب‌های مجموعه راهنمای سلامت روان کودکان نوشته بتسی دوتیری است. در این کتاب درباره شرم در کودکان و تاثیرات آن بر زندگی و روان آنها می‌خوانید.

درباره کتاب راهنمای سلامت روان کودکان؛ شرم

در این راهنمای ساده ولی در عین حال جامع، بتسی دو تیری توصیفی دقیق برای درک بهتر احساس شرم در کودکان و نحوه‌ی پاسخ‌دهی به آن برایمان فراهم می‌کند.

بررسی تجربه‌ شرم موضوع مهمی است، چرا که بسیاری از ما این احساس را با احساس گناه، اضطراب، پشیمانی، خجالت‌زدگی یا تنفر اشتباه می‌گیریم. شاید بهترین توجیه این باشد که همه‌ی ما ترجیح می‌دهیم احساس شرم خودمان را در نظر نگیریم، چون این احساس باعث می‌شود که ما با خاطرات، باورها و احساساتی که باعث احساس شرم در ما می‌شوند مواجه شویم.

دو تیری توضیح می‌دهد که چطور شرم می‌تواند بر روابط اجتماعی اثر منفی بگذارد و کودکان را از برقراری رابطه، احساس تعلق داشتن به یک جمع و دلبستگی، که محافظ کودکان در برابر پیامدهای منفی بهداشت روان در بزرگسالی است، محروم کند. این مسئله شرم را به‌یک حالت هیجانی بسیار دردناک ولی بسیار طبیعی تبدیل می‌کند که برخاسته از نیاز انسانی ما به تعلق داشتن است. کودکان باور دارند اگر اطاعت نکنند و حرف‌شنوی نداشته باشند، به حال خود رها و طرد می‌شوند. به همین دلیل است که کودکانی با تجارب شدید غفلت و آزار در شروع زندگی، اغلب این رفتار والدین یا مراقبان را توجیه و تصدیق می‌کنند، چون نگرانند که بدون آنها زنده نخواهند ماند. برخی از این کودکان به دلیل همدستی با والدین یا مراقبان در یک محیط خانوادگی بالقوه سمی، احساس شرم می‌کنند و این در حالی است که آنها با هدف بقا و زنده ماندن این کار را کرده‌اند.

همچنین برای یک کودک تشخیص و تأیید این نکته که افرادی که او را به دنیا آورده‌اند و قرار بوده از وی مراقبت کنند، این کار را نکرده‌اند، شرم‌آور است و این باعث می‌شود او فکر کند که رفتار والدینش تقصیر او و برخاسته از خود او به عنوان یک شخص و عمل او به عنوان یک کودک است. بنابراین مهم است به‌یاد داشته باشیم که برای بسیاری از کودکان افشای تجاربشان و درخواست کمک، به خودی خود تجربه‌ای شرم‌آور است، به‌خصوص اگر پاسخ مناسبی را از فرد بزرگسال دریافت نکنند.

زمانی که با کودکان کار می‌کنیم یا والد آنها هستیم، باید در مورد شرم اطلاعات داشته باشیم و بدانیم شرم چطور است و مضرات و یا حتی ویرانگری آن و تأثیر آن بر رشد و آینده‌ کودک چیست.

دو تيری یک راهنمای عملی برای این کار فراهم کرده و به ما بینش می‌دهد که چطور به بهترین وجه از کودکان در برابر احساس چالش‌برانگیز بد و اشتباهى بودن که برخاسته از شرم است، حمایت کنیم. 

خواندن کتاب راهنمای سلامت روان کودکان؛ شرم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 همه والدین و مربیان کودکان مخاطبان این کتاب‌اند.

 بخشی از کتاب راهنمای سلامت روان کودکان؛ شرم

دروغ‌گویی

شرم اغلب باعث می‌شود که کودکان دروغ بگویند تا به این وسیله از آسیب‌پذیری و ترسشان از طرد شدن، محافظت کنند. دروغ باعث می‌شود که کودک از مواجه شدن با احساس شدید و عمیق شرم، که احساس تنفر از خود و طرد خود را تحریک می‌کند، اجتناب کند. کودک ممکن است به‌قدری متقاعدکننده دروغ بگوید که خودش هم دروغش را باور کند، تا به این طریق تلاش ناامیدانه‌ای برای محافظت از خودش در برابر شرم داشته باشد.

روشی که ما به عنوان یک بزرگسال در چنین موقعیتی می‌توانیم پاسخ دهیم، باید همراه با عشق و همدلی باشد. ما می‌توانیم برای مدتی دروغ کودک را نادیده بگیریم، یا اینکه می‌توانیم با یک پاسخ همدلانه به‌آرامی به این موضوع نزدیک شویم و برای مثال می‌توانیم داستان زمانی را بگوییم که بچه بودیم و چون ترسیده بودیم دروغ گفتیم. مهم این است که کودک نیاز دارد شما صبورانه تحمل کنید، نه اینکه او را با دروغش مواجهه کنید و او را به چالش بکشید. چرا که این تجربه برای او سرشار از ترس است و کودک به عشق و مراقبت نیاز دارد، تا بتواند حقیقت را بگوید و این خطر را بپذیرد که با گفتن حقیقت، خودش را در برابر شما که‌یک بزرگسال هستید و می‌توانید به او آسیب برسانید، آسیب‌پذیر کرده است.

فریب

فریب، روش مقابله‌ای مشابهی است که اغلب به عنوان روشی برای محافظت از آسیب‌پذیری، استفاده می‌شود. هنگامی که کودکان از نشان دادن اینکه چه کسی هستند، یا در معرض دید قرار گرفتن، یا طرد شدن می‌ترسند، به‌طور ناخودآگاه قصد فریب دیگران را دارند. دروغ شکل ساده‌ای از گفتن حرف نادرست و کذب است و فریب پیامد دروغ‌گویی است، چرا که باعث می‌شود که فرد تصویر کامل‌تری از خودش را، که دوست دارد اطرافیان در مورد وی باور کنند، می‌سازد. به این دلیل که فکر می‌کند این کار از وی محافظت می‌کند. فریب یک مکانیزم بقای نیمه‌هشیار است، که از فرد در برابر مواجه شدن با واقعیت‌های زندگی‌اش، نیازها، مسائل و رنج‌هایش، محافظت می‌کند. این بدان معناست که آنها خودشان متوجه نیستند که از فریب استفاده می‌کنند چون خودشان را متقاعد کرده‌اند که آنچه می‌گویند حقیقت است، تا به این شکل شرمشان را پنهان کنند. زمانی که روابط توأم با عشق، مراقبت و دلسوزی به فرد کمک می‌کند تا احساس کند که صادق بودن نه‌تنها باعث از دست دادن رابطه نمی‌شود، بلکه باعث دریافت حمایت و همدلی هم می‌شود، بندهای گره‌خورده‌ی دروغ و فریب گشوده می‌شوند.

منتقد دیگران بودن و فرافکنی

زمانی که کودک سعی می‌کند از تجربه‌ی احساس شرم اجتناب کند، یا سعی می‌کند با احساس سنگین و سیاه شرم مقابله کند، به صورت نیمه‌هشیارانه یاد می‌گیرد تا از دیگران انتقاد کند، تا به این طریق رنجش را کاهش دهد. این کار راهی برای از بین بردن رنج خودتنفری و آشفتگی ناشی از احساس بی‌ارزشی و دوست‌داشتنی نبودن است. اگر شخص با انتقاد از دیگران احساس تسکین کند، می‌تواند به فرافکنی تبدیل شود. این یک مکانیزم مقابله‌ای نیمه‌هشیار است که فردی که فرسوده شده را، قادر می‌سازد تا احساسات رو به افزایش خودتنفری و شرمش را مدیریت کند. زمانی که فرد از کاری که انجام داده احساس شرم می‌کند، می‌تواند هرآنچه را در مورد خودش بدش می‌آید، به دیگران فرافکنی کند و بعد آنها را مورد انتقاد قرار دهد و دیگران را نیز علیه آن شخص با خود همراه کند. این مسئله می‌تواند هم برای شخصی که نسبت به او فرافکنی کرده و هم برای خودش بسیار آسیب‌زا باشد. چرا که آنها همراه با تشویش و تحریف زندگی می‌کنند. آنها سعی می‌کنند تا خود واقعی‌شان را که آن را طرد می‌کنند پنهان کنند، تا به این شکل هرگز با «شبکه‌ای از دروغ‌هایی که بافته‌اند، به‌گونه‌ای که هویتشان به‌یک دروغ تبدیل شده است و احساس دروغینی که آنها را به‌یک دغل‌باز تبدیل می‌کند» مواجه نشوند (ساندرسون ۲۰۱۵. ص ۱۱۱).