کتاب شعائر حسینی

کتاب شعائر حسینی نوشته نادعلی علی‌نیا خطیر است. کتاب شعائر حسینی بررسی فقهی قمه زنی، تعزیه خوانی، لباس سیاه و حمل علم و نخل است.

درباره کتاب شعائر حسینی

شعائر حسینی هم‌چون سایر شعائر دینی، تأثیر شگرفی در زنده نگه‌داشتن روحیه دینی و حفظ امنیت اسلامی متدینین، به خصوص شیعیان و یأس و ناامنی دشمنان اسلام داشته است. 

نوشتار حاضر تحقیقی است که به دور از نگاه‌های احساسی، تلاش کرده است تا شعائر حسینی را در قدم اول از نگاه قواعد فقهی و دیدگاه فقها مورد بررسی قرار دهد و در قدم دوم، بُعد حکومتی آن را نیز نشان داده و وظیفه حاکم اسلامی در این‌باره را پی بگیرد. بنابراین، تحقیق حاضر مشتمل بر مباحث مقدماتی و شش فصل جداگانه است و آن‌ها عبارتند از؛ ۱. مفهوم‌شناسی شعائر حسینی (مقدسات) ۲. حاکم اسلامی و اقامه شعائر حسینی ۳. جایگاه گریستن و گریه برای امام حسین (ع) در اسلام ۴. بررسی حکم قمه‌زنی در فقه شیعی ۵. تعزیه‌خوانی (شبیه‌خوانی) ۶. پوشیدن لباس سیاه از نگاه فقه و فقها.

واقعه عاشورا و شهادت مظلومانه سالار شهیدان و یاران باوفای آن حضرت، تأثیر شگرفی در جان‌های شیعیان، بلکه آزادمردان جهان داشته است. یکی از برجسته‌ترین تأثیرهای این واقعه، ایجاد روحیه شهادت‌طلبی در بزرگ‌مردان انقلاب اسلامی به ویژه در صحنه جنگ تحمیلی بود. محبت سالار شهیدان و سوز و گداز در رثای مظلومیت آن امام غریب، چنان پویا و مؤثر است که ذکر نام او دل‌ها را متوجه خود ساخته و اشک‌ها را جاری می‌سازد و این حرارت و محبت جز با تصرّف تکوینی ولایت آن حضرت در جان‌ها صورت نمی‌گیرد.

جدا از برکات شخصی و معنوی که از ارتباط با آن وجود سراسر برکت برای جان‌های عاشق حاصل می‌شود، برگزاری عزاداری عمومی و برپایی دسته‌جات عزاداری به شکل نمادین که بیانگر حزن عمومی و غصّه‌ای جانسوز است، جامعه را با فرهنگ شهادت و راه حسینی آشنا می‌سازد. رحمت خدا را نازل نموده و جوانان ـ که قشر مؤثر هر جامعه به شمار می‌روند- را با این گونه اجتماعات مبارک آشنا می‌سازد.

از چنین اجتماعاتی حرکات انقلابی و ضد استبدادی و ضد استعماری سامان گرفته است. عشق به شهادت که متأثر از واقعه عاشورا است، ضامن پیروزی انقلاب و شیعیان در عرصه‌های مختلف و مایه ذلّت و خواری دشمنان اسلام شده است و این معنا برکسی پوشیده نیست. این کتاب شما را در راه شناخت کامل شاعائر همراهی می‌کند. 

خواندن کتاب شعائر حسینی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام کسانی که می‌خواهند بهتر شعائر حسینی را درک کنند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب شعائر حسینی

اید اذعان نمود جامع‌ترین اثری که در این‌باره وجود دارد، که تا حدودی به همه امور مهم عزاداری پرداخته است و به ویژه موضوع قمه‌زنی را به شیوه فقهی بررسی کرده است، کتاب «الشعائر الحسینیه فی‌المیزان الفقهی» اثر مرحوم عبدالحسین عاملی از علمای نجف اشرف است. وی سعی کرده است با توجه به قواعد فقهی و روایات متعدد از قمه‌زنی دفاع کند، که البته به طریق اولی از سایر شعائر مانند لطمه زدن به خود و مانند آن دفاع می‌کند. این کتاب درحقیقت نقد کتاب «التنزیه» اثر مرحوم علامه سیدمحسن امین است که کارهایی مانند قمه‌زنی را به شدت مورد حمله فقهی قرار داده است. 

اما این کتاب علاوه بر آن‌که هیچ اشاره‌ای به بُعد اجتماعی و حکومتی شعائر حسینی نکرده است؛ به زبان عربی و با شیوه‌ای کاملاً فقهی و به صورت آکنده از اصطلاحات فقاهتی نگاشته شده است، به طوری‌که حتی برای عرب زبان‌ها نیز چندان قابل استفاده نیست. به همین جهت هرگز نمی‌تواند منبعی قابل استفاده برای اقشار مؤثر و تحصیل کرده باشد. کتاب دیگری نیز در همین زمینه از نویسنده مذکور تحت عنوان «نصرة المظلوم» منتشر شده است. کتاب «المآتم الحسینی؛ مشروعیته و اسراره» اثر شرف‌الدین موسوی و کتاب «مراسم عاشورا؛ شبهات و ردود» نوشته سیدجعفر مرتضی، در همین زمینه منتشر شده است. این دو اثر نیز کم و بیش به همان مشکل مبتلا هستند.

کتاب دیگری که در موضوع گریه و زیارت امام حسین (علیه‌السلام) و هم‌چنین درباره قمه‌زنی نگاشته شده و با تمام قوا از آن دفاع کرده است، کتاب «ردّ الهجوم عن شعائر الإمام الحسین المظلوم» اثر «محمد جمیل حمود العاملی» از علمای صاحب نام نجف اشرف است. این کتاب که اخیراً در نجف اشرف به چاپ رسیده است، پس از بیان ادله گوناگون در مشروعیت و رجحان گریستن بر سالار شهیدان و میزان آن، از مشروعیت قمه‌زنی بلکه استحباب آن دفاع نموده و سپس به بسیاری از شبهات طرح شده درباره آن پاسخ داده است، ولی به سایر شعائر حسینی مانند تعزیه‌خوانی و مانند آن اشاره‌ای نکرده است.

اثر دیگری که اخیرا در نجف اشرف به چاپ رسیده است، کتاب «لماذا التطبیر» نوشته «الشیخ عبدالعظیم المهتدی البحرانی» است، که به طور کامل بحث خود را به موضوع قمه‌زنی اختصاص داده است. نویسنده در این کتاب تمامی ادله قائلین به جواز قمه‌زنی و مانعین از قمه‌زنی را مورد بررسی قرار داده است و البته از جواز قمه‌زنی بلکه از استحباب آن دفاع کرده است. این دو کتاب گذشته از آن‌که کاملاً عربی بوده و مشحون از تعابیر تخصصی فقهی است، تنها به بحث قمه‌زنی پرداخته و از سایر شعائر حسینی بحثی به میان نیاورده است. هم‌چنین هیچ توجهی به وجهه حکومتی آن نکرده است.

نوشته دیگری که تقریباً جامع تمامی شعائر حسینی است، کتاب «دلیل الهدی فی فقه العزاء» اثر آیت‌الله شیخ علی اکبر سیفی مازندرانی است. این کتاب علیرغم آنکه تا حدودی به تمامی شیوه‌های عزاداری اشاره کرده است، اما بسیار مختصر سخن گفته است و اساساً به ادله قائلین به جواز و مانعین اشاره نکرده و تحلیلی فقهی انجام نداده است. چنان‌که از مباحث حکومتی شعائر حسینی نیز خالی است. گویا نویسنده به لحاظ ادله اجتهادی و حکم اولیه با جواز قمه‌زنی موافق است، ولی به جهت آن‌که درباره عدم جواز قمه‌زنی حکم حکومتی وجود دارد آن را نمی‌پذیرد. کتاب مزبور نیز عربی بوده و با قلمی بسیار سنگین و غیرقابل استفاده برای عموم بلکه برای خواص از فرهیختگان است.

کتاب «عزاداری‌های نوظهور» نوشتهٔ علی‌اکبر مسائلی است. این کتاب علاوه بر آن‌که فقط از طریق تحلیل ماهیت شعائر و شعائر حسینی این موضوع را پی گرفته است و به همین جهت ادله طرفین را بررسی نکرده است، به دلیل عدم آشنایی نویسنده با قواعد فقهی و طریقه استنباط از منابع فقهی، نتوانسته است مطالب خود را استحکام ببخشد، چنان‌که هر آن‌چه را که عرف از شعائر قلمداد کند، آن را کاملاً می‌پذیرد.

در شماره ۴۸ و ۴۹ مجله فقه اهل‌البیت نیز مقالاتی درباره موضوع جزع، حدّ جزع، لطمه‌زنی، صیحه و فریاد زدن در ماتم حسینی به چاپ رسیده است. هم‌چنین کتاب دیگری درباره موضوع قمه‌زنی به نام «قمه‌زنی آبروداری یا آبروریزی شیعیان» از آقای محمود یزدانی به زبان فارسی به چاپ رسیده است. این کتاب اگرچه در ابتدای آن به برخی دیدگاه‌های فقها أعم از موافق و مخالف اشاره کرده است، اما هیچ تحلیل فقهی و روایی نکرده است و در ادامه نیز با بحثی تحت عنوان «چگونه یار امام حسین (ع) باشیم» یا «با تمسخر چه کنیم» از هرگونه بحث فقهی پرهیز کرده است. کتاب دیگر در این زمینه کتاب «دست پنهان» اثر مجموعه‌ای از نویسندگان است، این اثر نیز صرفاً جمع‌آوری فتاوای فقها و تصاویر مربوط به قمه‌زنی است و هیچ‌گونه تحلیل و استدلال فقهی در آن به کار نرفته است.