کتاب فلسفیدن بدن و نفس

کتاب فلسفیدن بدن و نفس نوشته علیرضا تولایی است. کتاب فلسفیدن بدن و نفس متنی‌ است در فلسفیدنِ علم النفس از نفس سفر تا سفر نفس. این کتاب به ملاصدرا و دکارت از نفس سفر تا سفر نفس می‌پردازد.

درباره کتاب فلسفیدن بدن و نفس

داستانِ این متن، داستانِ فلسفیدنِ «بدن» و «نفس» است در اقلیمِ «حرکت». فیلسوفانِ ساکنِ این متن فیلسوفانِ ساکنِ این اقلیم‌اند، اما با کهکشانی تفاوت در سخنِ فلسفی‌شان. به راستی کدام فیلسوفی را می‌توان یافت که گذارش به اقلیمِ «حرکت» نیفتاده باشد؟ فیلسوفانِ حقیقی به ناگزیر گذارشان به این اقلیم می‌افتد، اما این که فیلسوفی در آن زاده شود سخنِ دیگری‌ است.

انسان مدرنِ متأخر در نفس خود و با نفس خود دیگر به تکامل نفس از نفس سفر تا سفر نفس نمی اندیشد؛ و فقط به فروکاستن نفس خود به خودبسندگی روانِ مدرن می‌اندیشد. از منظر ما، و در تأویلی جدید، «فروکاستن» و «خودبسندگی» بنیادی‌ترین ستون‌های مدرنیته‌ی متأخرند.

آنچه ملاصدرا در فلسفه‌اش درباره‌ چگونگی بدن و نفس گفته است می‌تواند راهگشای طرح پرسش‌های جدیدی باشد که بنیادی‌ترین مسائل انسان مدرن در روزگار کنونی را به عرصه‌ی فلسفیدن می‌آورند.

بدون طرح این پرسش‌ها و فلسفیدن آن‌ها بیهوده است که به زایش دانش‌هایی بیندیشیم که قرار است با پرسش‌های بنیادی ما از درونِ جهانِ فرهنگی و تمدنی ما زائیده شوند. تولید قدرت از تولید دانش سرچشمه می‌گیرد؛ و تولید دانش هنگامی ممکن است که دانش‌های انسان محور ـ مانند فلسفه، سیاست، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، روان‌تنی، روان‌پزشکی، و... ـ از منظر چگونگی بدن و نفس فلسفیده شوند. این کتاب سرآغازی‌ست برای پیوند زدن دانش‌های انسان محور با فلسفیدنِ چگونگی بدن و نفس برای تولید قدرت و دانش.

فلسفیدنِ بدن و نفس نه شاخه‌ای از فلسفه، که سازنده‌ی ساختارِ نظام‌های فلسفی‌ست.

هر دانشی از راهی خاصِ خود به مسئله‌ چگونگی بدن و نفس پیوند می‌خورد. پژوهش در ساختارهای بنیادی چگونگی بدن و نفس پژوهش در ساختارهای بنیادی همه‌ی دانش‌هاست.

مسئله‌ی چگونگی بدن و نفس نه تنها یکی از بنیادی‌ترین مسائل هر جهان فرهنگی و تمدنی‌ست، بلکه سرچشمه‌ی نقشه‌ی راه چگونگی دست‌یابی آن جهان فرهنگی و تمدنی به تولید علم و قدرت است.

آدمی نیز در همه‌ی جنبه‌های زیستی‌اش در این عالم هستی تا لحظه‌ی مرگ بدن چیزی نیست جز چگونگی بدن و نفس‌اش.

خواندن کتاب فلسفیدن بدن و نفس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به فلسفه پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب فلسفیدن بدن و نفس

رنه دکارت، فیلسوف فرانسوی، فیلسوف دیگری‌ست که در این متن با آن سروکار داریم. بنیادی‌ترین جمله‌ای که دربارۀ او می‌توان گفت این است که او نیز فیلسوفی‌ست که فلسفه‌اش سببِ تأسیسِ فلسفیِ مدرنیته در غرب شده است. پدید آمدن فلسفۀ مدرن و نگره‌های بنیادی آن، و هم‌چنین، زیرساخت‌های اندیشۀ علمی مدرن در غرب در چند سدۀ گذشته میراث فلسفۀ اوست. البته آنچه در این میان برای ما اهمیت بیشتری دارد به این نکته باز می‌گردد که فلسفۀ دکارت سرآغازِ مباحثِ مدرنی دربارۀ چگونگیِ بدن و نفس بوده است که از دلِ آن‌ها، در چند سدۀ گذشته در غرب، دانش‌های مدرنی سر بر آورده‌اند که برخی از آن‌ها را برای مثال به نام‌های جامعه‌شناسی مدرن یا روان‌شناسی مدرن یا روان‌پزشکی مدرن می‌شناسیم. با این وصف، باید با توجه با تصوری جهانی که از فلسفۀ دکارت پدید آمده است این نکتۀ مهم را بپرسم که آیا این سخن درستی‌ست که سر آغازِ هر بحثِ فلسفیِ مدرنی دربارۀ چگونگی بدن و نفس به دکارت باز می‌گردد؟ آیا تاریخِ دانش‌هایی مانند دانشِ روان‌شناسی مدرن تصویری درست و دقیق و فراگیر و ژرف در برابر ما قرار داده‌اند از آنچه پیش از تأسیس آن‌ها، در سراسر جهان ما دربارۀ چگونگیِ بدن و نفس گفته شده است؟ هرچه که پاسخ این پرسش‌ها باشد ـ که البته در این متن به آن‌ها نیز پاسخ داده شده است ـ با فلسفۀ دکارت بود که جریان فرو کاسته شدنِ مفاهیمِ «روح» و «نفس» به مفهومِ «ذهن» آغاز شد؛ (۲) فروکاستنی که از سدۀ هفدهم میلادی تاکنون ادامه داشته است و سببِ پدید آمدنِ زیرساخت‌ها و ساختارهای بنیادی دانش‌های مدرن در غرب شده است.

این‌که ما در این متن این دو فیلسوف را روبه‌روی هم نشانده‌ایم به این خاطر نیست که می‌خواهیم صرفاً دست به یک کار تطبیقی یا مقایسه‌ای معمول میانِ اندیشه‌های فلسفی این دو فیلسوف بزنیم؛ چراکه آنچه از این کار دنبال می‌کنیم دلایلی دارد که هم این متن را بسیار فراتر از یک کار تطبیقی یا مقایسه‌ای صرف می‌برند و هم این‌که نشان‌دهندۀ نوعی از فلسفیدنِ اندیشه‌های فلسفی‌اند؛ فلسفیدنی که هم امکانِ تأویلِ اندیشه‌های فلسفیِ فیلسوفان در جهانِ کنونی را فراهم می‌آورد و هم امکانِ تأسیس و گسترش نظام‌های فلسفی جدید را. اگرچه می‌شد همۀ این متن را فقط به شرح و تبیینِ این دلایل اختصاص داد، اما از آن‌جایی که در این متن هدف‌های دیگری را هم دنبال کرده‌ام شرح و تبیینِ مفصل و گستردۀ این دلایل را واگذاشته‌ام برای متن و فرصتی دیگر. با این‌همه، آنچه دربارۀ این دلایل گفته‌ام به‌خوبی نشان می‌دهد که تا چه اندازه تبیینِ فلسفیِ مباحثیِ که از چگونگیِ بدن و نفس سرچشمه می‌گیرند هم برای فهمِ جهانِ فرهنگی و تمدنی ما دارای اهمیت بنیادی‌ست و هم برای رسیدن به یک فهمِ درون‌نگرانه از دانش‌های گوناگون و بینارشته‌ای مانندِ دانشِ روان‌تنی.