کتاب تشکیلات بهشتی

کتاب تشکیلات بهشتی نوشته‌ی محسن ذوالفقاری به‌عبارتی گردآوری گفته‌های دکتر محمد بهشتی یکی از ارکان اصلی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ و از تأثیرگذارترین افراد سال‌های آغازین پس از انقلاب در خصوص انجام کار تشکیلاتی است. این کتاب را که می‌توان در دسته‌بندی تاریخ علوم سیاسی ایران معاصر قرار داد، در سال ۱۴۰۱ از سوی نشر معارف چاپ و روانه‌ی بازار کتاب شد. شما می‌توانید نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تشکیلات بهشتی

در این بخش ابتدا به معرفی دکتر بهشتی می‌پردازیم. سید محمد حسینی بهشتی متولد آبان سال ۱۳۰۷ در اصفهان بود، پدر او که از مدرسان حوزه‌ی علمیه اصفهان و روحانی فعالی در حوزه‌ی آموزش امور مذهبی به حساب می‌آمد، اغلب به روستاهای اطراف اصفهان برای برپایی نماز جماعت می‌رفت؛ از همین رو، بهشتی جوان نیز به گستره‌ی کاری پدر علاقه‌مند شد و از چهارده سالگی دبیرستان را رها و وارد مدرسه‌ی صدر بازار شد که از جمله مدارس علمیه اصفهان به حساب می‌آمد.

وی در سال ۱۳۲۵ به قم رفت و در کلاس‌های محقق داماد و روح الله خمینی شرکت کرد و با تدریس خرج زندگی خود را درمی‌آورد. در سال ۱۳۲۷ به دانشگاه الهیات و علوم اسلامی دانشگاه تهران رفت و در سال ۱۳۳۰ موفق به اخذ مدرک کارشناسی فلسفه و حکمت اسلامی شد. او به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و عربی تسلط داشت. در نهایت سال ۱۳۳۵ از رساله‌ی دکتری خود با عنوان مسائل مابعدالطبیعه در قرآن دفاع کرد. بهشتی در سال ۱۳۴۱ با همراهی محمد مفتح کار تشکیلاتی خود را آغاز کرد. در سال ۱۳۴۳ به آلمان رفت و در مسجدی که در هامبورگ با حمایت حسین طباطبایی بروجردی و هزینه‌های محمدرضا شاه ساخته شده بود، مشغول به کار شد و در آن‌جا مرکز اسلامی هامبورگ را بنیان گذاشت. سال ۱۳۴۹ به ایران بازگشت، از آن‌جایی که ممنوع‌الخروج شده بود در آموزش و پرورش مشغول به کار شد. در سال ۱۳۵۴ در ایجاد جامعه روحانیت مبارز نقش داشت.

او در سال ۱۳۵۷ برای ایراد چند سخنرانی به خارج از ایران سفر کرد و مدتی نیز در زندانی اوین محبوس شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ دبیر شورای انقلاب شد، در همان سال حزب جمهوری اسلامی را تشکیل داد، در سال ۱۳۵۸ به ریاست دیوان عالی کشور منصوب شد. سال ۱۳۶۰ بهشتی به همراه تنی چند از همکاران و هم‌فکرانش در دفتر حزب جمهوری اسلامی و زمانی‌ که در حال سخنرانی بود ترور شد. بمب درست زیر تریبون سخنرانی کار گذاشته شده بود و از قرار معلوم، منافقین بانیان این اقدام تروریستی بودند.

نویسنده‌ی تشکیلات بهشتی کتاب خود را این‌گونه آغاز می‌کند: «این ادعای گزافی نیست اگر گفته شود شهید آیت‌الله دکتر بهشتی، در فهم اهمیت، جایگاه و نقش تشکیلات در حرکت به سمت جامعه‌ای که آرمان‌های مردم در آن تبلور پیدا می‌کند، گوی سبقت را از دیگران ربوده است» و در ادامه نقل‌قولی می‌آورد از خانم پروفسور تدا اسکاچپول جامعه‌شناس سرشناس آمریکایی که درباره‌ی شخصیت محمد بهشتی گفته است: «سامان‌دهنده‌ای قدرتمند و دولت‌ساز که می‌توانست امکانات مناسب را برای پیروزی انقلاب فراهم آورد».

ذوالفقاری مدعی است که کتاب تشکیلات بهشتی تنها گردآوری نظرات و گفته‌های آقای بهشتی درباره‌ی کار تشکیلات است و او تنها همت کرده و این آرا و نظرات را یک‌جا جمع کرده است. سرآغاز کتاب پس از پیشگفتاری که ذوالفقاری نوشته است به تعریف تشکل و تشکیلات از نظر بهشتی می‌پردازد: «تشکل یعنی مجموعه‌ای از افراد که براساس آرمان مشترک و ایمان مشترک و باور مشترک و نقطه‌نظرهای مشترک گرد هم می‌آیند تا جماعت بشوند، تا بتوانند زمینه را برای رشد اخلاق، کار دسته‌جمعی و برای رشد استعدادها و شناخت و تربیت کادرها و تهیه برنامه‌ها و قبول مسئولیت اجرای برنامه‌ها هموارتر کنند».

خلاصه کتاب تشکیلات بهشتی

بهشتی بر آن است که «هرجا آثار مرگ و بی‌حالی، بی‌جنبشی و بی‌حرکتی در هر فرد یا در هر جامعه مشاهده کردید، بدانید که اسلام -به آن معنی عالی و پر ارزش خودش- در آن‌جا نیست. اسلام در همان روزهای نخست، موفق شد مردان و زنان زنده‌ای تربیت کند که در تاریخ بشریت و در جهان ابدیت، زنده جاویدند». همین کلام نشان‌دهنده‌ی پایه و اساس نظرگاه او درباره اسلام و کار تشکیلاتی است. به نظر می‌رسد او باورهایی عمل‌گرایانه در اندیشه‌ی دینی خود داشته و از همین رو توانسته است به بنیان‌گذاری سازمان‌ها و تشکیلات‌های فراوانی کمک کند و در برپایی حکومتی نو در کشوری که تازه در آن انقلاب شده است، یاری برساند. او در جایی دیگر از کتاب اشاره می‌کند که «اسلام به فعل و انفعالی که در امور اجتماعی هست، عنایت فراوان کرده و برای استوار ساختن پیوند‌های اجتماعی و مصون نگه داشتن جامعه از گزند عوامل فساد، تدابیر عالی اندیشیده‌ است».

بهشتی معتقد بود برای ایجاد یک جامعه نمونه اسلامی باید «اسلام و تعالیم آن، باید تعالیم خالص، همه‌جانبه و متحرک آن، محور اساسی زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و عبادی باشد». او برای رستگاری مردم بر آن است که هدف را از فرد به سعادت انسان معطوف کنند و راه فلاح و سعادت را به بشریت عرضه کنند. بهشتی هدف اساسی استقرار نظام اسلامی را پایان بخشیدن به استبداد و عوامل به‌وجودآورنده و نگاه‌دارنده‌ی آن، که از مایه‌های اصلی فساد و تجاوز و سلب آزادی و نابسامانی و تبعیض است و مانعی است اساسی در راه شکوفایی و رشد استعدادها و استقرار حاکمیت ملی و استفاده از حقوق و آزادی‌های اساسی‌ای که اسلام برای انسان‌ها مقرر ساخته است.

شرط اول در تشکیلات این است که باید تسلیم حق باشد و در ادامه اضافه می‌کند که تشکیلات ضمن حرکت و عمل، سازمان‌دهی پیدا کند؛ بنابراین به نظر می‌رسد در نظر بهشتی عمل به نظر ارجحیت دارد و افراد برای کار تشکیلاتی نباید معطل استوار ساختن یک بنای نظری بلند باشند و بعد اقدام به عمل کنند، بلکه شایسته است همزمان که دست به عمل می‌زنند پایه‌های نظری را استوار کنند. کتاب بر همین اساس و بر بیان نظرات شهید بهشتی در خصوص پی‌ریزی و چگونگی بنا ساختن یک تشکیلات منسجم، موجه و کارآمد استوار است.

نسخه‌ی الکترونیکی کتاب در ۵۸۰ صفحه آماده شده است. که شامل یازده بخش است. نخست پیشگفتار و دیباچه‌ای بر ویراست جدید و در پایان نیز منابع و یادداشت‌ها آمده است. سایر فصول شامل گفتارهایی درباره‌ی چیستی و جایگاه تشکیلات، اهداف تشکیلات، اصول تشکیلات، بایدهای تشکیلات، رهبر و مسئول تشکیلات، جایگاه، ویژگی‌ها و وظایف، اعضای تشکیلات، وظایف و رسالت‌ها و آسیب‌شناسی تشکیلات می‌شود و در مجموع نظرات یکی از بنیان‌گذاران انقلاب اسلامی ایران و نظام حاکم بر کشور را بیان می‌کند.

چرا باید این کتاب را بخوانیم؟

کتاب تشکیلات بهشتی فارغ از این‌که بیان‌کننده‌ی آرا و نظرات یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های پایه‌گذار انقلاب اسلامی ایران و حکومت جمهوری اسلامی است، حاوی مطالبی سازنده و راهگشا برای انجام کار تشکیلاتی می‌باشد. این در حالی است که پژوهندگان تاریخ ایران معاصر و جویندگان علوم اجتماعی و سیاسی نیز می‌تونند از آن بهره‌های فراوان در فهم وضعیت پیش و پس از انقلاب بخصوص در سال‌های ابتدایی برپایی نظام جمهوری اسلامی برده و تحلیلی بهتر و درست‌تر از گذشته‌ای ارائه دهند که اکنون ماحصل آن است.

دانلود کتاب تشکیلات بهشتی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

کتاب حاضر را می‌توان به دانشجویان، پژوهشگران و جویندگان تاریخ معاصر ایران پیشنهاد کرد. تا با خواندن نظرات دکتر بهشتی شرایط گذشته و حال را بهتر و دقیق‌تر درک کنند. کتاب حاوی مطالبی خواندنی و تأثیرگذار در خصوص چرایی و چگونگی کار تشکیلاتی می‌باشد.

درباره نویسنده کتاب

سیدمحمد حسینی بهشتی در ۲ آبان ۱۳۰۷ در اصفهان به دنیا آمد. او سیاست‌مدار، فقیه، دومین رئیس دیوان عالی کشور پس از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷، نخستین دبیرکل «حزب جمهوری اسلامی» و نایب‌رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی بود. گاه از آیت‌اللّه بهشتی به‌عنوان نظریه‌پرداز ولایت فقیه نام برده می‌شود؛ او از جمله افراد نزدیک به آیت‌الله خمینی و از هواداران تشکیل حکومت اسلامی در ایران بود و نقش بسیار مهمی در استقرار جمهوری اسلامی در ایران داشت. برخی از آثار مکتوب دکتر بهشتی عبارتند از «آموزش مواضع»، «از حزب چه می‌دانیم»، «اقتصاد اسلامی»، «اهمیت شیوهٔ تعاون»، «بانکداری و قوانین مالی اسلام»، «باید و نبایدها»، «رسالت دانشگاه و دانشجو»، «حق و باطل از دیدگاه قرآن»، «روش برداشت از قرآن»، «سرود یکتاپرستی»، «سلسله درس‌های اسلامی - مسئلهٔ مالکیت»، «سلسله درس‌های اسلامی - شناخت»، «تشکیلات بهشتی» و «حزب جمهوری اسلامی». سیدمحمد حسینی بهشتی در ۷ تیر۱۳۶۰ در تهران، در یک بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی و هنگام سخنرانی در تالار حزب جمهوری اسلامی ترور شد.

بخشی از کتاب تشکیلات بهشتی

«من تعجب می‌کنم که این روزها، مخصوصاً در این یک ماه و نیم و دو ماه اخیر، یک زمزمهٔ پرخطر در مقالات، نوشته‌ها و سخنرانی‌ها به گوش می‌خورد مبنی بر اینکه «تحزب و تشکّل و تشکیل احزاب و گروه‌ها، جامعهٔ ما را به تفرّق و جدایی تهدید می‌کند». این یک مسئلهٔ جدی است. مردم ما باید با این مسئلهٔ جدی، جدی برخورد کنند. از یک طرف مسئلهٔ گروه‌گروه شدن، حزب‌حزب شدن و دسته‌دسته شدن، به‌راستی می‌تواند خطرآفرین باشد و ملت ما را که در یک مسیر مشترک و یگانه با یک رهبری مشترک و یگانه حرکت می‌کرد، به گروه‌ها و دسته‌هایی تبدیل کند با رهبری‌های گوناگون و مسیرهای گوناگون؛ این درست است، این یک خطر است!

از سوی دیگر، اگر قرار باشد مردم ما، این نیروی مردمیِ توده‌ای که بار انقلاب به دوش این‌ها بود و نیروی انقلاب بودند، متشکل نباشند و سازمان‌دهی، سامان و هدایت شبکه‌ایِ شکل‌یافته نداشته باشند، چطور می‌شود آنها را به کار گرفت؟! چطور هرکسی می‌تواند واقعاً آن راه متناسب با حرکت خودش را راحت، آگاهانه و بااطمینان پیدا کند؟! هرکس باید مدتی سرگردان باشد، این در بزند، آن در بزند، با این باشد، با آن باشد، به این حرف گوش کند، به آن حرف گوش کند، مدت‌ها برای جمع‌بندی زحمت بکشد تا شاید چیزی به دست آورد؛ این هم یک خطر است. حالا اگر ما در جامعه‌ای بودیم که خودمان بودیم و خودمان و اگر قرار بود متشکل نباشیم و همه متشکل نبودیم، باز هم قابل تأمل بود؛ ولی واقعیتِ عینیِ امروز جامعهٔ ما چیز دیگری است.

امروز اگر شما تودهٔ مسلمان باایمانِ در خط اسلامِ راستین، متشکل نباشید، دیگرانی هستند که بخواهید یا نخواهید، سال‌هاست در خط تشکل افتاده‌اند و تجربهٔ سازمان‌دهی و سازمان‌یابیِ دیرینه دارند؛ هرچند اقلیت‌اند، این اقلیتِ سازمان‌یافته در کمین نشسته تا در اولین فرصت، شما تودهٔ به‌پاخاسته را طعمهٔ خود قرار دهد. پس مسئله این نیست که اگر ما با این حرف‌ها دل خودمان را خوش کردیم و گفتیم متشکل نمی‌شویم، هیچ تشکلی در جامعه نباشد. تشکل‌های دیگر هست (و) همه متشکل می‌شوند غیر از ما مسلمان‌های در خط راستین اسلام! آیا این خطر تفرقه را برطرف می‌کند؟! این وحدتِ کلیِ جامعهٔ ما را از خطر تحزّب و گروه‌گروه شدن می‌رهاند؟!»