کتاب شخصیت شناسی در مثنوی و کمدی الهی

کتاب شخصیت‌شناسی در مثنوی مولوی و کمدی الهی دانته اثری پژوهشی از منیژه آرمین، اعظم سازور است که در‌ انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. این کتاب به روش تطبیقی دو اثر مهم در ادبیات جهان غرب و شرق را بررسی می‌کند.

درباره کتاب شخصیت‌شناسی در مثنوی مولوی و کمدی الهی دانته

مثنوی مولوی یکی از مهم‌ترین آثاری است که در ادبیات فارسی و ادبیات عرفانی ایران وجود دارد. در حقیقت مولانا بود که با سرودن مثنوی دنیای عرفان را روح تازه‌ای دمید و عرفان در شعر را به اوج رساند. از طرف دیگر در دنیای غرب کتاب کمدی الهی دانته را داریم که داستانی است بر اساس یک معراج روحانی و سفر شاعر را به دنیای دیگر به تصویر کشیده است. 

در میان این دو اثر البته تفاوت‌هایی به چشم می‌خورد همانطور که در مقدمه کتاب هم آمده است: «مولانا براساس سیّالیت ذهن و منطق استقرایی مثنوی را سروده است. حال آنکه دانته براساس نظم ارسطویی و با منطق قیاس ما را به درون دوزخ و برزخ و بهشت می‌برد... »

بهرحال در طول تاریخ به این دو اثر زیاد پرداخته شده است، چرا که هر دو از جمله آثار مهم ادبی و عرفانی هستند. اما همچنان جای سخن پردازی و بررسی از ابعاد و زوایای دیگر را دارد. کتاب شخصیت‌شناسی در مثنوی مولوی و کمدی الهی دانته نیز یکی از همین پژوهش‌ها است که این دو اثر را از حیث شخصیت پردازی بررسی کرده است.

کتاب شخصیت‌شناسی در مثنوی مولوی و کمدی الهی دانته را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

کتاب شخصیت‌شناسی در مثنوی مولوی و کمدی الهی دانته اثری مفید برای تمام پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی و علوم عرفانی و الهیات و همچنین علاقه‌مندان به پژوهش‌های ادبی است. 

بخشی از کتاب شخصیت‌شناسی در مثنوی مولوی و کمدی الهی دانته

دانته و مولانا نه‌تنها فرزندان عصر خویش، بلکه فراتر از زمان خود بودند. آن‌ها گذشته و حال و آینده را با سروده‌های خود به نحو اعجازآمیزی پیوند دادند.

دانته را می‌بینیم که مرزهای زمان را شکسته و خدایان میتولوژی یونان را به شکل مأموران دوزخ درآورده است. وی از ویژگی شخصیت آن‌ها سود جسته و به حضور آنان مفهوم خاصی داده است؛ مثلاً کارون را به شکل «شیطان آتشین‌چشم» تجسم بخشیده است. او همان‌طور که در رود اورنو کشتی‌رانی کرده، اکنون نیز به شکل شیطان

است که دوزخیان را از اتاق انتظار به دوزخ اصلی می‌برد.

کارون، شیطان آتشین‌چشم، همه را با یک اشاره ردیف کرد و هرکدام از آنان را، که درنگ کرده بودند، به پاروی خود به پیش راند...

دانته همچنین شاعر محبوب خود، ویرژیل، را از قعر گذشته‌ای دور به شکل شخصیتی زنده با خود همراه کرده است. همچنین پیامبران و شخصیت‌های مذهبی، همچون سلیمان و راحیل زن ایوب، را در قسمت‌های مهم این سفر قرار داده و مریم مقدس را فرمانروای بهشت می‌نامد؛ البته مسیح فقط یک بار ظاهر می‌شود آن هم برای نجات بعضی پیامبران از دوزخ. حضور نداشتن مسیح به این دلیل است که دانته، بنابر باور خود، وجود او را جزئی از ملکوت الهی می‌داند.

مولوی نیز مثنوی را با شخصیت‌هایی از گذشتهٔ دور به نحوی با زمان حاضر پیوند داده است. وی از مثلث خدا، انسان و شیطان و رابطهٔ پیچیدهٔ میان آن‌ها در شخصیت‌پردازی سود جسته است. فرعون و موسی را به‌عنوان تقابل جاودانهٔ میان خیر و شرّ مطرح کرده است. از پیامبران بسیاری نام برده و گاه نبوت را به شکل عام مطرح کرده است:

هر یکی از ما مسیح عالمی است

هر الم را در کف ما مرهمی است

یا:

موسی و فرعون در هستی توست

باید این دو خصم را در خویش جست

یا:

جان‌ها در اصل خود عیسی‌دم است

یک دمش زخم است و دیگر مرهم است