کتاب توحید مفضل

کتاب توحید مفضل نوشتهٔ محمد مهدی رضایی است و نشر جمال آن را منتشر کرده است. این کتاب نگاهی موحدانه به شگفتی‌های آفرینش از زبان امام صادق (ع) است.

درباره کتاب توحید مفضل

کتاب توحید مفضل، روایتی از مفضل بن عمر جعفی کوفی از زبان امام صادق (ع) است.

توحید مفضَّل یا کتاب فَکِّر: کتابٌ فی بدء الخلق و الحثّ علی الاعتبار، کتابی است مشتمل بر حدیثی طولانی از امام صادق (ع) با موضوع حکمت و خداشناسی و اسرار آفرینش که طی چهار جلسه بر مفضل بن عمر جعفی املا شده است.

خواندن کتاب توحید مفضل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران علم حدیث و روایات اسلامی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب توحید مفضل

«ای مفضّل! در وضع مردم نابینا و آشفتگی کارهای ایشان بیندیش. انسان کور جای پای خود را نمی‌داند و پیش روی خود را نمی‌بیند، میان رنگ‌ها و مناظر زشت و زیبا فرق نمی‌نهد، اگر گودالی پیش پایش قرار گیرد، یا دشمنی بر او شمشیر بکشد، متوجه نمی‌شود، هیچ راهی برای انجام کارهایی چون نوشتن و تجارت و رنگ‌رزی ندارد و اگر فراست و تیز هوشی او نباشد، به سنگی که در گوشه‌ای افتاده، بیش نمی‌ماند.

همچنین کسی که شنوایی ندارد، بسیاری از کارهایش آشفته و درهم است، روح سخن گفتن و گفت و گو با دیگران در او نیست، از صداها و آوازهای حزن‌آور و طرب‌انگیز لذّت نمی‌برد و متأثر نمی‌شود، در هم‌صحبتی با مردمان کار را بر آنان مشکل می‌سازد، تا آنجا که از دستش به تنگ می‌آیند و خسته می‌شوند، از مردم و سرگذشت‌شان چیزی نمی‌شنود؛ گویی که نیست، در حالی که هست و به مرده‌ای می‌ماند، در حالی که زنده است. امّا کسی که عقل ندارد، در شمار حیوانات است، بلکه از آنها نادان‌تر و گمراه‌تر است.

آیا نمی‌بینی که اندام انسان، عقل و دیگر چیزهای سودمند به حال او، و نعمت‌هایی که اگر نباشند، خلل‌های بزرگ در کار او پدید می‌آید، همه و همه خلقتی تمام و کامل را دارند و هیچ کاستی‌ای در آنها وجود ندارد؟ این نیست مگر آنکه انسان، با علم و تقدیر آفریده شده است.

***

سخن مفضّل با ابن ابی‌العوجاء

من نتوانستم جلو خشم و عصبانیت شدید خود را بگیرم و گفتم: «ای دشمن خدا! از دین خدا منحرف گشته‌ای و پروردگار متعال را منکر شده‌ای، همان کسی که تو را به بهترین و معتدل‌ترین قامت، و به کامل‌ترین شکل آفرید و از حالتی به حالتی دیگر درآورد تا تو را به این صورت که اکنون هستی، رساند؟ اگر در وجود خود اندیشه کنی و احساس دقیق تو به تو راست بگوید، خواهی دید که دلایل پروردگاری خدا و نشانه‌های آفرینش‌گری او در تو پابرجا، و شواهد وجود او در آفرینش تو هویدا، و دلایل او برای تو آشکار و برملا است. »

ابن ابی‌العوجاء گفت: «فلانی! اگر از متکلّمینی، ما با تو متکلّمانه سخن می‌گوییم تا اگر چیزی از دلیل‌های تو بر ما ثابت گشت، پیروی تو کنیم، و اگر نیستی، ما را با تو گفت و گویی نیست، اگر هم از یاران جعفر بن محمد صادق هستی، بدان که او اینگونه با ما سخن نمی‌گفت و با مثل دلیل‌های تو با ما مجادله نمی‌کرد. او بیش از آنچه تو از ما شنیدی، شنیده، امّا هرگز با ما بدزبانی نکرده و در جواب گفتن ما بیش از اندازه نگفته است. او مردی است بردبار، متین، خردمند و ثابت که دست‌خوش سرسختی و بی‌فکری و شتاب‌زدگی نمی‌شود. سخن ما را می‌شنود و به ما گوش می‌سپارد و حجّت و برهان ما را به نیکی فهم می‌کند، تا اینکه چون همه سعی خویش را به کار می‌گیرم و گمان می‌کنیم که او را شکست داده‌ایم، ناگاه با سخنی اندک و جمله‌ای کوتاه، دلیل ما را باطل می‌سازد و به قبول حجّت خویش وامی‌داردمان، و راه عذر و بهانه را بر ما می‌بندد، چندان که جواب گفتنش نمی‌توانیم. حال اگر تو از اصحاب اویی، همچون او با ما سخن بگو.»

***

مفضّل در خدمت امام صادق

اندوهگین و غم‌زده از مسجد بیرون آمدم، در حالی که به دچار شدن اسلام و مسلمانان به کفر و بی‌ایمانی و انکار این گروه مُلحد می‌اندیشیدم. پس خدمت مولایم علیه‌السلام رسیدم. چون افسردگی و ملالتم را مشاهده کرد، فرمود: «چه شده است؟ » پس آنچه از دهریون شنیده بودم و پاسخ‌های خود به آنها را، برای ایشان باز گفتم. فرمود: «به زودی گوشه‌هایی از حکمت پروردگار متعال را در آفرینش دنیا و درندگان و چارپایان و پرندگان و گزندگان و هر حیوان و گیاه و درخت ثمرده و بی‌ثمرِ دارای روح و حبوبات و سبزی‌های خوردنی و غیر خوردنی، برایت خواهم گفت. و این آن حقیقتی است که عبرت‌پذیران از آن عبرت می‌گیرند و مؤنان با دانستنش دل‌آرام می‌گردند، و منکران در آن سرگشته می‌شوند. فردا، صبح زود، نزد من بیا. »

خوشحال و شادمان، از خدمت حضرت بیرون آمدم و آن شب، در انتظار وعده فردای امام علیه‌السلام، بر من سخت و طولانی گذشت.»