کتاب از معرفت دینی تا حکومت دینی

این گونه معرفت با احساس گره می‌خورد

با هدایت‌های مستمر خدا و با پذیرش هدایت‌ها، جلوه‌های نهفته آشکار می‌شوند، بت‌ها مشخص می‌شوند، صنم‌ها روی نشان می‌دهند، زمینهٔ نظارت و نقد فراهم می‌شود و امکان آزادی و رسیدن به عبودیت فراهم می‌شود

ما هنوز محرک‌های کوچک و مسخره را برای یک عمر سگ دو زدن و یک عمر کوشیدن کافی می‌دانیم.

دل‌هایی که از دنیا بزرگ‌ترند، تمامی کارهای عادی آن‌ها خریدار دارد. و دل‌هایی که از دنیا تنگ‌تر هستند تمامی کارهای عبادی و جهادی آن‌ها، از محدوده همین هدف‌ها و خواسته‌ها و هوس‌ها بیرون نمی‌رود

من چه قدر می‌سوزم وقتی به یاد می‌آورم که من، آری همین منِ مدعی و حسابگر، شش ماه برای رسیدن به بتی کوشیدم و از توسل و تضرع و توکل گرفته تا اقدام‌های مستمر و رصد کردن‌های مداوم استفاده کردم و به مقصود رسیدم و پس از رسیدن راستی که بیش از شش ماه دوباره توسل و تضرع داشتم که نجات بیایم و هزار حیله به کار بردم که خلاص شوم و با بشارت خلاصی چه قدر به خودم خندیدم که یک روز صرف بستن دل شد به این و آن روز دیگر به کندن دل زین و آن گذشت. آیا این مسخره نیست و آیا این زندگی مسخره سوزنده نیست و آتش نیست و جهنم نیست...؟!

شبهه این است که چگونه عزت خدا و رسول و مؤمنین، با این همه ذلت و شکنجه و اسارت و با این همه قتل و طرد و گرفتاری می‌سازد؟

شبهات حکومت دینی در پنج مجموعه مطرح می‌شوند: یک ـ حکومت دینی انسانی نیست. دو ـ حکومت دینی دنیایی نیست. سه ـ حکومت دینی استبدادی است. چهار ـ حکومت دینی آفت‌پذیر و مشکل‌آفرین است. پنج ـ حکومت دینی گرفتار و محدود است.

گاهی تو می‌دانی در این کنار آب هست و حرکت نمی‌کنی، چون نمی‌خواهی و گاهی احتمال می‌دهی که در دور دست آب باشد و می‌روی که احساس عطش و نیاز داری. پس در فرض ضرورت و اضطرار، حتی احتمال برای حرکت کفایت می‌کند و احساس نیاز و عطش کافی است تا تو در تقدیر و تدبیر، در برنامه‌ریزی و مدیریت، این احتمالات را هم در نظر بیاوری.

در حدیث دیگری آمده است که اگر در نزد برادرت اظهار ناراحتی کنی و بگویی افّ، یعنی ناراحتم، رابطه ولایتی شما بریده می‌شود. " اِنْقَطَعَ ما بَینَهُما مِنَ الْوِلایة" و یا " لَیسَ بَینَهُما وِلایةٌ".

اگر بنای تشکیک باشد، هیچ صراحتی باقی نمی‌ماند و اگر بنای همدلی باشد، هیچ ابهامی نیست.

هدف‌های بلند، غرامت می‌خواهند

و این حاکمان به نصیحت ناصحان که می‌گفتند امتیاز بده و مسلط شو و سپس معاویه و طلحه و زبیر را از داخل و خارج منهدم کن، بارها گوشزد کردند که نمی‌توان از هدف چشم پوشید و نمی‌توان با پای باطل به حق رسید و نمی‌توان با روش حذف و قتل و حبس مخالفینی که هنوز اقدامی نکرده‌اند، و هنوز آتشی نیفروخته‌اند، به امن و ثبات رسید. در واقع این‌ها نمی‌خواهند که آدم‌ها خوب شوند که می‌خواهند زمینهٔ خوب شدن آن‌ها فراهم شود: " لیهلک من هلک عن بینة و یحیی من حی عن بینة"؛

بدون بینات، ایمان و کفر مطرح نمی‌شود. بدون معرفت و آن‌هم معرفتی بدون ابهام، کفر و چشم‌پوشی مطرح نمی‌شود. کسی که خبر ندارد و یا با خبر به معرفتی نرسیده و یا در باطلی متوقف شده و آن را حق می‌شناسد، کافر نیست، که مستضعف است و سهمی از حقیقت و سعادت دارد؛ اما با کفر و چشم‌پوشی و یا نفاق و تذبذب و بازی، آدمی که خودش به خودش حرمتی نداده و از معرفت و فکر و عقل خود چشم پوشیده و رکن وجود انسانی خود را خراب کرده و ویران گذاشته و کفر ورزیده و انکار کرده ـ چه به خاطر ظلم و تجاوز که میخواهد جلویش باز باشد و رها باشد: " یرید الانسان لیفجر امامه" و یا به خاطر استکبار و غرور که نمی‌خواهد زیر بار رسولان و پیامبران با دست‌های خالی و بدون جلوه‌های چشم‌گیر، برود ـ در هر دو صورت ظلم و علو، این آدمی که خودش را زیر پا گذاشته، دیگر از چه کسی انتظار دارد که او را تکریم کند و بر صدر بنشاند.

شبهات حکومت دینی در پنج مجموعه مطرح می‌شوند: یک ـ حکومت دینی انسانی نیست. دو ـ حکومت دینی دنیایی نیست. سه ـ حکومت دینی استبدادی است. چهار ـ حکومت دینی آفت‌پذیر و مشکل‌آفرین است. پنج ـ حکومت دینی گرفتار و محدود است.

آدم طبیعی، آدمی است که طبیعی نباشد و از سطح غریزه و عادت روییده باشد

حق را آن گونه مطرح کن که باطلی سر بر ندارد و باطل را آن گونه بکوب که حق بهره بردارد و باطلی دیگر فرصت را غنیمت نگیرد.

راستی که باید مستانه رفت: مستانهٔ مستانه... و از رنج و خستگی چیزی نگفت و چیزی با غیر دوست نگفت.

آیا به راستی انسان برای همیشه محتاج دین و رسالت است؟ و یا جریان منظم امامت می‌تواند به بی‌نیازی برسد؟ و یا با رشد عقل انتقادی می‌تواند از وحی، نه فقط از رسول جدید، که از وحی قدیم و جدید بی‌نیاز گردد؟ مگر مریض همیشه محتاج طبیب است؟ مگر غافل پس از تذکر و بیداری باز هم محتاج ذکر است؟

با تمامی دستاوردها خوشحال مباش و بدون همه این‌ها رنجی مبر این تعریف زهد و آزادی است. زهد به معنی ترک نیست که زهد دینی، زهد اخذ است: " خذوا من ممرکم لمقرکم"؛ برداشتن و آوردن است، نه رها کردن و رفتن.

مادام که تو در حصار خودت باشی، زیاد به دست می‌آوری؛ ولی جمع می‌کنی و در کنار تو جمعی پریشان می‌مانند. اگر از این حصار آزاد شدی و از این بند بیرون آمدی و به زهد و آزادی رسیدی، آن وقت همه در سفرهٔ نعمت و قدرت و ثروت و اعتبار و عزت تو، سهم خواهند یافت و این انگیزهٔ وسیع و گسترده، به توسعه صنعت و ثروت نزدیک‌تر است؛ که می‌بینیم امام زاهدان عابد و آزاد مردان عاشق، چگونه در روز با تمامی دارایی نخلستان‌ها، حتی شکم خود را پر نمی‌کند.