دانلود و خرید کتاب عدالت از نظر علی (ع)؛ (دو گفتار از کتاب بیست گفتار)

کمْ مِنْ مَفْتونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فیهِ، وَ کمْ مِنْ مَغْرورٍ بِحُسْنِ السَّتْرِ عَلَیهِ، وَ کمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالاِْحْسانِ اِلَیهِ. بسیاری از مردم از بس خوبشان را و مدحشان را گفتند فاسد شدند، بسیاری از مردم چون از عیبشان چشم‌پوشی شد و مورد انتقاد قرار نگرفتند مغرور شدند، بسیاری از مردم هم چون به آنها احسان شد و از راه احسان زندگی و کارشان اداره شد متدرّجآ در غفلت فرو رفتند.

در روزهای گرم می‌آمد بیرون دارالاماره و در سایه می‌نشست، مبادا مراجعه‌کننده‌ای بیاید و در آن هوای گرم به او دسترسی پیدا نکند.

چون عده‌ای که برای خود امتیاز قائل بودند و مورد اتهام بودند، دلیلشان این بود که ما حق صحبت و مصاحبت پیغمبر را داریم و در راه اسلام چنین و چنان زحمت کشیده‌ایم، به آنها فرمود: من منکر فضیلت صحبت و سابقه خدمت افراد نیستم، اما اینها چیزهایی است که خداوند خود اجر و پاداش آنها را خواهد داد، اینها مجوّز نمی‌شود که امروز ما میان آنها و دیگران فرق بگذاریم، این امور ملاک تبعیض واقع نمی‌شود.

مولای متقیان علی (ع) که حتی دیگران درباره‌اش گفتند قاتل او همان عدل و مساواتش بود: وَ قُتِلَ فی مِحْرابِهِ لِشِدَّةِ عَدْلِهِ.

در نامه‌ای به قثم بن عباس که از طرف خودش والی حجاز بود می‌نویسد: وَ اجْلِسْ لَهُمُ الْعَصْرَینِ، فَأفْتِ الْ مُسْتَفْتِی، وَ عَلِّمِ الْ جاهِلَ، وَ ذاکرِ الْعالِمَ، وَ لایکنْ لَک اِلَی النّاسِ سَفیرٌ اِلّا لِسانُک، وَ لا حاجِبٌ اِلّا وَجْهُک. در هر بامداد و شام ساعتی برای رسیدگی به امور رعیت معین کن و به سؤالات آنها شخصآ جواب ده و نادان و گمراهشان را متوجه ساز، با دانشمندان در تماس باش و جز زبانت واسطه‌ای بین خود و مردم قرار مده و جز چهره‌ات حاجبی.

باید بگوییم حتی خلافت هم تکلیف است نه حق، چه تکلیفی که بالاتر از آن تکلیفی نیست! از تکلیف هم بالاتر است، ریاضت است. در روزهای گرم می‌آمد بیرون دارالاماره و در سایه می‌نشست، مبادا مراجعه‌کننده‌ای بیاید و در آن هوای گرم به او دسترسی پیدا نکند. این در واقع ریاضت بود، پرمشقت‌ترین تکلیفها بود.

مناصب اجتماعی از نظر کسی که واقعآ وظیفه خودش را انجام دهد و نخواهد از عنوان خودش استفاده کند نباید گفت حق است، باید گفت تکلیف است. فرق است بین حق و تکلیف. حق یعنی استفاده و بهره، تکلیف یعنی وظیفه

جواب امیرالمؤمنین درباره عدل و جود مبتنی بر این است که مقتضای عدالت این نیست که الغای همه تفاوتها بین افراد بشود، مقتضای عدالت رعایت استحقاقهاست.

عدل بهتر است از جود، به دلیل اینکه عدل هر چیزی را در جای خود قرار می‌دهد و هر حقی را به ذی‌حق واقعی خود می‌رساند، اما جود و بخششْ امور را و جریانها را از محل خودشان و مدارشان خارج می‌کند. جود این است که آدمی از حق مسلّم خود صرف‌نظر کند، به دیگری که ذی‌حق نیست ببخشد، پس جود اشیاء را از موضع خود خارج می‌کند.

برای ارباب رجوع وقتی مقرر کن و خود شخصآ به گرفتاریهایشان برس و برای این موضوع مجلسی عمومی تشکیل ده و در آن مجلس برای خدایت که تو را آفریده و این مقام داده فروتنی کن، و در این موقع ارتش و مأموران و پاسبانان را از جلو چشم مردم دور کن تا بدون پروا و هراس با تو سخن گویند، زیرا مکرر از رسول خدا شنیدم که می‌فرمود: هرگز ملتی به قداست و پاکی نخواهد رسید مگر آنکه در میان آنها حق ضعفا از اقویا و نیرومندان بدون لکنت و پروا گرفته شود.