کتاب چیستی تمدن

کتاب چیستی تمدن (با تاکید بر دیدگاه ابن‌خلدون و علامه جعفری ره) نوشته علی اسدیان شمس اثری پژوهشی و تحلیلی درباره‌ی مفهوم، ماهیت و ابعاد تمدن است که نشر امیرکبیر آن را منتشر کرده است. این کتاب با تمرکز ویژه بر دیدگاه‌های دو متفکر برجسته، ابن‌خلدون و علامه جعفری، به بررسی تطبیقی و انتقادی نظریه‌های آنان درباره‌ی تمدن می‌پردازد. کتاب ابتدا مفاهیم پایه‌ای و رویکردهای مختلف به تمدن را معرفی می‌کند و سپس با ورود به تحلیل‌های عمیق‌تر، دیدگاه‌های این دو اندیشمند را در زمینه‌های مختلفی چون عوامل پیدایش، اعتلا و فروپاشی تمدن‌ها، مبانی فلسفی و انسان‌شناسی تمدن و نسبت آن با فرهنگ، سیاست و اقتصاد بررسی می‌کند. در بخش‌های پایانی نیز مقایسه‌ای تطبیقی میان نظرات ابن‌خلدون و علامه جعفری ارائه شده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب چیستی تمدن

کتاب چیستی تمدن با رویکردی فلسفی و تطبیقی، به واکاوی مفهوم تمدن و ابعاد گوناگون آن می‌پردازد. علی اسدیان شمس در این کتاب، ابتدا مفاهیم کلیدی مانند تمدن، حضارت، عمران، عصبیت و تجمل‌گرایی را با استناد به منابع و دیدگاه‌های مختلف توضیح داده است. سپس با تمرکز بر دو متفکر مهم، ابن‌خلدون و علامه جعفری، ساختار فکری و روش‌شناسی آنان را در زمینه‌ی تمدن‌پژوهی تحلیل کرده است. کتاب در چهار بخش اصلی تنظیم شده: بخش نخست به مبانی و مفاهیم تمدن و رویکردهای مختلف (تاریخی، جامعه‌شناختی و فلسفی) می‌پردازد؛ بخش دوم و سوم به ترتیب تحلیل ماهیت تمدن از منظر ابن‌خلدون و علامه جعفری را ارائه می‌دهد؛ و بخش چهارم به مقایسه‌ی تطبیقی دیدگاه‌های این دو متفکر اختصاص یافته است. در هر بخش، موضوعاتی مانند عوامل پیدایش و فروپاشی تمدن، نقش انسان، فرهنگ، سیاست، اقتصاد و اخلاق در شکل‌گیری تمدن‌ها و تفاوت تمدن با فرهنگ و شهرنشینی بررسی شده است. کتاب چیستی تمدن با بهره‌گیری از منابع کلاسیک و معاصر، تلاش کرده است تصویری جامع و چندلایه از مفهوم تمدن و تحولات آن در اندیشه‌ی اسلامی و فلسفه‌ی معاصر ارائه دهد.

ابن‌خلدون (۷۳۲–۸۰۸ قمری / ۱۳۳۲–۱۴۰۶ میلادی) اندیشمند، تاریخ‌نگار و متفکر بزرگ جهان اسلام بود که در تونس به دنیا آمد. او از خانواده‌ای اندلسی‌تبار برخاست و در محیطی علمی و سیاسی پرورش یافت. ابن‌خلدون در طول زندگی خود مناصب مختلفی مانند قضاوت، تدریس و مأموریت‌های سیاسی را بر عهده داشت و بخش مهمی از عمرش را در شمال آفریقا و مصر گذراند. شهرت اصلی ابن‌خلدون به دلیل نگارش کتاب «المقدمه» است که در واقع مقدمه‌ای بر اثر تاریخی بزرگ‌تر او با عنوان «کتاب العبر» محسوب می‌شود. این اثر نه‌تنها یک متن تاریخی، بلکه تحلیلی عمیق از جامعه، سیاست، اقتصاد و فرهنگ است. ابن‌خلدون در این کتاب تلاش کرد تاریخ را بر پایه‌‌ی عقل، تجربه و شناخت قوانین حاکم بر زندگی اجتماعی انسان بررسی کند، نه صرفاً نقل روایات. یکی از مهم‌ترین مفاهیم در اندیشه ابن‌خلدون «عصبیت» است؛ یعنی همبستگی و پیوند اجتماعی که به باور او عامل اصلی شکل‌گیری و قدرت‌گیری دولت‌ها و تمدن‌هاست. او معتقد بود تمدن‌ها چرخه‌ای طبیعی از ظهور، شکوفایی و زوال را طی می‌کنند و رفاه بیش از حد و سستی اخلاقی در نهایت به ضعف و سقوط آن‌ها می‌انجامد. امروزه ابن‌خلدون را پیشگام علم جامعه‌شناسی و یکی از نخستین نظریه‌پردازان فلسفه‌ی تاریخ می‌دانند. اندیشه‌های او قرن‌ها جلوتر از زمان خود بود و هنوز هم برای فهم تحولات اجتماعی و تاریخی الهام‌بخش و قابل تأمل است.

علامه محمدتقی جعفری (۱۳۰۴–۱۳۷۷ شمسی) فیلسوف، متفکر اسلامی و فقیه برجسته‌ی معاصر ایران بود که در شهر تبریز به دنیا آمد. او تحصیلات حوزوی خود را در تبریز و سپس در قم و نجف ادامه داد و در کنار فقه و اصول، توجه ویژه‌ای به فلسفه، عرفان و مسائل فکری جهان معاصر داشت. جعفری از جمله اندیشمندانی بود که کوشید میان سنت فکری اسلامی و پرسش‌های انسان مدرن پیوندی جدی برقرار کند. شهرت اصلی محمدتقی جعفری به دلیل آثار گسترده و عمیق او در زمینه‌ی فلسفه، انسان‌شناسی و تفسیر متون بزرگ است. از مهم‌ترین کارهای او می‌توان به «تفسیر و نقد مثنوی معنوی مولوی» و شرح و تفسیر «نهج‌البلاغه» اشاره کرد. او در این آثار تلاش داشت لایه‌های عقلانی، اخلاقی و معنوی اندیشه‌ی اسلامی را به زبانی تحلیلی و منظم بیان کند. یکی از محورهای اصلی اندیشه‌ی جعفری، مفهوم «حیات معقول» بود؛ مفهومی که بر زندگی آگاهانه، مسئولانه و اخلاق‌محور انسان تأکید دارد. او معتقد بود انسان تنها با پیشرفت علمی به کمال نمی‌رسد، بلکه باید میان عقل، ایمان، اخلاق و معنویت توازن برقرار کند. در نگاه او، بحران‌های دنیای مدرن نتیجه‌ی گسست میان علم و ارزش‌های انسانی است. محمدتقی جعفری تا پایان عمر به تدریس، پژوهش و گفت‌وگو با اندیشمندان داخلی و خارجی ادامه داد. امروزه او را یکی از متفکران تأثیرگذار معاصر می‌دانند که آثارش همچنان در مباحث فلسفی، دینی و فرهنگی ایران جایگاه مهمی دارد و برای فهم نسبت انسان، دین و جهان مدرن الهام‌بخش است.

خلاصه کتاب چیستی تمدن

کتاب چیستی تمدن با هدف تبیین و تحلیل مفهوم تمدن، ابتدا به بررسی تعاریف و مفاهیم پایه‌ای می‌پردازد و تفاوت‌های میان واژه‌هایی چون تمدن، حضارت، عمران و فرهنگ را روشن می‌سازد. نویسنده با مرور دیدگاه‌های اندیشمندانی چون ابن‌خلدون و علامه جعفری، نشان داده است که هر یک از این متفکران، تمدن را از زاویه‌ای خاص و با تأکید بر عناصر متفاوتی تعریف کرده‌اند. ابن‌خلدون تمدن را نتیجهd فرایند تدریجی تحول اجتماعی، عصبیت و شکل‌گیری دولت می‌داند و بر نقش عوامل جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در پیدایش و سقوط تمدن‌ها تأکید کرده است. او عصبیت را عامل پیوند و همبستگی اجتماعی می‌داند که هم در ایجاد و هم در استمرار دولت و تمدن نقش دارد و تجمل‌گرایی را همزمان عامل پیشرفت و زمینه‌ساز فروپاشی تمدن معرفی می‌کند.

در مقابل، علامه جعفری با رویکردی انسان‌محورانه، تمدن را نظمی هماهنگ در روابط انسانی می‌داند که موجب فعلیت‌یافتن استعدادهای سازنده و رشد معقول جامعه می‌شود. او بر تمایز تمدن و فرهنگ، نقش ارزش‌ها و آرمان‌های انسانی و اهمیت عوامل درونی مانند صیانت ذات، آزادی و اختیار در پویایی تمدن تأکید کرده است. جعفری همچنین به اصول فلسفی مشروط و غیرمشروط در تمدن‌پژوهی می‌پردازد و عوامل انگیزشی درونی و بیرونی را در وحدت و اعتلای تمدن‌ها بررسی می‌کند. در بخش تطبیقی، کتاب به مقایسه‌ی مبانی فلسفی، عوامل پیدایش و فروپاشی تمدن و نسبت تمدن با اخلاق، فرهنگ، اقتصاد و سیاست در اندیشه‌ی ابن‌خلدون و علامه جعفری می‌پردازد. نویسنده نشان داده است که هر دو متفکر، علی‌رغم تفاوت‌های روشی و فلسفی، به اهمیت عوامل انسانی و اجتماعی در شکل‌گیری و تحول تمدن‌ها اذعان دارند، اما ابن‌خلدون بیشتر بر عوامل بیرونی و ساختاری و جعفری بر عوامل درونی و ارزشی تأکید کرده است.

چرا باید کتاب چیستی تمدن را بخوانیم؟

کتاب چیستی تمدن اثری است که با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، امکان فهم عمیق‌تری از مفهوم تمدن و تحولات آن را فراهم می‌کند. این کتاب با بررسی دقیق دیدگاه‌های ابن‌خلدون و علامه جعفری، به خواننده کمک می‌کند تا با تفاوت‌ها و شباهت‌های رویکردهای فلسفی و جامعه‌شناختی به تمدن آشنا شود. از ویژگی‌های شاخص این اثر، پرداختن به مفاهیم بنیادین و تبیین نسبت تمدن با فرهنگ، سیاست، اقتصاد و اخلاق است. همچنین، کتاب با ارائه‌ی مقایسه‌ی تطبیقی میان دو متفکر برجسته، بستری برای اندیشیدن درباره‌ی عوامل پیدایش، اعتلا و فروپاشی تمدن‌ها فراهم کرده است. مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند به درک بهتر ریشه‌های فکری و فلسفی تمدن در سنت اسلامی و نیز به تحلیل انتقادی نظریه‌های معاصر درباره‌ی تمدن یاری رساند.

خواندن کتاب چیستی تمدن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن کتاب چیستی تمدن به علاقه‌مندان فلسفه، علوم اجتماعی، تاریخ اندیشه و تمدن، پژوهشگران حوزه‌ی مطالعات اسلامی و کسانی که دغدغه‌ی فهم عمیق‌تر نسبت به مفاهیم بنیادین تمدن، فرهنگ و تحولات اجتماعی دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین، این کتاب برای دانشجویان و اساتید رشته‌های علوم انسانی که به دنبال تحلیل تطبیقی و انتقادی نظریه‌های تمدن هستند، مناسب است.