کتاب دفترهای زندان (دفتر چهارم)

کتاب دفترهای زندان (دفتر چهارم) نوشته‌ی آنتونیو گرامشی و با ترجمه‌ی اکبر معصوم‌بیگی توسط نشر چرخ منتشر شده است. این مجلد بخشی از مجموعه‌ی مشهور دفترهای زندان است که گرامشی طی سال‌های زندانی‌بودن خود در ایتالیا به نگارش درآورد. دفتر چهارم، همانند دیگر دفترها، مجموعه‌ای از یادداشت‌ها، تأملات و تحلیل‌های گرامشی درباره‌ی موضوعات متنوعی چون فلسفه، سیاست، جامعه، فرهنگ و آموزش را دربرمی‌گیرد. این دفتر به‌ویژه به مفاهیمی چون هژمونی، جامعه‌ی مدنی و سیاسی، انقلاب منفعل، نقش روشنفکران، و نسبت میان زیربنا و روبنا می‌پردازد و در کنار آن، مباحثی درباره‌ی تاریخ ایتالیا، ادبیات، زبان‌شناسی و حتی تفسیر بخش‌هایی از کمدی الهی دانته را نیز شامل می‌شود. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دفترهای زندان (دفتر چهارم)

کتاب دفترهای زندان (دفتر چهارم) اثری از آنتونیو گرامشی است که در دوران حبس او توسط رژیم فاشیستی ایتالیا نوشته شده است. این دفتر، بخشی از مجموعه‌ی گسترده‌ی یادداشت‌های گرامشی است که در آن، نویسنده با نگاهی انتقادی و تحلیلی به مسائل فلسفی، سیاسی و اجتماعی می‌پردازد. ساختار این دفتر، همچون دیگر دفترهای زندان، از یادداشت‌های پراکنده اما مرتبط تشکیل شده که هرکدام به موضوعی خاص اختصاص یافته‌اند. در این مجلد، گرامشی بخشی از صفحات را به یادداشت‌هایی درباره‌ی فلسفه، ماتریالیسم و ایده‌آلیسم اختصاص داده و در بخش‌هایی دیگر، به تفسیر ادبیات، نقش روشنفکران، آموزش، و تحلیل مفاهیم کلیدی مارکسیسم پرداخته است. دفتر چهارم همچنین شامل تأملاتی درباره‌ی تاریخ ایتالیا، فرهنگ مردمی، کلیسای کاتولیک، و حتی فرهنگ ژاپنی و چینی است. این دفتر، مرحله‌ای مهم در تکامل اندیشه‌ی گرامشی به‌شمار می‌آید و نشان‌دهنده‌ی تلاش او برای پیوند نظریه و عمل در شرایط دشوار زندان است.

خلاصه کتاب دفترهای زندان (دفتر چهارم)

کتاب دفترهای زندان (دفتر چهارم) مجموعه‌ای از یادداشت‌های تحلیلی و انتقادی آنتونیو گرامشی درباره‌ی فلسفه، سیاست، جامعه و فرهنگ است. گرامشی در این دفتر، به بررسی مفاهیم بنیادینی چون هژمونی، جامعه‌ی مدنی و سیاسی، انقلاب منفعل، و نسبت میان زیربنا و روبنا می‌پردازد. او تلاش کرده است تا تفاوت برداشت خود از این مفاهیم را نسبت به متفکرانی چون لنین، هگل و مارکس روشن کند و نشان دهد که چگونه این مفاهیم در بستر تاریخی و اجتماعی ایتالیا و اروپا معنا می‌یابند. در بخش‌هایی از دفتر، گرامشی به نقش روشنفکران در جامعه می‌پردازد و میان روشنفکران سنتی و ارگانیک تمایز قائل می‌شود. او همچنین به اهمیت آموزش و یادگیری در شکل‌گیری فرهنگ و آگاهی طبقاتی اشاره کرده است. مباحثی درباره‌ی فلسفه‌ی مارکسیسم، ماتریالیسم تاریخی، ایده‌آلیسم، و نقد جریان‌های فکری معاصر نیز بخش مهمی از یادداشت‌ها را تشکیل می‌دهد. گرامشی در این دفتر، علاوه‌بر تحلیل مفاهیم نظری، به بررسی نمونه‌های تاریخی مانند انقلاب فرانسه، اصلاح دینی، و نقش کلیسا در سیاست و فرهنگ می‌پردازد. او همچنین به نقد آثار و اندیشه‌های متفکرانی چون کروچه، ماکیاولی و انگلس پرداخته و تلاش کرده است تا مرزهای میان فلسفه، ایدئولوژی و عمل سیاسی را روشن کند. دفتر چهارم، با رویکردی انتقادی و جست‌وجوگرانه، خواننده را با پیچیدگی‌های اندیشه‌ی گرامشی و تلاش او برای پیوند نظریه و عمل آشنا می‌سازد.

چرا باید کتاب دفترهای زندان (دفتر چهارم) را بخوانیم؟

دفتر چهارم از دفترهای زندان گرامشی، فرصتی کم‌نظیر برای آشنایی با روند شکل‌گیری و تحول مفاهیم کلیدی در اندیشه‌ی سیاسی و اجتماعی قرن بیستم فراهم می‌کند. این دفتر، نه‌تنها به تحلیل مفاهیم بنیادین مارکسیسم و نقد جریان‌های فکری معاصر می‌پردازد، بلکه با رویکردی انتقادی، نسبت میان نظریه و عمل را به چالش می‌کشد. یادداشت‌های گرامشی، به‌ویژه درباره‌ی نقش روشنفکران، آموزش، و فرهنگ، ابعاد تازه‌ای از مسائل اجتماعی و سیاسی را پیش‌روی خواننده قرار می‌دهد. مطالعه‌ی این دفتر، امکان فهم عمیق‌تر از پیچیدگی‌های جامعه، قدرت، و فرهنگ را فراهم می‌کند و به‌ویژه برای کسانی که به دنبال درک ریشه‌ای‌تر از تحولات فکری و سیاسی هستند، ارزشمند است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان فلسفه‌ی سیاسی، پژوهشگران علوم اجتماعی و انسانی، دانشجویان رشته‌های تاریخ، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، و کسانی که دغدغه‌ی فهم عمیق‌تر از مفاهیم هژمونی، قدرت، روشنفکری و نسبت نظریه و عمل را دارند پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب دفترهای زندان (دفتر چهارم)

«اگر فقط یکی از دلایل بنیادی ارج و ماندگاری هر اندیشه‌ور بزرگ را مفهوم‌سازی او بدانیم، مفهوم‌هایی که جهان ما را از هنگام پدید آمدن این مفهوم‌ها معنایی دیگرگونه می‌بخشند و در فهم و درک پیچیدگی‌های آن و آفریدن جنبش‌هایی برای تغییر جهان سهمی انکارنشدنی دارند، باید به‌جرئت گفت آنتونیو گرامشی بی‌گمان در جایگاهی اُلمپی جای می‌گیرد. کافی است به برخی مفهوم‌های دوران‌ساز او دقت کنیم تا گستردگی کار دست‌مان بیاید. مفهوم «هژمونی»، به معنای استیلای درونی در مقابل سلطه به معنای سیطرۀ بیرونی، اقتدار یا اتوریته به معنای غلبۀ درونی و قدرت به معنای چیرگی بیرونی از جملۀ این مفهوم‌هاست. واژه‌ و مفهوم هژمونی پیشینه‌ای به درازنای تاریخ دارد و گرامشی خود در همین مجلد از دفترهای زندان اذعان دارد که آن را از لنین برگرفته است، اما راستی این است که آن‌چه گرامشی از مفهوم هژمونی اراده می‌کند با معنای مقصود لنین یکسر متفاوت است. همچنین است مفهوم‌های «جامعۀ مدنی» و «جامعۀ سیاسی» که کاربرد آن‌ها در آثار و نوشته‌های هگل و نقد مفصل مارکس بر نظریۀ دولت هگل به‌هیچ‌روی بی‌سابقه نیست اما برداشت گرامشی از این دو مفهوم صورتی به‌کلی دیگرگونه دارد. همچنین است مفهوم «انقلاب منفعل» که در دیدگاه گرامشی به انقلاب‌هایی فعال اطلاق می‌شود که به دلیل یا دلایلی به شکست انجامیده‌اند و بر زمینۀ شکست و حرمان آن ضدانقلابی برآمده است که با بهره‌گیری از بسیاری از مفهوم‌ها، واژه‌ها و قالب‌های انقلاب شکست‌خورده، آرمان‌های آن را به فجیع‌ترین شکلی وارونه می‌کند.»