کتاب عروض نوین فارسی

کتاب عروض نوین فارسی نوشته‌ی عبدالخالق پرهیزی اثری تخصصی در حوزه‌ی زبان و ادبیات فارسی است که به بررسی و آموزش دانش عروض می‌پردازد. این کتاب توسط گروه انتشاراتی ققنوس منتشر شده است و با رویکردی نوین، مباحث عروض فارسی را با تکیه‌بر یافته‌های آواشناسی و واج‌شناسی و همچنین تحلیل‌های آماری مورد بررسی قرار داده است. نویسنده تلاش کرده است تا ضمن حفظ ارزش‌های روش سنتی، آن را با دستاوردهای علمی جدید تلفیق کند و به دانشجویان و علاقه‌مندان ادبیات فارسی، راهی روشن و علمی برای فهم ساختار وزن شعر فارسی ارائه دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب عروض نوین فارسی

عروض نوین فارسی اثری پژوهشی و آموزشی در زمینه‌ی وزن و ساختار شعر فارسی است که عبدالخالق پرهیزی آن را با هدف بازنگری و ساده‌سازی آموزش عروض نگاشته است. این کتاب با تکیه‌بر مبانی آواشناسی و واج‌شناسی، تلاش کرده است تا دانش عروض را از قالب سنتی صرف خارج کند و آن را با یافته‌های علمی جدید پیوند بزند. نویسنده در مقدمه، به نقد برخی نوآوری‌های غیرکاربردی و پیچیده‌سازی‌های بی‌دلیل در آموزش عروض پرداخته و بر ضرورت تلفیق روش سنتی با روش‌های علمی جدید تأکید کرده است. ساختار کتاب به گونه‌ای است که ابتدا مبانی آواشناختی و واج‌شناختی زبان فارسی را شرح می‌دهد و سپس به سراغ قواعد تقطیع عروضی، اختیارات شاعری، ناچاری‌های وزن و تصرفات لفظی می‌رود. در ادامه، مباحثی مانند دوگونگی‌های لفظی، قواعد حذف و اضافه در کلمات و تفاوت‌های مکانی و زمانی در زبان فارسی نیز بررسی شده‌اند. این کتاب نه‌تنها برای دانشجویان ادبیات فارسی، بلکه برای هر علاقه‌مند به شعر و زبان فارسی، منبعی دقیق و تحلیلی به‌شمار می‌آید.

خلاصه کتاب عروض نوین فارسی

عروض نوین فارسی با رویکردی تحلیلی و آموزشی، دانش عروض را از منظر آواشناسی و واج‌شناسی بررسی کرده است. نویسنده در آغاز، اصول روش خود را بیان می‌کند: تکیه‌بر داده‌های علمی، تلفیق روش سنتی و نو، و پرهیز از ساده‌سازی‌های بی‌پایه. او معتقد است که آموزش عروض باید بر مبنای تحلیل آوایی و آماری باشد و در عین حال، ارزش‌های سنتی را حفظ کند. در فصل اول، مبانی آواشناختی زبان فارسی شرح داده می‌شود؛ از تعریف واج و واجگونه تا بررسی صامت‌ها و مصوت‌ها و انواع هجاها. نویسنده با مثال‌های متعدد، تفاوت میان صورت ملفوظ و مکتوب کلمات را توضیح داده و نشان داده است که در تقطیع عروضی، باید به تلفظ واقعی کلمات توجه کرد، نه صرفاً شکل نوشتاری آن‌ها. در ادامه، قواعد تقطیع عروضی و دگرگونی‌های آوایی زنجیره گفتار موزون فارسی مطرح می‌شود. این بخش به فرایندهای آوایی، اختیارات شاعری و ناچاری‌های وزن می‌پردازد و با مثال‌های شعری، نشان می‌دهد که چگونه شاعر گاهی ناچار به تصرف در لفظ یا وزن می‌شود تا شعرش با قواعد عروضی هماهنگ گردد. کتاب همچنین به دوگونگی‌های لفظی، اختصارات، تفاوت‌های مکانی و زمانی در زبان فارسی و تصرفات دستوری می‌پردازد. در بخش‌هایی از کتاب، نمونه‌های متعددی از اشعار کلاسیک فارسی آورده شده تا قواعد و استثناهای عروضی به‌صورت عملی و ملموس آموزش داده شود. در نهایت، نویسنده با نقد برخی روش‌های جدید و تأکید بر اهمیت هماهنگی وزن شعر با آهنگ طبیعی گفتار، راهی میانه میان سنت و نوآوری را پیشنهاد کرده است.

چرا باید کتاب عروض نوین فارسی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی علمی و تحلیلی، دانش عروض را از قالب سنتی صرف خارج کرده و آن را با یافته‌های آواشناسی و واج‌شناسی پیوند زده است. یکی از ویژگی‌های شاخص این اثر، ارائه‌ی مثال‌های متنوع و توضیح دقیق قواعد و استثناهای عروضی است که فهم وزن شعر فارسی را برای دانشجویان و علاقه‌مندان ساده‌تر و عمیق‌تر می‌کند. همچنین، نقد و بررسی نوآوری‌های رایج و تأکید بر تلفیق سنت و علم، به خواننده دیدی انتقادی و تحلیلی می‌دهد. این کتاب برای کسانی که به دنبال درک عمیق‌تر از ساختار شعر فارسی و مبانی وزن هستند، منبعی ارزشمند و کاربردی به‌شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی، مدرسان عروض، شاعران و علاقه‌مندان به وزن و ساختار شعر فارسی پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که به دنبال فهم علمی‌تر و دقیق‌تر از قواعد عروض و آواشناسی شعر فارسی هستند، مناسب است.

بخشی از کتاب عروض نوین فارسی

«دانش عروض تا جایی که ممکن است باید به علوم آواشناسی (فونتیک) و واج‌شناسی (فنولوژی) و تحقیقات آماری تکیه کند و مباحث مختلف آن بر مبنای داده‌های این علوم بازنویسی شود. روش آواشناختی و واج‌شناختی در هر جا که لازم باشد، باید به روش سنتی بازگردد و با آن تلفیق یابد؛ مثلاً بعد از این‌که شعر با روش هجایی تقطیع شد، بهتر است که نظم موجود در آن با افاعیل سنتی نشان داده شود. برای این‌که دانشجویان در این روش تقطیع مهارت و سرعت عمل پیدا کنند، لازم است که تقطیع هجایی اصول و ازاحیف مهم اجزاء عروضی را بدانند؛ مثلاً به محض دیدن آرایش هجایی «ــــ ــــ ـ» (یک هجای کوتاه و سه هجای متوسط) بدانند که این‌آرایش هجایی معادل جزء «مفاعیلن» است یا آرایش هجایی «ــــ ـ» جزء «مفتعلن» را نشان می‌دهد. روش سنتی در درون خود نیز تا حد امکان باید ساده شود، امّا ساده کردن آن فقط در مواردی جایز است که بنا به نتایج مطالعات آماری و داده‌های آواشناسی و تجارب عملی کلاس‌های درس، ضروری تشخیص داده شود، نه این‌که کسی به دلخواه خود و تنها از روی آرزو و سلیقه شخصی آن را دستکاری کند؛ چرا که روش سنتی در عروض فارسی حاصل تحقیقات یک هزار ساله ادبا و عروضیان دانشمند است و چندین نسل از شعرای بزرگ ما آن را آموخته و تجربه کرده‌اند و در نوع خود بسیار پخته و سنجیده است و بیش‌تر تصرّفاتی که در سال‌های اخیر در زیر عنوان نوآوری در آن صورت گرفته، قطعا در جهت تخریب و پیچیده‌تر ساختن آن پیش رفته است.»