کتاب بدایة الحکمه (جلد دوم)

کتاب الکترونیکی «بدایة الحکمه (جلد دوم)» نوشتهٔ سیدمحمدحسین طباطبایی با مقدمه و تعلیقات علی امینی‌نژاد اثری تخصصی در حوزهٔ فلسفه اسلامی است که نشر آل احمد آن را منتشر کرده است. این جلد به مباحث پیشرفته‌تر فلسفه، به‌ویژه بحث علیت، اقسام علت، قاعده الواحد، استحاله دور و تسلسل، و اقسام فاعل و غایت می‌پردازد و با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، آرای حکمای اسلامی و فیلسوفان بزرگ را بررسی می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بدایة الحکمه (جلد دوم)

«بدایة الحکمه (جلد دوم)» اثری در قالب ناداستان فلسفی است که به‌عنوان یکی از متون پایه‌ای فلسفه اسلامی شناخته می‌شود. این کتاب توسط سیدمحمدحسین طباطبایی تألیف شده و علی امینی‌نژاد با مقدمه و تعلیقات خود به تبیین و شرح دقیق‌تر مباحث آن پرداخته است. ساختار کتاب مبتنی بر مراحل و فصول منظم است و هر فصل به یکی از مباحث کلیدی فلسفه اسلامی اختصاص دارد. در این جلد، تمرکز اصلی بر موضوع علیت و اقسام آن، قاعده الواحد، استحاله دور و تسلسل، و تحلیل انواع فاعل و غایت است. کتاب با زبانی تحلیلی و با ارجاع به آرای فیلسوفان اسلامی و تطبیق آن‌ها با دیدگاه‌های غربی، تلاش می‌کند تصویری جامع از نظام علیت و ساختار علل در فلسفه اسلامی ارائه دهد. این اثر نه‌تنها برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه، بلکه برای علاقه‌مندان به مباحث بنیادین اندیشه اسلامی نیز قابل استفاده است. جلد دوم «بدایة الحکمه» ادامه‌ای بر مباحث جلد نخست است و به تعمیق و گسترش مباحث فلسفی می‌پردازد، به‌گونه‌ای که خواننده را با لایه‌های عمیق‌تر فلسفه اسلامی آشنا می‌سازد.

خلاصه کتاب بدایة الحکمه (جلد دوم)

در این جلد از «بدایة الحکمه»، سیدمحمدحسین طباطبایی با همراهی تعلیقات علی امینی‌نژاد، به بررسی دقیق قانون علیت و ساختار علل و معلولات در نظام فلسفه اسلامی می‌پردازد. مباحث کتاب با اثبات اصل قانون علیت در عالم خارج آغاز می‌شود و سپس به تحلیل فرآیند علیت و تفاوت آن با بحث جعل می‌رسد. نویسنده با تکیه‌بر امکان ماهوی و حدوث، تلاش می‌کند نشان دهد که وجود نظام علی و معلولی در عالم خارج چگونه اثبات می‌شود و چه تفاوت‌هایی میان دیدگاه‌های حکمای مشاء، متکلمان و صدرالمتألهین وجود دارد. در ادامه، اقسام علت به‌صورت دقیق بررسی می‌شود: علت تامه و ناقصه، علت واحد و کثیر، علت بسیط و مرکب، علت قریبه و بعیده، و تقسیم علت به داخلی و خارجی. این تقسیم‌بندی‌ها نقش مهمی در فهم عمیق‌تر قانون علیت و ارتباط آن با مباحث الهیات و جهان‌شناسی دارند. کتاب سپس به قاعده الواحد می‌پردازد و نشان می‌دهد که از علت واحد تنها یک معلول صادر می‌شود و این قاعده چگونه در نظام علیت و در نسبت میان حق تعالی و فعل او نقش‌آفرین است. بحث استحاله دور و تسلسل در علل نیز با استدلال‌های فلسفی و براهین مختلف، از جمله برهان وسط و طرف ابن‌سینا و برهان وجود رابط، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش‌های پایانی، اقسام فاعل (مانند فاعل بالطبع، بالقسر، بالرضا، بالقصد، بالعناية، بالتجلی و بالتسخیر) و تحلیل علت غایی و غایت مورد توجه قرار می‌گیرد. نویسنده تلاش کرده است با تفکیک دقیق میان انواع فاعل و غایت، نقش هر یک را در نظام علیت روشن کند و تفاوت‌های آن‌ها را با مثال‌های متنوع توضیح دهد. در مجموع، کتاب تصویری نظام‌مند از ساختار علیت و علل در فلسفه اسلامی ارائه می‌دهد و خواننده را با مباحث بنیادین و چالش‌برانگیز این حوزه آشنا می‌سازد.

چرا باید کتاب بدایة الحکمه (جلد دوم) را بخوانیم؟

مطالعهٔ این کتاب فرصتی برای آشنایی عمیق با ساختار علیت و نظام علل و معلولات در فلسفه اسلامی فراهم می‌کند. «بدایة الحکمه (جلد دوم)» با تحلیل دقیق مفاهیم بنیادین مانند علت، معلول، قاعده الواحد و استحاله دور و تسلسل، به خواننده امکان می‌دهد تا با ریشه‌های اندیشه فلسفی اسلامی و تفاوت‌های آن با مکاتب دیگر آشنا شود. این اثر به‌ویژه برای کسانی که به دنبال فهم دقیق‌تر مبانی فلسفی و الهیاتی هستند، ارزشمند است و می‌تواند پایه‌ای برای پژوهش‌های پیشرفته‌تر در حوزه فلسفه اسلامی باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه اسلامی، علاقه‌مندان به مباحث علیت و نظام علل و معلولات، و کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر مبانی اندیشه اسلامی هستند، مناسب است. همچنین برای طلاب حوزه‌های علمیه و افرادی که در زمینه الهیات و فلسفه تطبیقی فعالیت می‌کنند، مطالعهٔ این اثر توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب بدایة الحکمه (جلد دوم)

«در این فصل از دو مطلب بحث می‌شود؛ یکی «اثبات اصل قانون علیت در عالم خارج» و دومی آنکه «فرآیند علیت به معنای حقیقی و اصلی آن، در حوزه وجود صورت می‌گیرد». بحث دوم همان بحث معروف «جعل» است که از افزوده‌ها و دقت‌های حکمای اسلامی در مبحث علیت به‌شمار می‌آید. مطلب اول از عبارت «قد تقدم...» آغاز می‌گردد و مطلب دوم از عبارت «ثم ان المجعول للعلّة...» شروع می‌شود. علامه در مطلب اول از راه امکان ماهوی، نظام علت علیت در جهان هستی را بررسی می‌کند. گویا بهره‌گیری از امکان ماهوی در کل معلول‌ها - آنچنان که علامه آورده است - و بهره‌گیری از حدوث در معلول‌های مادی - آنچنان که صدرالمتألهین استفاده کرده است - گریزناپذیر باشد؛ همان‌طور که این مسأله به تفصیل و با لحاظ ابعاد مختلف آن، در اثر دیگر نویسنده تحت عنوان «امکان، علیت و فرا علیت» پی‌گیری شده است. پیش‌تر در فصل‌های پنجم و هشتم از مرحله چهارم به این بحث اشاره شده است. دلیل مسأله آن است که اگر بدون دخالت غیر چنین ترجحانی صورت گیرد اجتماع نقیضین روی خواهد داد؛ زیرا اگر ترجح یکی از دو جانب بر جانب دیگر - با اینکه هیچ مرجحی وجود ندارد- خود به خود صورت گیرد و پا به اقتضاء ذات ماهیت با آنکه لا اقتضاء نسبت به وجود و عدم است انجام شود یکی از دو جانب در عین تساوی با جانب دیگر متساوی با او نیست و ذات ماهیت در عین لا اقتضائیت مقتضی یکی از دو جانب خواهد بود و این همه چیزی جز اجتماع نقیضین نیست. بنابراین قانون علیت مبتنی‌بر اصل استحاله اجتماع نقیضین است.»