کتاب نوروزنامه و رباعیات

کتاب الکترونیکی «نوروزنامه و رباعیات عمر خیام نیشابوری» با ویرایش جعفر مدرس‌صادقی را نشر مرکز منتشر کرده است. این اثر، دو بخش مهم از میراث مکتوب خیام را در کنار هم قرار داده: رسالهٔ «نوروزنامه» که به آیین‌ها و فلسفهٔ نوروز می‌پردازد و گزیده‌ای از رباعیات منسوب به خیام. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نوروزنامه و رباعیات

«نوروزنامه و رباعیات عمر خیام نیشابوری» اثری است که دو بخش متفاوت اما مکمل از آثار خیام را در کنار هم آورده است. این کتاب در قالب ناداستان تاریخی و ادبی، ابتدا رسالهٔ «نوروزنامه» را ارائه می‌دهد که اثری منثور و کوتاه دربارهٔ فلسفه، منشأ و آیین‌های نوروز است. در ادامه، مجموعه‌ای از رباعیات خیام آمده که بازتاب‌دهندهٔ نگاه فلسفی، تردیدها و اندیشه‌های او دربارهٔ زندگی، مرگ و سرنوشت انسان است. ساختار کتاب به گونه‌ای است که ابتدا با مقدمه‌ای مفصل دربارهٔ جایگاه خیام، تاریخچهٔ نسخه‌های مختلف «نوروزنامه» و رباعیات، و بحث‌هایی پیرامون اصالت این آثار آغاز می‌شود. سپس متن «نوروزنامه» با زبانی کهن و موجز و پس از آن رباعیات منتخب آورده شده است. این کتاب نه‌تنها برای علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک فارسی، بلکه برای کسانی که به تاریخ فرهنگی ایران و آیین‌های باستانی علاقه دارند، تصویری از پیوند میان سنت، فلسفه و شعر فارسی فراهم می‌کند. جعفر مدرس‌صادقی در ویرایش این نسخه تلاش کرده است تا متن را به روایت اصلی نزدیک کند و در عین حال خوانایی آن را برای مخاطب امروزی حفظ کند.

خلاصه کتاب نوروزنامه و رباعیات

در «نوروزنامه»، خیام یا نویسندهٔ منسوب به او، با نگاهی به گذشتهٔ ایران، به شرح فلسفه و منشأ نوروز می‌پردازد. روایت با توضیحی دربارهٔ چگونگی تعیین نوروز و نقش پادشاهان باستانی در شکل‌گیری این جشن آغاز می‌شود. سپس به آیین‌های نوروزی، هدایا و رسوم دربار پادشاهان عجم پرداخته می‌شود؛ از جمله آوردن جام زرین، انگشتری، زر و سیم، شمشیر، تیر و کمان، قلم، اسب، باز و غلام خوب‌روی. هر یک از این هدایا نماد بخشی از آبادانی و خرمی جهان دانسته شده‌اند. نویسنده با زبانی موجز و گاه قصه‌گونه، ویژگی‌ها و فواید هر یک از این اشیا را شرح می‌دهد و در خلال آن، به اهمیت داد و راستی، آبادانی و پیوند آیین‌های کهن با هویت ایرانی اشاره می‌کند. در پایان، «نوروزنامه» با ستایش روی نیکو و آرزوی خرمی برای نویسنده و خواننده به پایان می‌رسد. بخش رباعیات، مجموعه‌ای از چهارپاره‌های خیام است که در آن‌ها دغدغه‌های فلسفی، تردیدهای هستی‌شناسانه و نگاه انتقادی به سرنوشت و گذر زمان بازتاب یافته است. این رباعیات، اغلب با زبانی ساده اما پرمغز، به پرسش‌هایی دربارهٔ معنای زندگی، مرگ، تقدیر و لذت بردن از لحظهٔ حال می‌پردازند. در مجموع، کتاب دغدغهٔ اصلی خود را در پیوند میان سنت‌های کهن ایرانی و نگاه فلسفی به زندگی جست‌وجو می‌کند و با ترکیب نثر و شعر، تصویری از خرد و تردید و امید در فرهنگ ایرانی ارائه می‌دهد.

چرا باید کتاب نوروزنامه و رباعیات را بخوانیم؟

این کتاب فرصتی است برای آشنایی با یکی از کهن‌ترین متون فارسی دربارهٔ نوروز و آیین‌های آن، در کنار رباعیات پرآوازهٔ خیام که بازتاب‌دهندهٔ اندیشه‌های فلسفی و تردیدهای انسانی است. «نوروزنامه و رباعیات عمر خیام نیشابوری» نه‌تنها به تاریخ و اسطوره‌های ایرانی می‌پردازد، بلکه مخاطب را با زبانی موجز و بی‌پیرایه به تأمل دربارهٔ گذر زمان، ارزش زندگی و معنای آیین‌ها دعوت می‌کند. خواندن این اثر، دریچه‌ای به فهم بهتر پیوند میان سنت و فلسفه در فرهنگ ایرانی می‌گشاید و امکان مقایسهٔ نگاه خیام به زندگی در نثر و شعر را فراهم می‌آورد. همچنین، مقدمهٔ مفصل و ویرایش دقیق جعفر مدرس‌صادقی، زمینهٔ مناسبی برای درک جایگاه این آثار در تاریخ ادبیات فارسی ایجاد کرده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک فارسی، پژوهشگران تاریخ فرهنگی ایران، دوستداران آیین‌های باستانی و کسانی که به فلسفهٔ زندگی و پرسش‌های هستی‌شناسانه علاقه دارند، مناسب است. همچنین دانشجویان رشته‌های ادبیات فارسی و تاریخ می‌توانند از آن بهره ببرند.

بخشی از کتاب نوروزنامه و رباعیات

«سپاس و ستایش مر خدای را جل جَلاّه که آفریدگار جهان است و دارندَهٔ زمین و زمان است و روزی‌ده جانوران است و دانندهٔ آشکارا و نهان است – کدا و پی‌همتا و بی‌انباز و پی‌دستور و پی‌نیاز: یکی، نه از حد قیاس و عدد. و مستغنی از ظهیر و مٌدد. و درود بر پیغامبران از آدم صفی تا پیغامبر عربی، محمد مصطفا و بر عترت و اصحاب و برگزیدگان. چنین گوید خواجهٔ حکیم، ملک‌الحکما: عمر بن ابراهیم خیّام که چون نظر افتاد از آنجا که کمال عقل است، هیچ چیز نیافتم شریف‌تر از سخن و رفیع‌تر از کلام. چه اگر بزرگوارتر از کلام چیزی بودی، حق‌تعالی با رسول خطاب فرمودی. و گفته‌اند به تازی: و یر جلیس فی‌الزمان کتاب. و دوستی که بر من حق صحبت داشت و در نیک‌عهدی یگانه بود، از من التماس کرد که سبب نهادن نوروز چه بوده است و کدام پادشاه نهاده است. التماس او را مبذول داشتم و این مختصر جم کرده آمد به توفیق جل جَلاّه در این کتاب که بیان کرده آمد در کشف حقیقت نوروز که به نزدیک عجم و ملوک ایشان کدام روز بوده است و چرا بوده است و کدام پادشاه نهاده است و چگونه بوده است و چرا بزرگ داشته‌اند آن را و دیگر در آیین پادشاهان و عادت و سیرت ایشان در هر کاری. مختصر اشارتی کرده آید. ان شاءالله تعالی.»