کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان

کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان با عنوان اصلی Babies and Their Mothers نوشتهٔ دانلد وودز وینیکات و ترجمهٔ الهه احدنژاد تبریزی است. انتشارات قطره این کتاب را در مجموعه دفترهای روانکاوی به چاپ رسانده است. این کتاب مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و مقالات وینیکات درباره ارتباط نوزاد و مادر است که به‌طور خاص بر فرایندهای روانی نوزاد در زمان تولد و پس از آن تمرکز می‌کند، دوره‌ای که به گفته نویسنده «نوزاد و مادر هنوز در ذهن ابتدایی کودک از هم جدا نشده‌اند». این اثر از منابع ارزشمند در حوزه روانکاوی و روان‌شناسی رشد است و برای متخصصان، مادران و علاقه‌مندان به مباحث روانکاوی و رشد کودک نوشته شده است.

درباره کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان اثر دانلد وینیکات

کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان بخشی از مجموعه «دفترهای روانکاوی» است که پس از مرگ وینیکات در سال ۱۹۷۱ از مقالات منتشرنشده و منتشرشده او در مجلات و گزیده‌ها جمع‌آوری و به نام خودش منتشر شده است. این کتاب شامل نه فصل است که هر یک به سخنرانی‌های وینیکات برای گروه‌های مختلف اختصاص دارد - از روانکاوان و متخصصان اطفال گرفته تا پزشکان عمومی، ماماها، معلمان مهدکودک‌ها و والدین. وینیکات به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نظریه‌پردازان جنبش روانکاوی بریتانیا شناخته می‌شود. او کار خود را به‌عنوان پزشک متخصص کودکان آغاز کرد و سپس به سمت روانکاوی رفت. همین پیشینه دوگانه پزشکی و روانکاوی باعث شده است که وینیکات شناخت خاصی از رابطه مادر و نوزاد داشته باشد و به تعبیر بنجامین اسپاک، نویسنده مقدمه کتاب، «شکاف میان پزشکی اطفال و پویش‌شناسی رشد کودک را پر کند». این کتاب در سال ۱۹۸۶ در انگلستان منتشر شد و در ایران توسط نشر قطره به چاپ رسیده است. کتاب بخشی از تلاش‌های گروه فرویدی تهران برای گسترش متون روانکاوی در ایران است.

خلاصه کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان

کتاب با مقدمه‌هایی از رِی شپِرد و مَدلین دیویس (ناشران اصلی)، دبیر مجموعه دفترهای روانکاوی و بنجامین اسپاک آغاز می‌شود. در این مقدمه‌ها به اهمیت آرای وینیکات و جایگاه او در حوزه روانکاوی پرداخته شده است. فصل اول با عنوان «مادر معمولی متعهد» به ایمان عمیق وینیکات به توانایی زیاد و صحت شهود مادر درباره احساسات و نیازهای کودکش می‌پردازد. وینیکات در این فصل بر اهمیت رابطه مادر و نوزاد و نقش این رابطه در شکل‌گیری اعتماد کودک و رشد او تأکید می‌کند. در فصل دوم با عنوان «دانستن و یادگرفتن»، وینیکات تفاوت میان دانش شهودی مادر و دانش اکتسابی را بررسی می‌کند. به‌نظر او، مادر با توانایی فوق‌العاده‌اش در شناخت نوزادش، شهود خاصی به دست می‌آورد که با آموختن از متخصصان متفاوت است. وینیکات در این فصل تأکید می‌کند که متخصصان نباید اعتمادبه‌نفس حاصل از دانش غریزی را از مادران بگیرند. فصل سوم با عنوان «شیردهی با پستان به‌منزله ارتباط» به جنبه‌های روانی شیردهی می‌پردازد. وینیکات در این فصل ضمن رد رویکردهای اجباری به شیردهی، بر اهمیت فضایی که در آن مادر به خودش باور داشته باشد تأکید می‌کند. او همچنین به ویژگی دوطرفه شیردهی و نقش آن در یادگیری عشق و مهار پرخاشگری توسط کودک اشاره می‌کند.

فصل‌های بعدی کتاب - «نوزاد و مادرش»، «شروع فرد»، «سلامت محیط در نوزادی»، «سهم روانکاوی در مامایی»، «وابستگی در مراقبت از کودک» و «ارتباط نوزاد و مادر، مادر و نوزاد، شباهت‌ها و تفاوت‌ها» - هر یک جنبه‌های مختلفی از رابطه مادر و نوزاد را از منظر روانکاوی بررسی می‌کنند. در فصل «سهم روانکاوی در مامایی»، وینیکات به نقش عوامل عاطفی در اختلالات دستگاه تناسلی، قاعدگی و فرزندآوری زنان می‌پردازد و بر اهمیت اعتماد بیمار به متخصص در دوره زایمان تأکید می‌کند. در فصل پایانی با عنوان «ارتباط نوزاد و مادر، مادر و نوزاد، شباهت‌ها و تفاوت‌ها»، وینیکات به وابستگی کامل نوزاد و دل‌مشغولی تام‌وتمام مادر تازه‌زا می‌پردازد. او توضیح می‌دهد که چگونه این حالت، مادر را قادر می‌سازد همانندسازی حیاتی و عمیقی با نوزاد خود ایجاد کند. وینیکات در این فصل همچنین به اهمیت ارتباط غیرکلامی مادر و نوزاد، نقش اعتماد و عشق، و اهمیت ترمیم شکست‌های گاه‌وبیگاه در این رابطه می‌پردازد. کتاب با یادداشت‌های کتاب‌شناسی و یادداشت‌های مقدماتی وینیکات برای یکی از سخنرانی‌هایش پایان می‌یابد.

چرا باید کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان را بخوانیم

کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان دیدگاهی متفاوت به رابطه مادر و نوزاد ارائه می‌دهد که از نظریه‌های روانکاوی سرچشمه می‌گیرد. وینیکات با ترکیب تجربه بالینی خود به‌عنوان متخصص اطفال و دانش روانکاوی، نگاهی عمیق به پیچیدگی‌های این رابطه دارد. وجه تمایز این کتاب تأکید بر اهمیت شهود مادرانه و اعتماد به این شهود است. وینیکات برخلاف بسیاری از متخصصان، به‌جای ارائه دستورالعمل‌های خشک و یکسان برای همه مادران، بر اهمیت فضایی تأکید می‌کند که در آن مادر بتواند به دانش درونی خود اتکا کند. از دیگر ویژگی‌های مهم این کتاب، توجه به نقش دوطرفه رابطه مادر و نوزاد است. وینیکات نشان می‌دهد که نه‌تنها مادر بر نوزاد تأثیر می‌گذارد، بلکه نوزاد نیز با «قدرت ظاهر درمانده‌اش» بر مادر اثر می‌گذارد. این کتاب با زبانی که به گفته اسپاک «بسیار وزین، عمیقاً متفکرانه و تحلیلی است، ولی در مواردی... ناگهان به زبان عامیانه» تبدیل می‌شود، خواننده را با مفاهیم پیچیده روانکاوی آشنا می‌کند.

کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به متخصصان حوزه کودک و مادر، شامل پزشکان متخصص اطفال، ماماها، روان‌شناسان، روانکاوان و مشاوران پیشنهاد می‌کنیم. همچنین دانشجویان رشته‌های روان‌شناسی و روانکاوی می‌توانند از مطالعه این کتاب بهره ببرند. علاوه بر متخصصان، این کتاب برای والدین، به‌ویژه مادران، نیز مفید است. گرچه ممکن است برخی مفاهیم روانکاوی برای خوانندگان عام دشوار باشد، اما نگاه وینیکات به رابطه مادر و نوزاد می‌تواند برای مادران اطمینان‌بخش باشد و به آن‌ها کمک کند به شهود خود اعتماد کنند. همچنین این کتاب برای علاقه‌مندان به روانکاوی و به‌ویژه مکتب بریتانیایی روانکاوی منبعی ارزشمند به شمار می‌رود.

فهرست کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان

مقدمه دبیر مجموعه

مقدمه بنجامین اسپاک

پیشگفتار ناشر

فصل اول: مادر معمولی متعهد

فصل دوم: دانستن و یادگرفتن

فصل سوم: شیردهی با پستان به‌منزله ارتباط

فصل چهارم: نوزاد و مادرش

فصل پنجم: شروع فرد

فصل ششم: سلامت محیط در نوزادی

فصل هفتم: سهم روانکاوی در مامایی

فصل هشتم: وابستگی در مراقبت از کودک

فصل نهم: ارتباط نوزاد و مادر، مادر و نوزاد، شباهت‌ها و تفاوت‌ها

د. و. وینیکات (۱۸۹۶ ـ ۱۹۷۱)

یادداشت کتاب‌شناسی: منبع اصلی هر فصل

یادداشت‌های مقدماتی برای «ارتباط نوزاد و مادر، مادر و نوزاد، مقایسه شباهت‌ها و تفاوت‌ها»، ۲۰ نوامبر ۱۹۶۷

یادداشت‌ها

نظر افراد و مجله‌های مشهور درباره کتاب یا نویسنده

بنجامین اسپاک، پزشک متخصص اطفال و نویسنده کتاب‌های پرفروش مراقبت از کودک، در مقدمه کتاب می‌نویسد: «وینیکات شکاف میان پزشکی اطفال و پویش‌شناسی رشد کودک را پر کرد.»

آدام فیلیپس، روانکاو و منتقد ادبی بریتانیایی، درباره وینیکات می‌گوید: «وینیکات یکی از معدود روانکاوانی است که نظریه‌هایش همچنان با گذشت زمان تازه و الهام‌بخش باقی مانده است.»

مجله بریتیش جورنال آو سایکیاتری (British Journal of Psychiatry) وینیکات را «یکی از تأثیرگذارترین روانکاوان قرن بیستم» توصیف کرده است.

کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است

دانلد وینیکات در طول حیات حرفه‌ای خود افتخارات متعددی کسب کرد، از جمله:

ریاست انجمن روانکاوی بریتانیا از سال ۱۹۵۶ تا ۱۹۵۹

عضویت در کالج سلطنتی پزشکان (Royal College of Physicians)

مدیریت بخش کودکان بیمارستان پدینگتون گرین در لندن

آثار وینیکات به بیش از بیست زبان ترجمه شده‌اند و او را در کنار فروید، کلاین و لاکان، از تأثیرگذارترین روانکاوان تاریخ می‌دانند.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب منتشر شده است

کتاب اصلی Babies and Their Mothers در سال ۱۹۸۶ توسط انتشارات Free Association Books در لندن منتشر شد. این کتاب بعدها توسط انتشارات Da Capo Press نیز در آمریکا به چاپ رسید.

در ایران، علاوه بر ترجمه الهه احدنژاد تبریزی که توسط نشر قطره منتشر شده، ترجمه‌های دیگری از آثار وینیکات نیز موجود است. از جمله آثار دیگر وینیکات که به فارسی ترجمه شده‌اند می‌توان به «کودک، خانواده و دنیای بیرون»، «بازی و واقعیت» و «خانواده و رشد فردی» اشاره کرد.

درباره دانلد وودز وینیکات

دانلد وودز وینیکات (Donald Woods Winnicott) در ۷ آوریل ۱۸۹۶ در پلیموث انگلستان به دنیا آمد و در ۲۵ ژانویه ۱۹۷۱ درگذشت. او روانکاو، روان‌پزشک کودک و متخصص اطفال بریتانیایی بود که یکی از چهره‌های برجسته مکتب روابط ابژه در روانکاوی به شمار می‌رود. وینیکات در ابتدا در رشته پزشکی تحصیل کرد و در سال ۱۹۲۰ از دانشگاه کمبریج فارغ‌التحصیل شد. او پس از آن به‌عنوان متخصص اطفال در بیمارستان پدینگتون گرین لندن مشغول به کار شد و بیش از چهل سال در این سمت خدمت کرد. در دهه ۱۹۳۰، وینیکات به مطالعه روانکاوی علاقه‌مند شد و تحت تحلیل شخصی جیمز استراچی و جوان ریویر قرار گرفت. او بعدها به یکی از اعضای برجسته گروه میانه در انجمن روانکاوی بریتانیا تبدیل شد. این گروه میان دیدگاه‌های آنا فروید و ملانی کلاین موضعی میانه اتخاذ می‌کرد. وینیکات مفاهیم مهمی چون «ابژه انتقالی»، «فضای بالقوه»، «مادر به‌اندازه کافی خوب» و «خود حقیقی و خود کاذب» را به ادبیات روانکاوی افزود. نظریه‌های او درباره رابطه مادر و نوزاد و نقش این رابطه در شکل‌گیری شخصیت، تأثیر عمیقی بر روانکاوی، روان‌شناسی رشد و مطالعات کودک گذاشته است. وینیکات علاوه بر فعالیت‌های بالینی و نظریه‌پردازی، در رادیو بی‌بی‌سی نیز برنامه‌هایی برای مادران اجرا می‌کرد و از این طریق نظریات خود را به زبانی ساده با عموم مردم در میان می‌گذاشت.

بخشی از کتاب ارتباط نوزادان و مادرانشان

«در تابستان سال ۱۹۴۹ پیاده می‌رفتم که نوشیدنی‌ای با تهیه‌کنندهٔ بی‌بی‌سی، خانم ایسا بنزی۱ بنوشم، که اکنون بازنشسته است و من دوست دارم اینجا یادی از او بکنم. خانم بنزی گفت که می‌تواند نُه جلسه سخنرانی درمورد هر موضوعی که دوست دارم برایم ترتیب بدهد. البته او به‌دنبال عنوانی جالب بود، و من این را نمی‌دانستم؛ به او گفتم سعی‌ام این نیست که به مردم بگویم چه کاری انجام بدهند. نمی‌دانستم چگونه شروع کنم. ولی دوست داشتم با مادران دربارهٔ همان کاری صحبت کنم که آن را به‌خوبی انجام می‌دهند، و فقط هم به این دلیل خوب عمل می‌کنند که هر مادری به وظیفهٔ خود متعهد است، یعنی وظیفهٔ مراقبت از نوزاد خود یا نوزادان دوقلویش. گفتم معمولاً این‌طور پیش می‌رود، و استثنا زمانی است که از نوزاد در ابتدا بدون یک متخصص مراقبت شود. ایسا بنزی خیلی سریع سرنخ را گرفت و گفت: «عالی، مادرِ معمولیِ متعهد.» و این‌گونه شروع شد.

می‌توانید درک کنید که تا حدی از شرح این عبارت خسته شده‌ام؛ خیلی‌ها فکر می‌کنند من دربارهٔ مادرها احساساتی هستم و آن‌ها را بی‌نقص نشان می‌دهم و پدرها را کنار گذاشته‌ام، و نمی‌توانم ببینم که ممکن است بعضی از مادرها، اگر نگویم تحمل‌ناپذیر، افتضاح باشند. باید این ناراحتی‌های کوچک را تحمل کنم، چون از آنچه در این گفته‌ها به آن اشاره می‌شود شرمسار نیستم.

انتقاد دیگری که به من می‌شود از سوی کسانی است که شنیده‌اند من شکست مادرانِ در سطح مادرِ معمولی متعهد را عاملی در سبب‌شناسی اوتیسم دانسته‌ام. به نظر می‌رسد اگر کسی با تکیه بر منطق به تأثیرات شکستِ مادرِ معمولی متعهد اشاره کند، این نوعی اتهام به مادر محسوب می‌شود. اما اگر امری که به آن تعهد می‌گویند واقعاً مهم باشد، آیا این طبیعی نیست که فقدان این تعهد یا شکست نسبی در آن عواقب ناگواری داشته باشد؟ در بررسی مفهوم سرزنش به این موضوع باز خواهم گشت.»