کتاب عقل و جنون

کتاب عقل و جنون نوشته مهرداد علیجانی را انتشارات آفتاب دانایی (امینی) منتشر کرده است. این کتاب اثری پژوهشی درباره‌ی زندگی و اندیشه‌های ابوبکر شبلی از عارفان برجسته‌ی قرون اولیه‌ی اسلامی است که با خط مرتضی اسدالهی و فاضل خان‌قیطاقی منتشر شده است. این کتاب سیر تحول معنوی شبلی، جایگاه او در عرفان اسلامی و تأثیرش بر جریان‌های عرفانی بعدی را بررسی می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب عقل و جنون

کتاب عقل و جنون (مروری بر زندگی والی دماوند در عصر سامانی) به زندگی و آموزه‌های ابوبکر شبلی پرداخته است؛ عارفی که در قرون سوم و چهارم هجری قمری می‌زیست و از شاگردان برجسته‌ی جنید بغدادی بود. شبلی ابتدا در دستگاه حکومتی عباسیان به‌عنوان والی دماوند فعالیت داشت اما پس از تحولی درونی زندگی دنیوی را ترک کرد و به عرفان و زهد روی آورد. مهرداد علیجانی، نویسنده‌ی کتاب، کتاب را در سه بخش اصلی تنظیم کرده است؛ زندگی و شخصیت شبلی، آموزه‌ها و دیدگاه‌های عرفانی او و میراث و تأثیراتش بر عرفان اسلامی. 

مهرداد علیجانی با رویکردی میان‌رشته‌ای، از تحلیل تاریخی و جامعه‌شناسی دین تا روان‌شناسی عرفان، تلاش کرده است تصویری جامع از شبلی ارائه دهد. این کتاب علاوه‌بر بررسی زندگی شبلی به جایگاه او در مکتب بغداد، ارتباطش با دیگر عارفان و تأثیرش بر ادبیات و عرفان اسلامی نیز می‌پردازد. کتاب همچنین بحث‌های انتقادی پیرامون روش و آموزه‌های شبلی و جایگاه او در تاریخ تصوف را بررسی می‌کند و با نقل حکایات و اشعار منسوب به شبلی فضای عرفانی آن دوره را بازآفرینی می‌کند.

خلاصه کتاب عقل و جنون

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند!

کتاب عقل و جنون با روایت زندگی ابوبکر شبلی آغاز می‌شود؛ عارفی که در خانواده‌ای مرفه در سامرا متولد شد و پس از تحصیلات در علوم اسلامی به مقام والی دماوند در دستگاه عباسیان رسید. شبلی پس از تجربه‌ی زندگی دنیوی و مواجهه با آموزه‌های تصوف، دچار تحولی عمیق شد و از مقام خود کناره گرفت تا به سلوک عرفانی بپردازد. او با شاگردی جنید بغدادی و سفر به شهرهای مختلف مفاهیمی چون عشق الهی، فنا، بقا و ذکر را در زندگی خود مجسم کرد. حالات شیدایی و رفتارهای غیرمتعارف شبلی گاه به جنون تعبیر می‌شد اما در عرفان اسلامی نشانه‌ی شدت عشق و فنا در حق تلقی می‌شود. کتاب به بررسی آموزه‌های کلیدی شبلی مانند تعادل میان شریعت و طریقت، زهد، توحید و عشق الهی می‌پردازد و تأثیر او را بر عارفان بعدی چون عطار و مولانا نشان می‌دهد؛ همچنین به نقدها و دیدگاه‌های مخالف درباره‌ی روش شبلی و جایگاه او در تاریخ تصوف پرداخته می‌شود.

چرا باید کتاب عقل و جنون را خواند؟

این کتاب با تمرکز بر زندگی و اندیشه‌های یکی از چهره‌های مهم عرفان اسلامی فرصتی برای آشنایی با سیر تحول معنوی، مفاهیم بنیادین تصوف و نقش شبلی در شکل‌گیری عرفان عاشقانه فراهم می‌کند. خواننده با مطالعه‌ی این کتاب، با چالش‌های درونی یک عارف، ارتباط میان شریعت و طریقت و تأثیر آموزه‌های شبلی بر جریان‌های فکری و ادبیات عرفانی آشنا می‌شود. کتاب همچنین با تحلیل انتقادی و تطبیقی امکان مقایسه‌ی دیدگاه‌های شبلی با دیگر عارفان را فراهم می‌آورد و به پرسش‌هایی درباره‌ی معنای زهد، عشق الهی و جایگاه انسان در جهان پاسخ می‌دهد.

خواندن کتاب عقل و جنون را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به عرفان اسلامی، پژوهشگران تاریخ تصوف، دانشجویان رشته‌های الهیات و ادبیات فارسی و کسانی که دغدغه‌ی معنویت، سلوک عرفانی یا شناخت شخصیت‌های تأثیرگذار در فرهنگ ایرانی را دارند، مناسب است. مطالعه‌ی این کتاب همچنین برای کسانی که به‌دنبال فهم بهتر مفاهیم عشق الهی، زهد و تعادل میان شریعت و طریقت هستند، مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب عقل و جنون

«زندگی شبلی، سرشار از تناقضات است. از یک‌سو دولتمردی برجسته در دستگاه حکومت سامانیان بود و از سوی دیگر، پس از تحولی درونی، زندگی دنیوی را ترک کرد و وارد مسیری از ریاضت، ملامت و عشق الهی شد. او شخصیتی بود که هم تحسین عرفا و هم انتقاد علمای شریعت را برانگیخت. اما در نهایت، جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عارفان مکتب بغداد، تثبیت کرد. این کتاب، به بررسی جنبه‌های مختلف زندگی، آموزه‌ها و میراث شبلی می‌پردازد و سعی دارد او را نه فقط به‌عنوان یک عارف تاریخی، بلکه به‌عنوان یک اندیشمند که پیام‌هایش برای امروز نیز الهام‌بخش است، معرفی کند. در جهانی که مادی‌گرایی، خودمحوری و ازخودبیگانگی بر زندگی انسان سایه انداخته، آموزه‌های شبلی راهنمایی برای بازگشت به اصالت و معناست. شبلی با تأکید بر رهایی از نفس و توجه به یگانگی خداوند، نه‌تنها انسان عصر خود، بلکه مخاطب امروز را نیز به تأمل و جستجوی حقیقت فرا می‌خواند.»