کتاب روایت یک فروپاشی

معرفی کتاب روایت یک فروپاشی

کتاب الکترونیکی «روایت یک فروپاشی (بن‌بست نظام سلطنتی از نگاه کارگزاران اقتصادی آن)» گردآوری و تألیف رسول رئیس‌جعفری و با مقدمه فرشاد مومنی، توسط انتشارات نهادگرا منتشر شده است. این اثر به بررسی عوامل فروپاشی نظام سلطنتی پهلوی از زاویه دید مدیران و کارگزاران اقتصادی آن دوره می‌پردازد و با تکیه بر مصاحبه‌های تاریخ شفاهی هاروارد، روایت‌هایی از درون ساختار قدرت اقتصادی ایران در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ ارائه می‌دهد. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب روایت یک فروپاشی

این کتاب در سال ۱۳۹۹ منتشر شده و به یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران، یعنی سال‌های پایانی حکومت پهلوی، می‌پردازد. تمرکز اصلی کتاب بر روایت‌های دست‌اول کارگزاران اقتصادی آن دوره است که در پروژه تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد گردآوری شده‌اند. نویسنده با انتخاب مصاحبه‌هایی از مدیران و مسئولان کلیدی اقتصادی، تلاش کرده است تا از زاویه‌ای کمتر دیده‌شده به دلایل فروپاشی نظام سلطنتی بپردازد. کتاب با مقدمه‌ای مفصل از فرشاد مومنی آغاز می‌شود که اهمیت نگاه تاریخی و نهادی به اقتصاد و سیاست ایران را برجسته می‌کند. در ادامه، هر فصل به شرح حال و دیدگاه‌های یکی از کارگزاران اقتصادی اختصاص یافته و عوامل فروپاشی از منظر آن‌ها بررسی می‌شود. این اثر، علاوه بر روایت‌های شخصی، به تحلیل ساختاری و نهادی مشکلات اقتصادی و سیاسی ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی می‌پردازد و تصویری چندلایه از بحران‌های مدیریتی، فساد، ناکارآمدی و بی‌برنامگی ارائه می‌دهد. «روایت یک فروپاشی» با تکیه بر منابع دست‌اول و مصاحبه‌های معتبر، بستری برای بازاندیشی درباره علل تحولات تاریخی ایران فراهم می‌کند.

خلاصه کتاب روایت یک فروپاشی

این کتاب با جمع‌آوری روایت‌های کارگزاران اقتصادی حکومت پهلوی، به بررسی ریشه‌های فروپاشی این نظام از منظر کسانی می‌پردازد که خود در بالاترین سطوح مدیریتی و تصمیم‌گیری اقتصادی حضور داشته‌اند. هر بخش به شرح حال و دیدگاه یکی از این افراد اختصاص یافته است؛ از جمله بهمن آبادیان، ابوالحسن ابتهاج، علی امینی، محمدمهدی سمیعی، جعفر شریف‌امامی، علی‌نقی عالیخانی، عبدالمجید مجیدی، غلامرضا مقدم و محمد یگانه. این افراد، هر یک با تکیه بر تجربه‌های خود، به عواملی چون افزایش درآمدهای نفتی و بی‌انضباطی مالی، غفلت از توسعه انسانی، اتلاف منابع ملی، فساد ساختاری، ضعف نظام تصمیم‌گیری، بی‌توجهی به برنامه‌ریزی و شایسته‌سالاری، و دخالت مستقیم شاه در امور اجرایی اشاره می‌کنند. روایت‌ها نشان می‌دهد که چگونه وفور منابع نفتی به جای تقویت زیرساخت‌ها و توسعه انسانی، به بی‌برنامگی و حیف‌ومیل منابع انجامید. همچنین، ساختار قدرت متمرکز و استبدادی، امکان اصلاحات و پاسخ‌گویی را از میان برده و زمینه‌ساز فساد و ناکارآمدی گسترده شده است. در مجموع، کتاب تصویری از یک نظام اقتصادی و سیاسی ارائه می‌دهد که به دلیل ضعف‌های نهادی، بی‌توجهی به توسعه پایدار و ترجیح منافع فردی و باندی بر منافع ملی، به سمت فروپاشی سوق پیدا کرد.

چرا باید کتاب روایت یک فروپاشی را خواند؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا تحولات مهم تاریخ معاصر ایران را از زاویه دید مدیران و کارشناسان اقتصادی آن دوره بازخوانی شود. روایت‌های دست‌اول و تحلیل‌های مبتنی بر تجربه، امکان فهم عمیق‌تری از دلایل فروپاشی نظام سلطنتی و چالش‌های ساختاری اقتصاد ایران را به دست می‌دهد. همچنین، کتاب با تکیه بر منابع معتبر و مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، بستری برای مقایسه روایت‌های رسمی و غیررسمی درباره علل انقلاب ۱۳۵۷ فراهم می‌کند و به مخاطب کمک می‌کند تا فراتر از کلیشه‌های رایج، به ابعاد پنهان و کمتر دیده‌شده تاریخ اقتصادی و سیاسی ایران بیندیشد.

خواندن کتاب روایت یک فروپاشی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، دانشجویان اقتصاد، علوم سیاسی و جامعه‌شناسی، و کسانی که دغدغه شناخت ریشه‌های تحولات اجتماعی و اقتصادی ایران را دارند، مناسب است. همچنین برای افرادی که به دنبال تحلیل‌های ساختاری و نهادی درباره فروپاشی نظام‌ها و انقلاب‌ها هستند، مطالعه این اثر مفید خواهد بود.

فهرست کتاب روایت یک فروپاشی

- مقدمه فرشاد مومنی: اهمیت نگاه تاریخی و نهادی به اقتصاد و سیاست ایران و نقد رویکردهای رایج در تحلیل انقلاب ۱۳۵۷.- پیشگفتار: توضیح درباره هدف و روش گردآوری روایت‌ها و انتخاب مصاحبه‌شوندگان.- روایت بهمن آبادیان: تمرکز بر افزایش درآمدهای نفتی، بی‌انضباطی مالی و غفلت از توسعه انسانی.- روایت ابوالحسن ابتهاج: بررسی اتلاف منابع ملی، اختلاف با شاه بر سر عایدات نفت، فساد ساختاری و ضعف نظام تصمیم‌گیری.- روایت علی امینی: نقش سفله‌پروری و گسیختگی سیستمی در ناکارآمدی نظام.- روایت محمدمهدی سمیعی: فقدان ترتیبات نهادی پیش‌بینی‌پذیر و تاثیر آن بر توسعه.- روایت جعفر شریف‌امامی: ناکارآمدی دولت، بی‌انضباطی مالی و تضعیف مجلس.- روایت علی‌نقی عالیخانی: تحلیل روان‌شناختی رفتار شاه و تاثیر آن بر ناکارآمدی سیستم.- روایت عبدالمجید مجیدی: زوال سرمایه اجتماعی، بی‌توجهی به برنامه‌ریزی و فرار سرمایه.- روایت غلامرضا مقدم: تضعیف قانون اساسی، اصلاحات ارضی و بی‌توجهی به هشدار کارشناسان.- روایت محمد یگانه: نقش هویدا در تضعیف دولت و تشدید استبداد، بی‌توجهی به اولویت‌های کشور.- جمع‌بندی: مرور عناصر مشترک روایت‌ها و تحلیل ساختاری از دلایل فروپاشی نظام سلطنتی.

بخشی از کتاب روایت یک فروپاشی

«در ایران عطذلان0 «مناتاتاوهذً آنهادسازی] بشود؛ یعنی بیایند و تشکیلات صحیح و منظم، دستگاه‌های مختلف بگذارند و به تدریج این‌ها پاشیده شد. البته این کاملا روشن بود. برای این‌که بعد از این‌که من برگشتم به بانک جهانی، در سال ‎1٩۷۳‌ برای یک مدت کوتاهی رفتم به ایران تا ببینم که اثرات همین ازدیاد درآمد چیست. من دیدم که اوضاع بسیار دگرگون است برای این‌که حتی کوچک‌ترین نقشی نداشتند. البته یک موقع‌هایی سعی می‌شد مثلاً سازمان برنامه و وزارت مثلاً اقتصاد یا بانک مرکزی یک افرادی داشته باشند که تحقیق کنند، بررسی کنند. ولی بعد از این‌که درآمدهای نفت رفت بالا، تمام این مراکز تحت... یعنی اصلاً اهمیتی برای این‌ها قائل نبودند. برای این‌که خوب پول فراوان بود. می‌خواستند پول خرج بشود بدون این‌که هیچ کنترلی روی پول بشود و یا حتی بررسی بشود که به چه نحوی از این پول‌ها به‌درستی استفاده بشود. بنابراین سازمان برنامه و بانک مرکزی و وزارت اقتصاد کمک آن قوای تفکرشان را از دست دادند و من حقیقتاً از وضع بسیار نگران شدم بعد از این‌که درآمد نفت افزایش پیدا کرد.»