کتاب ماشین تجربه

کتاب ماشین تجربه (چگونه ذهن ما واقعیت را پیش‌بینی می‌کند و آن را شکل می‌دهد؟) با عنوان انگلیسی The experience machine :how our minds predict and shape reality نوشته اندی کلارک با ترجمه س. صداقت توسط انتشارات ۳۶۰ درجه منتشر شده است. این اثر که در سال ۱۴۰۳ به چاپ سوم رسیده، در حوزه‌ی علوم شناختی، فلسفه‌ی ذهن و عصب‌شناسی قرار می‌گیرد و به بررسی نقش پیش‌بینی‌های مغز در شکل‌گیری تجربه‌ی انسانی می‌پردازد. اندی کلارک از چهره‌های برجسته‌ی فلسفه‌ی شناختی است و در این کتاب، نظریه‌ی پردازش پیش‌بینی را با زبانی تحلیلی و با مثال‌های روزمره توضیح می‌دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ماشین تجربه اثر اندی کلارک

کتاب ماشین تجربه اثری است که اندی کلارک در آن به یکی از مهم‌ترین نظریه‌های معاصر علوم اعصاب و فلسفه‌ی ذهن می‌پردازد؛ مغز انسان نه صرفاً دریافت‌کننده‌ی منفعل اطلاعات، بلکه ماشین پیش‌بینی پیچیده‌ای است که به‌طور مداوم مدل‌هایی از جهان می‌سازد و تجربه‌ی ما را بر اساس این مدل‌ها شکل می‌دهد. این کتاب در دوره‌ای نوشته شده که نظریه‌ی پردازش پیش‌بینی به‌سرعت در حال گسترش بوده و مرزهای فلسفه، روان‌شناسی، علوم اعصاب و حتی هوش مصنوعی را جابه‌جا کرده است.

اندی کلارک با‌تکیه‌بر پژوهش‌های تجربی و مثال‌های ملموس، نشان می‌دهد که چگونه انتظارات، خاطرات و پیش‌فرض‌های ذهنی ما تجربه‌ی ادراکی را می‌سازند و حتی بر احساساتی مانند درد، اضطراب یا شادی تأثیر می‌گذارند. کتاب ماشین تجربه علاوه‌بر پرداختن به مبانی نظری، به پیامدهای عملی این دیدگاه در حوزه‌هایی مانند روان‌پزشکی، پزشکی و زندگی روزمره نیز اشاره می‌کند و مخاطب را به بازاندیشی درباره‌ی رابطه‌ی ذهن و واقعیت دعوت می‌کند.

خلاصه کتاب ماشین تجربه

اندی کلارک در کتاب ماشین تجربه، با طرح نظریه‌ی پردازش پیش‌بینی توضیح می‌دهد که مغز انسان فعالانه جهان را پیش‌بینی می‌کند و تجربه‌ی ما از واقعیت نتیجه‌ی تعامل میان این پیش‌بینی‌ها و داده‌های حسی است. او با مثال‌هایی مانند توهم شنیدن صدای گوشی یا دیدن رنگ متفاوت یک لباس، نشان می‌دهد که آنچه تجربه می‌شود صرفاً بازتابی از جهان بیرونی نیست، بلکه محصول انتظارات و مدل‌های ذهنی ماست. کلارک توضیح می‌دهد که مغز با صرف انرژی زیاد، مدلی از بدن و محیط می‌سازد و دائماً این مدل را با اطلاعات جدید به‌روزرسانی می‌کند.

خطاهای پیش‌بینی نقشی کلیدی در یادگیری و اصلاح مدل‌های ذهنی دارند و حتی احساساتی مانند درد یا لذت می‌توانند مستقل از محرک‌های واقعی و صرفاً بر اساس انتظارات شکل بگیرند. کتاب به بررسی پیامدهای این نظریه در حوزه‌هایی مانند روان‌پزشکی، علوم اعصاب و حتی زندگی روزمره می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با تغییر انتظارات و مدل‌های ذهنی، تجربه‌ی خود را دگرگون کرد.

چرا باید کتاب ماشین تجربه را خواند؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا با یکی از مهم‌ترین نظریه‌های علوم شناختی معاصر آشنا شویم و درک تازه‌ای از رابطه‌ی ذهن و واقعیت به دست آوریم. کتاب ماشین تجربه با مثال‌های ملموس و تحلیل‌های عمیق نشان می‌دهد که چگونه پیش‌بینی‌های مغز، تجربیات روزمره و احساسات و حتی بیماری‌های روانی را شکل می‌دهند. مطالعه‌ی این اثر می‌تواند نگاه مخاطب را به ادراک، یادگیری، درد و حتی تصمیم‌گیری‌های روزمره تغییر دهد و راه‌هایی برای بازنگری در تجربه‌های شخصی و اجتماعی پیش پای او بگذارد.

خواندن کتاب ماشین تجربه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به علوم شناختی، فلسفه‌ی ذهن، روان‌شناسی، عصب‌شناسی و کسانی که به‌دنبال فهم عمیق‌تر از سازوکارهای ذهن و تجربه‌ی انسانی هستند، مناسب است. همچنین برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه‌های علوم اعصاب، روان‌پزشکی و هوش مصنوعی و هر کسی که به‌دنبال درک نقش انتظارات و پیش‌بینی‌ها در زندگی روزمره است، مفید خواهد بود.

درباره اندی کلارک

اندی کلارک (زاده‌ی ۱۹۵۷) فیلسوف بریتانیایی و استاد فلسفه‌ی شناختی در دانشگاه ساسکس است. پیش از این، او استاد فلسفه و دارنده‌ی کرسی منطق و مابعدالطبیعه در دانشگاه ادینبرو، مدیر برنامه‌ی علوم شناختی در دانشگاه ایندیانای بلومینگتون و مدیر برنامه‌ی فلسفه‌ـ‌روان‌شناسی‌ـ‌عصب‌شناسی در دانشگاه واشنگتن در سنت‌لوئیس بوده است.

کلارک از اعضای بنیان‌گذار پروژه‌ی پژوهشی CONTACT بود، طرحی که هدفش بررسی نقش محیط در شکل‌گیری تجربه‌ی آگاهانه‌ی انسان است. آثار و مقالات او عمدتاً به فلسفه‌ی ذهن می‌پردازند. او را یکی از چهره‌های برجسته‌ی حوزه‌ی گسترش ذهن (Extended Mind) می‌دانند. افزون‌براین، او درباره‌ی اتصال‌گرایی (Connectionism)، رباتیک و ماهیت بازنمایی‌های ذهنی نیز پژوهش‌های گسترده‌ای انجام داده است.

همان‌طور که گفته شد، او بیش از هر چیز با نظریه‌ی «ذهن گسترش‌یافته» (The Extended Mind) شناخته می‌شود. این نظریه بیان می‌کند که ذهن انسان محدود به مغز یا بدن نیست، بلکه در تعامل پویا با ابزار، فناوری‌ها و محیط پیرامون امتداد می‌یابد. او در سخنرانی TEDxLambeth در سال ۲۰۱۹ درباره‌ی این ایده توضیح داد و نشان داد که چگونه ابزارهای بیرونی می‌توانند بخشی از سازوکار اندیشیدن ما شوند.

کلارک در آثارش مجموعه‌ای از مفاهیم متنوع اما به‌هم‌پیوسته را بررسی می‌کند که بسیاری از آن‌ها در تقابل با دیدگاه‌های سنتی در زمینه‌ی پردازش و بازنمایی شناختی قرار دارند. در مدل‌های سنتی، ذهن همچون دستگاهی در نظر گرفته می‌شود که وظیفه‌اش ایجاد، ذخیره و به‌روزرسانی بازنمایی‌های درونی از جهان است؛ بازنمایی‌هایی که مبنای تصمیم‌گیری و کنش‌اند. بر اساس این دیدگاه، ذهن در پاسخ به تغییرات محیط، مدل درونی خود را اصلاح می‌کند تا اهداف و تمایلاتش را تحقق بخشد.

کلارک مدلی دو‌سویه از پردازش ذهنی را پیشنهاد می‌کند که در آن جریان اطلاعات تنها از پایین به بالا (از حس به مغز) نیست، بلکه حرکتی پیش‌بینانه و بازگشتی نیز از بالا به پایین وجود دارد. این نظریه که با عنوان پردازش پیش‌بینانه (Predictive Processing) شناخته می‌شود، می‌گوید مغز همواره در حال پیش‌بینی ورودی‌های حسی و مقایسه‌ی آن‌ها با داده‌های واقعی است. اختلاف میان پیش‌بینی و داده‌ی واقعی، یعنی خطای پیش‌بینی، به‌صورت مداوم به سطوح بالاتر منتقل می‌شود تا پیش‌بینی‌های آینده دقیق‌تر شوند. در این مدل، تعامل میان جریان روبه‌بالای خطا و جریان روبه‌پایین پیش‌بینی پویا و هم‌زمان است و توجه (Attention) نقشی کلیدی در تعیین وزن هرکدام دارد. دوپامین نیز به‌عنوان یکی از سازوکارهای احتمالی رمزگذاری «دقت» خطای پیش‌بینی مطرح می‌شود. کلارک همچنین بر اهمیت کنش در این فرایند تأکید می‌کند؛ یعنی مغز برای کاهش خطای پیش‌بینی نه‌فقط درون خود، بلکه از طریق تأثیرگذاری مستقیم بر محیط عمل می‌کند. به باور او، احساسات، انگیزش‌ها و عوامل لذت‌جویانه نیز در این چرخه نقش دارند و رابطه‌ی میان ادراک و کنش را پیچیده‌تر و انسانی‌تر می‌کنند.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

نشر هورمزد در سال ۱۴۰۳ با ترجمه‌ی امیرحسین فتوحی، نشر جمهوری در همان سال با ترجمه‌ی ماهرخ علی‌پناه‌لو، نشر سیوان در سال ۱۴۰۴ با ترجمه‌ی فرهاد مجیدپور و... این کتاب را منتشر کرده‌اند.

بخشی از کتاب ماشین تجربه

«زمانی که بهترین حدس‌های مغز نتیجه نمی‌دهد، عدم تطابق با سیگنال حسی واقعی، اطلاعات مهم جدیدی را به همراه دارد. از این اطلاعات (خطای پیش‌بینی) می‌توان برای تلاش مجدد استفاده کرد؛ برای حدس زدن بهتر در مورد اینکه واقعا اوضاع چگونه است. اما تجربه، هنوز بهترین حدس‌های فعلی مغز را تشکیل می‌دهد. فقط در هر دور جدید، حدس ما کمی بهتر از حدس‌های قبلی است. این موضوع، تصویر سنتی از ادراک را به چالش می‌کشد. درحالی که اطلاعات حسی اغلب به‌عنوان نقطه‌ی شروع تجربه در نظر گرفته می‌شد، علم نوظهور مغز پیشگو نقش متفاوتی را پیشنهاد می‌کند.»