کتاب سه تار

کتاب سه تار نوشتهٔ جلال آل‌ احمد است. انتشارات امیرکبیر این مجموعه داستان کوتاه، معاصر و ایرانی را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب سه تار

کتاب سه تار یک مجموعه داستان کوتاه و معاصر و ایرانی است. ۱۳ داستان به قلم جلال آل‌ احمد در این اثر قرار گرفته است. عنوان برخی از این داستان‌ها عبارت است از «لاک صورتی»، «آفتاب لب بام»، «بچهٔ مردم»، «اختلاف حساب» و «الگمارک و المکوس».

می‌دانیم که داستان کوتاه به داستان‌هایی گفته می‌شود که کوتاه‌تر از داستان‌های بلند باشند. داستان کوتاه دریچه‌ای است که به روی زندگی شخصیت یا شخصیت‌هایی و برای مدت کوتاهی باز می‌شود و به خواننده امکان می‌دهد که از این دریچه‌ها به اتفاقاتی که در حال وقوع هستند، نگاه کند. شخصیت در داستان کوتاه فقط خود را نشان می‌دهد و کمتر گسترش و تحول می‌یابد. گفته می‌شود که داستان کوتاه باید کوتاه باشد، اما این کوتاهی حد مشخص ندارد. نخستین داستان‌های کوتاه اوایل قرن نوزدهم میلادی خلق شدند، اما پیش از آن نیز ردّپایی از این گونهٔ داستانی در برخی نوشته‌ها وجود داشته است. در اوایل قرن نوزدهم «ادگار آلن پو» در آمریکا و «نیکلای گوگول» در روسیه گونه‌ای از روایت و داستان را بنیاد نهادند که اکنون داستان کوتاه نامیده می‌شود. از عناصر داستان کوتاه می‌توان به موضوع، درون‌مایه، زمینه، طرح، شخصیت، زمان، مکان و زاویه‌دید اشاره کرد. تعدادی از بزرگان داستان کوتاه در جهان «آنتوان چخوف»، «نیکلای گوگول»، «ارنست همینگوی»، «خورخه لوئیس بورخس» و «جروم دیوید سالینجر» و تعدادی از بزرگان داستان کوتاه در ایران نیز «غلامحسین ساعدی»، «هوشنگ گلشیری»، «صادق چوبک»، «بهرام صادقی»، «صادق هدایت» و «سیمین دانشور» هستند.

خواندن کتاب سه تار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات داستانی معاصر ایران و قالب داستان کوتاه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره جلال آل احمد

سید جلال‌الدین سادات آل‌احمد در ۱۱ آذر ۱۳۰۲ در خانواده‌ای مذهبی و روحانی در محلهٔ سید نصرالدین شهر تهران به دنیا آمد. او نویسنده، روشنفکر سوسیالیست، منتقد ادبی و مترجم ایرانی، پسرعموی سید محمود طالقانی و همسر سیمین دانشور بود. در دههٔ ۱۳۴۰ به شهرت رسید و در جنبش روشنفکری و نویسندگی ایران تأثیر بسزایی گذاشت. دانش‌آموختهٔ رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی در دانشسرای عالی تهران بود. تحصیل را تا دورهٔ دکترای ادبیات فارسی ادامه داد، اما سرانجام از ادامهٔ آن صرف‌نظر کرد. در جوانی (با حفظ گرایش‌های مذهبی)، به‌نوعی به روحانیت پشت کرد و نیز به جریان توده پیوست. تأثیری گسترده بر جریان روشنفکری دوران خود داشت و افزون بر نگارش داستان، به نوشتن مقالات اجتماعی، پژوهش‌های مردم‌شناسی، سفرنامه‌ها و ترجمه‌های متعدد می‌پرداخت. می‌توان مهم‌ترین ویژگی ادبی آل‌احمد را نثر او دانست؛ نثری فشرده، موجز و درعین‌حال عصبی و پرخاشگر که نمونه‌های خوب آن را در سفرنامه‌های «خسی در میقات» یا ناداستان «سنگی بر گوری» می‌توان دید و خواند.

نخستین مجموعهٔ داستان او «دیدوبازدید» نام داشت. در سال ۱۳۲۶ دومین کتابش، «از رنجی که می‌بریم» را هم‌زمان با کناره‌گیری از حزب توده چاپ کرد؛ کتابی که بیانگر داستان‌های شکست مبارزاتش در این حزب است. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به‌عنوان ضربه‌ای سنگینی بر پیکر آزادی‌خواهان، آل‌احمد نیز افسرده شد. در این سال‌ها، کتابی را تحت‌عنوان «سرگذشت کندوها» به چاپ رساند. کتاب‌های «اورازان»، «تات‌نشین‌های بلوک زهرا» و «مدیر مدرسه» در همین دوران نوشته شدند. جلال آل‌احمد را ادامه‌دهندهٔ راهی می‌دانند که پیش از او، محمدعلی جمالزاده و صادق هدایت در ساده‌نویسی و استفاده از زبان و لحن عموم مردم در محاوراتْ آغاز کرده بودند؛ استفاده از زبان محاوره‌ای به‌وسیلهٔ جلال به اوج رسید و گسترش یافت.

برخی از داستان‌های آل احمد:

پنج داستان (۱۳۵۰)، نفرین زمین (۱۳۴۶)، سنگی بر گوری (نوشتهٔ ۱۳۴۲، چاپ ۱۳۶۰)، نون والقلم (۱۳۴۰)، مدیر مدرسه (۱۳۳۷)، سرگذشت کندوها (۱۳۳۷)، زن زیادی (۱۳۳۱)، سه تار (۱۳۲۷)، از رنجی که می‌بریم (۱۳۲۶)، دید و بازدید (۱۳۲۴) و...

مقاله‌ها:

«گزارش‌ها» (۱۳۲۵)، «حزب توده سر دو راه» (۱۳۲۶)، «هفت مقاله» (۱۳۳۲)، «غرب زدگی» (۱۳۴۱)، «کارنامه سه ساله» (۱۳۴۱)، «ارزیابی شتاب‌زده» (۱۳۴۳)، «یک چاه و دو چاله» (۱۳۵۶)، «در خدمت و خیانت روشنفکران» (۱۳۵۶)، «اسرائیل، عامل امپریالیسم» و...

مشاهدات و سفرنامه‌ها:

اورازان (۱۳۳۳)، تات‌نشین‌های بلوک زهرا (۱۳۳۷)، جزیرهٔ خارک درّ یتیم خلیج فارس (۱۳۳۹)، خسی در میقات (۱۳۴۵)، سفر به ولایت عزرائیل (۱۳۶۳)، سفر روس (۱۳۶۹) و...

ترجمه‌ها:

تشنگی و گشنگی اثر اوژن یونسکو (۱۳۵۱ - با همکاری منوچهر هزارخانی)، چهل طوطی، قصه‌های کهن هندوستان (با سیمین دانشور، ۱۳۵۱)، عبور از خط اثر ارنست یونگر (با محمود هومن، ۱۳۴۶)، مائده‌های زمینی اثر آندره ژید (با پرویز داریوش، ۱۳۴۳)، کرگدن اثر اوژن یونسکو (۱۳۴۵)، بازگشت از شوروی اثر آندره ژید (۱۳۳۳)، دست‌های آلوده اثر ژان پل سارتر (۱۳۳۱)، سوءتفاهم اثر آلبر کامو (۱۳۲۹)، بیگانه اثر آلبر کامو (با خبره‌زاده، ۱۳۲۸)، قمارباز اثر فئودور داستایوفسکی (۱۳۲۷)، محمد و آخرالزمان اثر پل کازانوا (۱۳۲۵) و... .

از میان خدمات دیگرِ این نویسنده و متفکر به ادبیات فارسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: معرفی آلبر کامو به جامعهٔ ادبی، معرفی بیشتر شعر نو نیمایی و کمک به گسترش آن، حمایت از شاعرانی چون احمد شاملو و نصرت رحمانی، ایجاد جهشی بی‌سابقه در نثر فارسی با نثر خودش، ایجاد تشکل‌های ادبی و صنفی (از جمله کانون نویسندگان ایران و انتشار مقالات گوناگون).

جلال آل احمد ۱۸ شهریور ۱۳۴۸ درگذشت.

بخشی از کتاب سه تار

«زیره‌چی هنوز از پله‌های سر بازار بالا نرفته بود و خودش را به خیابان نرسانده بود که باز به یکی از این تفنگ به دوش‌ها برخورد و بیشتر ناراحت شد. تجارت‌خانه‌ای که زیره‌چی در آن کار می‌کرد همان سر بازار بود و او از تجارت‌خانه که درمی‌آمد می‌خواست به تلگراف‌خانه برود و همان از در تجارت‌خانه که بیرون می‌آمد باز ناراحت شده بود. از اینکه نمی‌توانست حروف ماشین‌شدهٔ تلگراف را بخواند باز غصه‌اش شده بود. ولی این غصه‌اش را زود فراموش کرد و به سرباز تفنگ به دوش فکر می‌کرد که فکرش را ناراحت‌تر کرده بود.

زیره‌چی مدت‌ها بود هروقت در کوچه و خیابان چشمش به تفنگ روی دوش یک سرباز یا ژاندارم می‌افتاد ناراحت می‌شد و خودش هم نمی‌فهمید چرا. یعنی ناراحت که نمی‌شد اضطراب مخصوصی به او دست می‌داد و چندشش می‌شد. رنگش می‌پرید و چند دقیقه‌ای می‌ایستاد یا دنبال آن سرباز یا ژاندارم چند قدم می‌رفت و بعد هم اگر واقعه‌ای اتفاق نمی‌افتاد و چیزی او را به حال خودش بازنمی‌گرداند معلوم نبود تا چه وقت به همان حال می‌ماند و به تفنگ روی دوش آن سرباز یا ژاندارم مات‌زده نگاه می‌کرد.

در این‌گونه مواقع زیره‌چی پس از اینکه به حال خود بازمی‌گشت و می‌خواست دنبال کار خود برود تصمیم می‌گرفت و بعد دربارهٔ این مسئله فکر می‌کرد تا سرانجام به نتیجه‌ای برسد. یعنی فکر کند که چرا هروقت چشمش به یک تفنگ می‌افتد این‌طور از خود بی‌خود می‌شود؟ اضطرابی به او دست می‌دهد و دست و دلش هم می‌لرزد؟ و خودش را فراموش می‌کند.

زیره‌چی می‌خواست اولاً بداند چرا این حالت به او دست می‌دهد و بعد بفهمد که اصلاً در چنین مواقعی چطور می‌شد؟ چه حالتی به او دست می‌دهد؟ امید انتظار وحشت ترس یا آرزو... و سرانجام وقتی چشمش به یک تفنگ می‌افتد چه جور می‌شود؟‌ چه چیزش می‌شود؟ این را می‌خواست بداند.

یک بار با یکی از رفقای خود در خیابان شاه‌آباد به یکی از همین تفنگ به دوش‌ها برخوردند. او باز بی‌اختیار شد و قدم‌هایش خودبه‌خود آهسته گردید و مات و مبهوت به تفنگ نو براق روی دوش نظامی زل زده بود و نگاه می‌کرد. وقتی رفیقش که از او جلو افتاده بود ملتفت شد، برگشت بازوی او را گرفت و با خود کشید و دوباره راهش انداخت و او خودبه‌خود و بی‌اینکه رفیقش چیزی از او بپرسد در تفسیر این حرکت غیرعادی گفته بود:

- دیدی چه تفنگ قشنگی بود؟!»