کتاب سرمایه اجتماعی

کتاب سرمایه اجتماعی نوشتهٔ سیدعلیرضا افشانی و حمیده شیری محمدآباد است. انتشارات اندیشه احسان این کتاب در حوزهٔ جامعه‌شناسی را منتشر کرده است.

درباره کتاب سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی، تعاریف، تفاسیر و کاربردهای متعددی دارد. کتاب سرمایه اجتماعی با این موضوعات سروکار دارد و تلاش دارد خوانندگان را با حوزهٔ مفهومی سرمایهٔ اجتماعی، به‌عنوان یکی از مفاهیم با اهمیت علوم اجتماعی معاصر و عمده‌ترین مدل‌های نظری و دیدگاه‌های مطرح در باب این موضوع آشنا نماید. کتاب حاضر، همچنین با واکاوی ادبیات نظری و تجربی موضوع، آخرین دستاوردهای علمی را مرور و به سنجش و اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی خواهد پرداخت. سرمایه اجتماعی از مفاهیم مهمی است که در دهه‌های اخیر در بین محققین، اندیشمندان، برنامه‌ریزان و سیاستگذاران مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است. در حوزهٔ علوم اجتماعی نیز اندیشمندان برجسته‌ای نظیر «کلمن، پاتنام، فوکویاما» و... هر کدام به صورتی سرمایه اجتماعی را امعان نظر قرار داده‌اند. در محافل علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در داخل کشور نیز مرتب از سرمایه اجتماعی و کمیت و کیفیت آن بحث می‌شود و در حوزه عمومی جامعه نیز دغدغه‌های گوناگونی در زمینه تحولات و یا کاهش سطح سرمایه اجتماعی به چشم می‌خورد.

این کتاب با هدف مروری بر تعاریف، نظریات و تحقیقات انجام شده در مورد سرمایه اجتماعی در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول این کتاب با نگاهی توصیفی به سرمایه اجتماعی آغاز شده است. در فصل دوم، اهمیت، تاریخچه، کارکرد و نظریات سرمایه اجتماعی مرور خواهد شد. و در فصل سوم و چهارم به بحث مدل و سنجه‌های سرمایه اجتماعی پرداخته خواهد شد. ارائه مدل و ابزارهای اندازه‌گیری مختلف، یاریگر دانشجویان و پژوهشگران برای انجام پژوهش‌های با کیفیت‌تر در این زمینه خواهد شد. امید است مطالب این کتاب بتواند مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد و بازخوردها و نقد و نظرهای خود را در مورد محتوای کتاب به نویسندگان منعکس نمایند.

خواندن کتاب سرمایه اجتماعی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب سرمایه اجتماعی

«سرمایه اجتماعی شکل و نمونه ملموسی از یک هنجار غیررسمی است که باعث ترویج همکاری بین دو یا چند فرد می‌شود. هنجارهای تشکیل‌دهنده سرمایه اجتماعی می‌توانند از هنجار روابط متقابل دو دوست گرفته تا آموزه‌های پیچیده‌ای را در برگیرند. اعتماد، شبکه‌ها، جامعه مدنی و امثالهم که با سرمایه اجتماعی مربوط‌اند تماماً محصول جانبی این پدیده‌اند که در نتیجه سرمایه اجتماعی به وجود می‌آیند ولی خود سرمایه اجتماعی را تشکیل نمی‌دهند (تاجبخش، ۱۳۸۵:۱۷۰). ازنظر فوکویاما هرگونه مشارکت در ارزش‌ها و هنجارها منجر به تولید سرمایه اجتماعی نمی‌شود بلکه فقط آن‌دسته از هنجارهایی که مبتنی بر صداقت، انجام تعهدات و ارتباطات متقابل هستند می‌توانند در تولید سرمایه اجتماعی مؤثر باشند (شارع‌پور، ۱۳۸۵:۳۹). مشارکت در ارزش‌ها و هنجارها به‌خودی‌خود باعث تولید سرمایه اجتماعی نمی‌گردد چراکه این ارزش‌ها ممکن است ارزش‌های منفی باشند. سرمایه اجتماعی متعلق به گروه‌ها است نه به افراد. سرمایه انسانی معمول مانند سطح تحصیلات و مهارت را می‌توان به‌تنهایی کسب کرد. اما هنجارهایی که شالوده سرمایه اجتماعی را تشکیل می‌دهند در صورتی معنی دارد که بیش از یک فرد در آن سهیم باشد. گروهی که حامی سرمایه اجتماعی‌اند ممکن است به کوچکی دو دوست باشند که با یکدیگر تبادل اطلاعات می‌کنند یا در پروژه‌ای مشترکاً همکاری می‌کنند و یا ممکن است در مقیاس بزرگ‌تری تمامی یک ملت باشد (فوکویاما، ۱۳۷۹:۱۳). منشأ سرمایه اجتماعی در مواردی منابع اقتدار سلسله‌مراتبی است و این منابع اقتدار هنجارهایی را مقرر می‌کنند و توقع دارند از آن هنجارها به دلایلی به‌کلی غیرعقلانی اطاعت شود (تاجبخش، ۱۳۸۵:۱۹۰).

از دید فوکویاما، یکی از منابع اصلی برای تولید سرمایه اجتماعی در سطح جهانی خانواده است. تغییر در هنجارهای مربوط به خانواده ریشه در تغییر ارزش دارد و لذا تغییرات گسترده‌تر فرهنگ تجسم می‌یابد. اما این تغییرات ارزشی به‌نوبه خود به‌وسیله انگیزه‌ها و فن‌آوری اقتصادی شکل می‌گیرند که مهم‌ترین آن‌ها نسبت تغییر یابنده درآمد مردان در قیاس با زنان در اکثر جوامع فراصنعتی و کنترل موالید است (فوکویاما، ۱۳۷۹:۳۷). اجتماعی کردن غیررسمی که از روابط کم‌وبیش خانوادگی سرچشمه گرفته، همکاری میان تولیدکنندگان محلی و سهیم‌شدن اطلاعات میان آن‌ها را پشتیبانی می‌کند. اطلاعات با چنین کیفیتی تنها به‌وسیله افرادی تأمین می‌شود که با آن‌ها زمینه‌های مشترک و تجربه کاری مشترک داشته باشیم. بدین‌سان هنجارهای حرفه‌ای و شخصی مشترک صورت مهمی از سرمایه اجتماعی را تشکیل می‌دهند (همان: ۸۴).

یک شبکه، گروهی از عاملان منفردی است که در هنجارها یا ارزش‌های فراتر از ارزش‌ها و هنجارهای لازم برای دادوستدهای متداول بازار، مشترک هستند. شبکه‌ها به عنوان روابط اخلاقی غیررسمی شناخته می‌شوند. بنابراین با پدیده‌هایی از قبیل آشنا پروری، پارتی‌بازی، ناشکیبایی، نژادگرایی و ترتیبات شخص‌باورانه غیرشفاف مرتبط‌اند. در این حالت شبکه‌ها به قدمت جوامع بشری هستند و در بسیاری از موارد در بسیاری از جوامع فرامدرن شکل مسلط روابط اجتماعی دارند. دلیل اینکه شبکه‌ها به عنوان گروه‌هایی دارای هنجارها و ارزش‌های غیررسمی شده‌ای از اهمیت برخوردارند این است که در برابر اطلاعاتی که از طریق سازمان جریان می‌یابد مجراهای جانشینی فراهم می‌سازند. بنابراین وجود دوستی‌ها جریان آزاد اطلاعات را در درون سازمان تسهیل می‌کنند (فوکویاما، ۱۳۷۹:۷۸-۶۹).»