کتاب آب و حقوق بشر

کتاب آب و حقوق بشر نوشتۀ سلمان م. ا. سلمان و شیوان مک اینرنی - لنکفورد با ترجمۀ حسن اسدی زیدآبادی در انتشارات ناهید به چاپ رسیده است. در این کتاب، حق دسترسی به آب ذیل حقوق بشر معرفی شده است و با تکیه بر ارتباط میان آب، توسعه و حقوق بشر، ابعاد حقوقی و سیاسی این موضوع تبیین شده است.

درباره کتاب  آب و حقوق بشر

مبنای کتاب آب و حقوق بشر این است که بخشی از موضوع حقوق بشر را آب و حق دسترسی به آن تشکیل می‌دهد. این حق بشری عموماً تحت میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به‌تبع آن نسل دوم حقوق بشر بررسی و شناسایی می‌شود. در این پژوهش با ارجاع به رویکرد «به‌هم‌وابستگی و به‌هم‌پیوستگی» حقوق بشر، دسترسی به آب نه‌فقط حقی بنیادین که شرطی لازم برای تحقق سایر حقوق از جمله بنیادی‌ترین آن‌ها یعنی حق حیات معرفی شده است.

کتاب آب و حقوق بشر تلاشی برای تثبیت رویکرد حقوق بشری به موضوع نیاز انسان به آب است. نویسندگان کتاب کوشیده‌اند مفهوم «حق به آب» را به مفهومی تحت عنوان «حق دسترسی بشر به آب» ارتقا دهند. این پژوهش علاوه بر تبیین ابعاد حقوقی و سیاست‌گذاری در حوزۀ حق دسترسی بشر به آب، نکاتی دربارۀ تعهد دولت‌ها به حقی بشری بیان می‌کند که پیچیدگی‌های خاصی دارد.

حقوق بشر و منابع آب از جمله مسائل مهم مورد توجه جامعۀ جهانی در سال‌های اخیر بوده‌اند؛ به‌همین دلیل، این موضوع در صدر برنامۀ توسعۀ جهانی قرار گرفته و جایگاه ویژه‌ای را در کنفرانس‌ها و مجامع به‌خود اختصاص داده و بحث‌های گسترده برانگیخته است. این کتاب زیر نظر معاونت حقوقی ریاست بانک جهانی نوشته شده است و نویسندگان آن در زمان نگارش کتاب مسئولیت‌های زیر را داشتند:

سلمان م. ا. سلمان: مشاور ارشد در امور محیط زیست و توسعۀ اجتماعی پایدار و گروه حقوق بین‌الملل، معاونت حقوقی ریاست بانک جهانی

شیوان مک‌اینرنی ــ لنکفورد: مشاور در امور محیط زیست و توسعۀ اجتماعی پایدار و گروه حقوق بین‌الملل، معاونت حقوقی ریاست بانک جهانی

 این پژوهش، حق دسترسی بشر به آب را از جنبه‌های حقوقی و سیاسی بررسی کرده است و به روشن شدن اهمیت بحث در مورد حق دسترسی بشر به آب و ارتباط آن با توسعه کمک می‌کند.

کتاب آب و حقوق بشر در ۴ بخش نوشته شده است. عنوان این بخش‌ها عبارت‌اند از:

بخش اول: تکوین بحث حق بر آب

بخش دوم: تکامل نظام حقوق بین‌الملل بشر

بخش سوم: نظریات تفسیری کمیته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

بخش چهارم: ابعاد حقوقی و سیاسی نظریه تفسیری شماره ۱۵

خواندن کتاب آب و حقوق بشر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

به دوستداران کتاب‌های علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، حقوق بین‌الملل و کنشگران این عرصه‌ها پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب آب و حقوق بشر

«بااین‌حال نباید از یاد برد که ۱۳ سال وقت لازم بود تا کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پس از صدور اولین نظریه تفسیری خود در سال ۱۹۸۹، نظریه تفسیری شماره ۱۵ را صادر کند که متضمن شناسايي حق دسترسی بشر به آب است. در خلال این سال‌ها، توجه جامعه بین‌المللی به مسئله مدیریت منابع آب با توجه به افزایش معضلات پیشِ رو در این حوزه، بیشتر شده بود. بسیاری از کنفرانس‌ها و مجامع برگزار شد و قطعنامه‌ها و اعلامیه‌هايي از جانب آن‌ها به تصويب رسيد. نیز، مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه‌هایی در مورد مسائل مربوط به منابع آب به تصویب رساند. چنانکه پس از این با جزئیات بیشتری بحث خواهد شد، برخی از این قطعنامه‌ها شامل اعلامیه‌های حق بر توسعه، سال بین‌المللی آب سالم، اهداف توسعه هزاره و همچنین نام‌گذاری دهه‌ای به‌نام «آب برای زندگی» بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ بوده است. بااین‌حال قابل توجه است که تنها یکی از این قطعنامه‌ها به‌طور خاص به حق دسترسی بشر به آب اشاره دارد. علاوه بر این، فعالیت کمیسیون حقوق بین‌الملل در خصوص متن معاهده مصارف غیرناوبری از آب‌های بین‌المللی در سال ۱۹۹۴ تکمیل شد و این معاهده در می ۱۹۹۷ به تصويب مجمع عمومي رسيد. این معاهده به ‌سهم خود کمک شایانی در توجه به الزامات موضوع «نیازهای حیاتی انسان» کرد. این تحولات بدون شک در شکل‌گیری تفکری در کمیته، که منجر به صدور نظریه تفسیری شماره ۱۵ شد، مؤثر بوده است. به‌علاوه، این پیشرفت‌ها به گسترش تحرکات منجر به صدور نظریه تفسیری و قطعنامه‌ها و اعلامیه‌های دیگری دامن زده و به تقويت مباني حقوقي‌اي مدد رسانده كه كميته براساس آن‌ها، حق دسترسی بشر به آب را به‌رسمیت شناخته است. یکی دیگر از اثرات مثبت این پیشرفت‌ها به‌طور کلی و صدور نظریه تفسیری به‌طور خاص، این است که موجب تقویت انگیزه سازمان‌های بین‌المللی و جامعه مدنی برای پیشبرد تلاش‌ها از طریق تطبیق نظام حقوق داخلی با استانداردها و تعهدات بین‌المللی و استفاده از ضمانت اجرایی قوانین موضوعه می‌شود.»