کتاب بدیل های سرمایه داری

کتاب بدیل های سرمایه داری (طرح‌هایی برای یک اقتصاد دموکراتیک) نوشتهٔ رابین هانال و اریک الین رایت و ترجمهٔ فرید درفشی است و نشر نی آن را منتشر کرده است. این اثر از رویکردها و الگوهای سوسیالیستی بحث می‌کند؛ به‌عنوان جایگزینی برای سرمایه‌داری کنونی.

درباره کتاب بدیل های سرمایه داری

کتاب بدیل های سرمایه داری (طرح‌هایی برای یک اقتصاد دموکراتیک) حاوی مناظره‌ای است دربارهٔ دو مورد از این بدیل‌های احتمالی که عبارتند از «اقتصاد مشارکتی» از رابین هانل و سوسیالیسم مبتنی بر «اتوپیای واقعی» از اریک الین رایت. گفت‌وگوی حاضر در این اثر، بحثی است مفصل دربارهٔ موضوعات و تعارض‌هایی که پرداختن به آن‌ها برای هرگونه تلاش جدی به‌منظور ساختن جهانی بهتر اهمیت حیاتی دارد. می‌توان با قدرت ادعا کرد که بینش نظری ممکن است سیاست‌های رادیکال را تقویت کند و نیرومند سازد. قدرتمندترین جنبش‌های چپ در قرن بیستم موفق نشدند بدیلی مطلوب برای سرمایه‌داری ایجاد کنند و در عوض از یک سو، به «سوسیالیسم واقعاً موجود» اقتدارگرا در اتحاد شوروی و اقمارش رسیدند و از سوی دیگر باعث به‌وجودآمدن «سرمایه‌داری انسانی‌تر» سوسیال دموکراسی شدند. این امر حتی در میان جنبش‌های رادیکال و طرفدارانشان، موجب ترویج بدبینی نسبت به امکان فراگیر گذار از سرمایه‌داری شد. در مقابل، چپی که با نیروی بینشی مشترک جان دوباره یافته (بینشی که مانند تصاویر بدیل رابین و اریک بر بنیان‌های عقلی معتبر استوار است)، می‌تواند باعث ایجاد اعتمادبه‌نفس و طراحی راهبردهایی شود که امروزه فاقد آن هستیم. 

گفت‌وگوی حاضر میان دو نویسنده‌ای است که چنین انگیزه‌هایی دارند و تلاش‌های متعهدانه و قابل‌ملاحظه‌ای کرده‌اند تا بتوان به‌گونه‌ای نظام‌مند به نظام اقتصادی آینده اندیشید. نویسنده‌های اثر حاضر، این فرایند را در دههٔ ۱۹۹۰ میلادی آغاز کرده‌اند؛ یعنی زمانی که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منادی دوران تازه‌ای از ظفرمندی سرمایه‌داری شد. رابین و همکارش، مایکل آلبرت، با ایده‌هایی آغاز کردند که در سنت سوسیالیستی لیبرتارین قرن بیستم ظهور پیدا کرده بود؛ سنت‌هایی همچون کمونیسم شورایی، آنارکوسندیکالیسم و عناصری از چپ نو؛ تا الگوی اقتصادی ضدسرمایه‌داری باورپذیری را بسط دهند. این الگو اقتصاد مشارکتی نام گرفته است و می‌خواهد عناصر تعیین‌کنندهٔ اقتصاد سرمایه‌داری یا مالکیت خصوصی، بازارها و تقسیم کار سلسله‌مراتبی را کنار بگذارد و به‌جای آن‌ها شوراهای کارگری و شوراهای مصرف خودگردان و روال تازه‌ای برای برنامه‌ریزی مشارکتی را بر سر کار آورد. 

خواندن کتاب بدیل های سرمایه داری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران علوم اجتماعی و علوم سیاسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب بدیل های سرمایه داری

«در بحث عدالت، کیفیت کار مهم است و نه صرفاً عواید مادی آن. رابین این نکته را در قالب اصل «توازن شغلی» بیان می‌کند ــ یعنی این ایده که کلیهٔ مشاغل باید، تا حد امکان، تلفیقی یکسان از وظایف ملال‌آور و لذت‌بخش، فعالیت‌های خوشایند و ناخوشایند، و نیز مسئولیت‌های معمول و «قدرت‌بخش» باشند. ایدئال این است که همهٔ مشاغل از نظر کیفیاتی که افراد در محیط کار ارزشمند می‌دانند به یک اندازه مطلوب باشند. این یک ایدئال تنظیمی پیچیده است، و هرچند تحقق کامل آن در عمل ممکن نیست هر انحرافی از آن نوعی بی‌عدالتی به شمار می‌رود. بنابراین به افراد شاغلی که، بنا به ملاحظات عملی، از این نظر (یعنی از نظر توازنِ نه چندان مطلوب وظایف‌شان) زحمت بیشتری متحمل می‌شوند، باید درآمد یا اوقات فراغت بیشتری تعلق گیرد، یا [سختی کارشان] به گونه‌ای دیگر جبران شود.

دموکراسی رادیکال، تنها دموکراسی واقعی. دموکراسی در اصل آن است که انسان‌ها بتوانند در فرایند تصمیم‌گیری دربارهٔ امور اثرگذار بر زندگی‌شان واقعاً مشارکت کنند. همان‌طور که رابین به‌درستی نشان می‌دهد، تحقق کامل این اصل منوط به آن است که میزان اثرگذاری اولویت‌های افراد در تصمیم‌گیری، متناسب با شدت اثرپذیری آن‌ها از تصمیم موردنظر باشد. این ایده آشکارا بسیار پیچیده‌تر از آن است که در عمل به‌گونه‌ای تمام و کمال اجرا شود، و هرگونه اقدام عملی در بهترین حالت تنها می‌تواند ایدئال یادشده را به‌گونه‌ای تقریبی تحقق بخشد. این مفهوم از دموکراسی زمینه را برای تحقق نظامی فراهم می‌کند که شامل شبکه‌ای از نهادهای تصمیم‌گیرنده به شیوهٔ مشارکتی خواهد بود، نظامی که در بطن طراحی نهادها در مدل رابین قرار دارد.»