کتاب فرصت خدمت

کتاب فرصت خدمت؛ مروری بر اخلاق کارمندی و بایسته‌های خدمت‌رسانی در اسلام نوشتهٔ ابوطالب خدمتی است و نشر معارف آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب فرصت خدمت

اخلاق کریمانه لازمهٔ زندگی اجتماعی است و هرچه قلمرو فعالیت‌های اجتماعی گسترده‌تر باشد، آراسته‌شدن به خوش‌اخلاقی ضروری‌تر می‌نماید. ازاین‌روی، حاکمیت ارزش‌های اخلاقی در نهضت خدمت‌رسانی مورد توجه همهٔ ساحت‌های اسلام، ازجمله علم اخلاق، قرار گرفته‌ است و نظام دینی بر نهادینه‌سازی تکریم ارباب‌رجوع تأکید ویژه دارد.

اخلاق کریمانه به انسان کرامت می‌بخشد و موجب رشد و شکوفایی فکری و معنوی او در جامعه می‌شود. البته مهم‌ترین اصل در ترویج اخلاق کریمانه، تغییر و اصلاح بینش افراد جامعه دربارهٔ خویش است. این اصل در سازمان‌ها، به‌دلیل ارتباطات چهره‌به‌چهرهٔ فراوان افراد با یکدیگر، آسان‌تر و دردسترس‌تر می‌نماید. بنابراین یکی از مأموریت‌های سازمانی دست‌اندرکاران، ایجاد بینش اسلامی در رفتارهای فردی، خانوادگی و اجتماعی کارکنان است.

اصلاح بینش زمانی رخ می‌دهد که انسان برای خود در منظومهٔ آفرینش، جایگاه درستی را تصور کند. این نگرش در رویکرد او به کار و مسئولیت اثرگذار است. اگر انسان با نگاه توحیدی و پاک به خود و مردم بنگرد و براساس آن عمل کند، کار برایش عبادت تلقی می‌شود، زیرا خود را بندهٔ خدا می‌بیند و اطاعت از دستورات او را واجب می‌داند. بنده‌ای که به معاد و عالم غیب ایمان دارد خدمت مشفقانه و مسئولانه به مخلوقات خدا را وظیفهٔ خود می‌داند و برای رضای الهی قدم و قلم می‌زند. خلاصه، کسی که خود را می‌شناسد همواره خویش را در محضر خدا و در خدمت خلق خدا می‌بیند و کار را عبادت می‌داند.

کتاب فرصت خدمت با عنوان «درس‌نامهٔ فرصت خدمت»، در یک مقدمه و شش فصل گردآوری شده‌ است. این کتاب کوشیده‌ جنبهٔ ارزشی و عبادی خدمت‌رسانی به مردم را از دیدگاه اسلام تبیین کند و به بایسته‌های اخلاق اسلامی در نهضت خدمت‌رسانی بپردازد. همچنین در تلاش است نگرش کارمندان به خود، حیطهٔ اختیارات و حقوق همکاران و ارباب‌رجوع را ارتقا دهد تا «کار برای خشنودی خدا» بینش مشترک کارکنان و «رفتار کریمانه با یکدیگر» الگوی رفتاری آنان تلقی شود و همگان شغل و مسئولیت را امانت الهی و فرصت خدمت بدانند. همچنین آثار شایسته‌سالاری در واگذاری مسئولیت‌ها و حاکمیت اخلاق در رفتار و فرهنگ سازمانی را تحلیل می‌کند و بحث را پایان می‌بخشد.

خواندن کتاب فرصت خدمت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ اخلاق اسلامی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فرصت خدمت

«در اهمیت اخلاق کریمانه همین بس که خداوند متعال پیامبر رحمت و رأفت را با آن اخلاق بی‌نظیر، برای همه «اسوهٔ حسنه» معرفی می‌کند و به آن بزرگوار مأموریت می‌دهد تا بال‌های رحمتش را بر مؤمنان بگستراند و گسترش اسلام را در گرو اخلاق کریمانهٔ آن حضرت می‌داند و می‌فرماید: <فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الْمُتَوَکلِینَ>؛ «پس به برکت رحمت الهی، با آنان نرم‌خو و مهربان شدی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی، قطعاً از پیرامون تو پراکنده می‌شدند. پس، از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در کارها با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی، بر خدا توکل کن، زیرا خداوند توکل‌کنندگان را دوست می‌دارد».

سازمان‌های دولتی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی هستند. بنابراین یکی از مسائلی که باید به آن پرداخت ایجاد کرامت اخلاقی در کارکنان سازمان‌های دولتی و ترمیم و تقویت آن است، زیرا اگر کارکنان نظام اداری خود را کریم ببینند، کریمانه رفتار می‌کنند و کرامت خود را با چیزی جایگزین نمی‌کنند.

در نظام اداری، اگر مدیران و مسئولان و کارمندان خود را بندهٔ خدا و خدمت‌گزار به مخلوقات خدا ببینند، بی‌گمان به‌سوی خودکامگی میل نمی‌کنند و در ازای خدمت به مردم، بر آنان منت نمی‌گذارند و همواره این فرمایش حضرت علی(ع) را سرلوحهٔ کار خویش قرار می‌دهند: «با خدمت‌هایت به مردم، بر آنان منت مگذار و از بزرگ‌نمایی کار و خلف‌وعده بپرهیز، زیرا منت نیکی را از بین می‌برد و بزرگ‌نمایی و گزافه‌گویی فروغ حق را می‌زداید».

اگر کسی بندگی خدا را فراموش کند، خودشیفته و خودکامه می‌شود؛ یعنی خود را محور و معیار سنجش قرار می‌دهد. انسان خودشیفته به‌جای رضای خدا به‌دنبال خوشایندی خویش، و به‌جای خدمت به مخلوقات الهی به‌دنبال خوش‌خدمتی به آشنایان و سفارش‌شدگان می‌رود. او در رفتار با ارباب‌رجوع، خود را همه‌کاره، ذی‌حق و برتر می‌بیند و برای خود و بستگانش جایگاه و منزلت ویژه قائل می‌شود. به فرمایش حضرت علی(ع)، انسان خودکامه خود را هم‌شأن و همسنگ خدا می‌داند.»