کتاب سینمای بلاتار

کتاب سینمای بلاتار مجموعه مقالاتی نوشته، ترجمه و گردآوری‌شده توسط سعیده طاهری و بابک کریمی است و انتشارات خوب آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب سینمای بلاتار

بلا تار در میان علاقه‌مندان سینمای هنری جایگاهی مستحکم و تزلزل‌ناپذیر دارد و شیوه‌اش در تصویرسازی (به‌ویژه برداشت‌های بلند)، روایت (خاصه روایت‌های مینیمال در دورهٔ متأخرش) و استفاده از زمان و فضاسازی‌های منحصربه‌فرد او را به فیلم‌سازی اصیل در سینمای معاصر بدل کرده است. کتاب سینمای بلاتار دربارهٔ آثار این سینماگر بزرگ است.

بخش اول و دوم سینمای بلا تار، یعنی «فیلم‌های تار» و «جهان تار»، شامل نقدها، مقالات و جستارهای تحلیلی است. علاوه بر این، جستارهایی از سیلوی روله دربارهٔ مکبث، ژان‌ماری ساموکی و ژاک رانسیر به دلیل رویکرد خلاقانه‌شان به سینمای تار، و همچنین اهمیت نویسندگانشان در تحلیل آثار این فیلم‌ساز، در کتاب گنجانده شده‌اند. در روند گزینش مطالب، بسیاری از نوشته‌های بعضاً ارزشمند به قلم منتقدانی از قبیل استفن بوکه، دیوید تامس لینچ، جاناتان رامنی و دیوید بُردول، و نیز جستارهایی به قلم آندراش بالینت کواچ، سیلوی روله و امیل برُتون به دلیل همپوشانی محتوایی با نوشته‌های حاضر در کتاب کنار گذاشته شدند. گفتنی است که علاوه بر نوشته‌های ترجمه‌شده، چند جستار تألیفی نیز در بخش اول آمده است.

بخش سوم و چهارم «بلا تار به روایت بلا تار» و «بلا تار به روایت همکارانش» نام دارند. بخش سوم شامل منتخب گفت‌وگوهایی با بلا تار است؛ گفت‌وگوهای «تمامی آثار بلا تار»، «مردی از بوداپست» و «در جست‌وجوی حقیقت» می‌کوشند تصویری جامع از فیلم‌ها و جهان‌بینی سینمایی او به دست دهند. سایر گفت‌وگوهای این بخش بر تک فیلم‌های تار متمرکز می‌شوند، مانند گفت‌وگوی جاناتان رُزنبام با تار دربارهٔ تانگوی شیطان، گفت‌وگوی فِرگِس دِیلی و ماکسیمیلیان لو کین با تار دربارهٔ هارمونی‌های ورکمایستر و گفت‌وگوی پل اسبریتزی با تار دربارهٔ اسب تورین. گفت‌وگوهای امانوئل بوردو، سیریل نیرا و فیون مئاده با تار هم حول اقتباس او از مردی از لندن، رمان ژرژ سیمنون، شکل گرفته است. بخش چهارم نیز گفت‌وگوهایی با عوامل و دست‌اندرکاران کلیدی فیلم‌های تارفرد کِلِمِن (فیلم‌بردار)، میهالی ویگ (آهنگساز) و لاسلو کراسناهورکای (همکار فیلم‌نامه‌نویس) را دربر می‌گیرد. 

خواندن کتاب سینمای بلاتار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران و پژوهشگران سینمای بلاتار پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب سینمای بلاتار

«در نگاه اول، به نظر می‌رسد که کارنامهٔ فیلم‌سازی بلا تار از لحاظ سبک به دو دورهٔ کاملاً متفاوت قابل تقسیم است: دورهٔ اول که از آشیانهٔ خانوادگی شروع می‌شود و با مردم پیش‌ساخته به پایان می‌رسد (۱۹۷۷ تا ۱۹۸۲) و دورهٔ دوم که نفرین گام اول آن است و اسب تورین ایستگاه نهایی‌اش (۱۹۸۸ تا ۲۰۱۱). در این بین، گاه‌شمار خزان هم هست که چون ویژگی‌های مهم سبکی‌ای از هر دو دوره را داراست، اثری «انتقالی» محسوب می‌شود و بایستی آن را مربوط به دوران گذار تار به شمار آورد، زیرا لزوماً نمی‌تواند در هیچ‌کدام از دو دوره‌ای که ذکر شد قرار بگیرد. مسئلهٔ قابل بحث این است که در وهلهٔ نخست این تفاوت‌ها هستند که به چشم می‌آیند، اما در قدم بعد، و البته نکتهٔ قابل اعتناتر، این توالی و تکاملی است که پله‌به‌پله در آثار بلا تار و دو دورهٔ کارنامه‌اش می‌توان دید و در ادامه دربارهٔ آن به‌تفصیل بحث خواهیم کرد. هرچند این دو دوره قابل تفکیک‌اند، اما کارنامهٔ هنری تار را می‌شود به صورت مسیری پیوسته برای رسیدن به نوعی بلوغ، نوعی تبلور در بیان شخصی سینمایی او هم به حساب آورد. مسیر این پیشرفت تدریجی از مراحل مختلفی گذشته، تا آن‌جا که عناصری را که امروزه جزء اساسی فیلم‌های تار می‌دانیم، تنیده در تار و پود سبک هنری‌اش مشاهده می‌کنیم.

بهترین راه برای توصیف این سبک گفتن از نقطهٔ تلاقی دو حد اعلاست: از یک سو، نمایش باورپذیر تنگدستی، فقر اخلاقی و روحی در محیط‌های خشن اجتماعی و از سوی دیگر به‌تصویرکشیدن ویژگی‌های فردی شخصیت‌ها با بیانی شاعرانه و از آرزوها و خواسته‌هاشان گفتن. بلا تار وقتی به پختگی لازم در این فرم رسید و آن را پیدا کرد، با لحن‌های مختلف در فیلم‌های خود اجرایش کرد و فرم مد نظرش را به دقیق‌ترین و گزیده‌ترین حالت ممکن رساند، طوری که امروز شاید غیرممکن به نظر برسد که بتوان بیش از این سبک خاص تار را بسط داد و به جلوتر برد و انگار این نهایت ممکنی است که می‌شود به آن رسید. در ادامه سعی می‌کنیم مسیر سینمایی تار را از کارگردانی به شیوهٔ پرطرفدار و مد روز اواسط دههٔ ۱۹۷۰ تا آستانهٔ سبک شخصی خودش که مبتنی بر برداشت‌های بسیار بلند است دنبال کنیم.

با توجه به شروع فعالیت تار در سینمای مستند و گرایش‌های اولیهٔ سبکی‌اش که چیزی بین داستانی و مستند بود، دورهٔ نخست سینمایی او را می‌شود دارای ویژگی‌هایی عمومی دانست که در آن برههٔ زمانی بقیهٔ فیلم‌های مستندداستانی هم داشتند. تار از قواعد خاص دسته‌ای از فیلم‌ها استفاده کرد که در سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۵ تأثیر سبکی مهمی بر سینمای مجارستان گذاشته بودند. برای این‌که بهتر از خصوصیات سبک شخصی بلا تار سر دربیاوریم، بایستی در ابتدا بدانیم سبک او نسبت به چه هنجاری خاص تلقی می‌شود.»