کتاب ژانر

کتاب ژانر نوشتهٔ جان فرو و ترجمهٔ لیلا میرصفیان است.  انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب ژانر

کتاب ژانر دربارهٔ ژانرهای ادبی و غیرمستقیم دربارهٔ ترجمه است؛ ترجمه نه فقط به‌منزلهٔ کاربردِ واژه‌های معادل که همچنین صورت‌های معادل. گذشته از این، این کتاب دربارهٔ بسیاری از ژانرهای غیرادبی است که زندگی روزمره را شکل می‌دهند: کار دسته‌بندی و قصه‌گویی و پیکربخشی؛ شوخی کردن و شیون کردن؛ معنادهی و بی‌معنی‌سازی همهٔ این‌ها سبب می‌شوند بتوانیم با افراد دیگر و با جهان پیرامونمان در رابطه باشیم. این کتاب به همان اندازه که به برنامه‌های خنده‌دار تلویزیونی توجه می‌کند به حماسهٔ اروپایی یا پارسی نیز می‌پردازد و به‌عمد هر دو را به یک اندازه شایستهٔ بررسی و واکاوی می‌داند. انجیل و قرآن را متن‌هایی می‌داند که ژانروار شکل گرفته‌اند و می‌انگارد که مذهب، مانند سایر حوزه‌های زندگی، با صورت‌هایی سازمان یافته که در قالبشان گفته و نوشته می‌شود. این کتاب جهان سیاست، اخلاق، فلسفه و علم را نه‌تنها حوزه‌های عمل و دانش بلکه حوزه‌هایی می‌داند که به شیوه‌های کاملاً ویژه (که در هر فرهنگ فرق می‌کند) با ژانر مختص خودشان شکل می‌گیرند. این اثر در شش فصل نگاشته شده است که عنوان آن‌ها عبارت است از «به سوی ژانر»، «ژانرهای ساده و پیچیده»، «نظریهٔ ژانر ادبی»، «دربرداشتگی و معناداری»، «ژانر و تعبیر» و «نظام و تاریخ».

خواندن کتاب ژانر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند ژانرها و دسته‌بندی‌های ادبی را بهتر بشناسند، پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ژانر

«ژانر راه را به تعبیر نشان می‌دهد، چراکه قیدی است بر نشانگی و تولید معنا؛ مشخص می‌کند که کدام یک از انواع معنا در هر بافتی مربوط و مناسب است و بدین‌ترتیب، با توجه به شرایط، معانی مشخصی از هر گفته را محتمل‌تر از معانی دیگر آن می‌کند. هرش این نقش تعبیری ژانر را به‌روشنی بیان کرده است. از دریچهٔ درک وی، ژانر نه مجموعه‌ای از متن‌هاست نه فهرستی از ویژگی‌های ضروری آن‌ها، بلکه فرایندی تعبیری است. این واقعیت که «درک معنای کلام ناگزیر بسته به ژانر است» آن را به بودن فرامی‌خواند (Hirsch ۱۹۶۷:۷۶). منظور هرش از ژانر گمان ماست دربارهٔ نوع این چیز است و به همین دلیل این گمان، یعنی «نخستین دریافت ژانری» تعبیرگر، «سازندهٔ هرچیزی است که وی پس از آن می‌فهمد و... این جریان همچنان باقی است مگر و تا آن‌که «دریافت ژانری تغییر کند» (Hirsch ۱۹۶۷:۷۴). آنچه حدس می‌زنیم منطق معینی از دربرداشتگی است که باعث می‌شود استنباط‌های مناسبی دربارهٔ معنا شکل دهیم. بحث هرش از آن‌جا خدشه برمی‌دارد که ریشهٔ آنچه «ژانر درونی» می‌نامد درخواست یا نیت نویسنده می‌داند. نیت از نظر او هنجاری است که امکان تعبیر «درست» را به دست می‌دهد. اما از آن‌جا که «ژانر درونی را همیشه تعبیر می‌کنند، یعنی حدس می‌زنند و به هیچ رو معین نیست» (Hirsch ۱۹۶۷:۸۸) تلاش برای فایق‌آمدن بر چندگانگی تعبیرها به نظر خیالی خام می‌رسد.

بااین‌حال اگر این نگاه هرش را در ذهن نگه داریم که ژانر گمان یا تعبیری است دربارهٔ نوع این چیز، آنگاه در پی آن ژانر نه ویژگی متن خواهیم بود که تابعی از خوانش است. ژانر مقوله‌ای است که به متن‌ها نسبت می‌دهیم و این نسبت‌دهی در شرایط گوناگون تغییر می‌کند. به این فکر کنید که چطور تولیدات متفاوتی از یک نمایش‌نامه، که هریک به صحنه‌بردن تعبیری است، می‌توانند چارچوب ژانر مربوط را تغییر دهند. برای نمونه، تله‌فیلم ترِوِر نان در سال ۱۹۷۶، اجرایی از مکبث، با متنِ فشرده و کوتاه، دکورهای پراکنده در صحنه، صداهای روی تصویر و کلوزآپ‌ها، منابع سنتی تئاتر را رد می‌کند و درعوض از گنجایش تلویزیون در نزدیکی و درون‌بودگی استفاده کرده تا متن را به درام روان‌شناختی بی‌آرایه‌ای بازنویسد. هر تعبیری مانند این با تغییری در چارچوب ژانری همراه است: نوع این چیز برحسب خوانش آن تفاوت می‌کند.»