کتاب خمسه نظامی

کتاب الکترونیکی «خمسه نظامی» سرودهٔ الیاس بن یوسف نظامی بر اساس نسخه سعدلو، قرن هشتم هجری و مقابله با نسخه آکادمی شوروی و تصحیح وحید دستگردی است که تصحیح، مقدمه و واژه‌نامهٔ اثر به کوشش سامیه بصیرمژدهی انجام شده و بهاءالدین خرمشاهی آن را بازنگری کرده است. این کتاب را انتشارات دوستان منتشر کرده است.

درباره کتاب خمسه نظامی

نظامی گنجوی از بزرگ‌ترین شاعران زبان ادبیات فارسی است. کتاب خمسه نظامی یا پنج‌گنج که پنج منظومه در ۵ وزن متفاوت سروده شده است که نظامی طی سی‌سال به تنظیم و تدوین آن مشغول بود. پنج‌گنج یکی از شاهکارهای زبان فارسی است که نظامی را در قله‌ای از شعر و داستان‌سرایی ادب فارسی نشانده که شاعران منظومه‌سرای که پیش و پس از او تکرار نشده است. کتاب خمسه نظامی شامل ۵ منظومه به نام‌های مخزن‌الاسرار، خسرو شیرین، لیلی و مجنون، هفت‌پیکر یا هفت‌گنبد و اسکندرنامه است. مخزن‌الاسرار منظومۀ عرفانی و حکمی است که به فخرالدین بهرام‌شاه حکمران زنجان تقدیم شده است. منظومۀ تعلیمی که در مورد مناجات خدا و رسول او، فضیلت سخن، شناخت دل، مرتبۀ آدم، عدل و انصاف، اعتبار موجودات، ضعف و پیری، بلندهمتی، ترک علایق، پرستش و تجرید و خلوت و استقبال آخرت سخن رانده است. داستان خسرو شیرین منظومۀ عاشقانه عشق است که با زبانی لطیف عشق را می‌ستاید. منظومۀ لیلی و مجنون داستان دلدادگی دو جوان است که تعصبات قبیله‌ای مانع رسیدن این دو دلداده به هم می‌شود. هفت‌پیکر یا هفت‌گنبد داستان شاد خواری‌ها و کامجویی‌های بهرام گور است. آخرین منظومۀ پنج‌گنج، اسکندرنامه است که دو کتاب مجزا را تشکیل می‌دهد؛ شرفنامه و اقبال‌نامه. شرفنامه جنگ‌های اسکندر را به تصویر می‌کشد و اقبال‌نامه مجالس علمی اسکندر با حکیمان و فیلسوفان را توصیف می‌کند.

کتاب خمسه نظامی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که به ادبیات کهن فارسی علاقه‌مند هستند و دانشجویان ادبیات فارسی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره بهاءالدین خرمشاهی

بهاءالدین خرمشاهی در سال ۱۳۲۴ در قزوین به دنیا آمد. او نویسنده، مترجم، روزنامه‌نگار، طنزپرداز، فرهنگ‌نویس، شاعر و استاد دانشگاهی ایرانی است. خرمشاهی تألیفاتی در حافظ‌شناسی و تفسیر اشعار حافظ شیرازی دارد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در قزوین گذرانده؛ سپس در رشتهٔ پزشکی پذیرفته شد، اما تحصیل در این رشته را در سال سوم نیمه‌کاره رها کرد (۱۳۴۳) و همراه با «کامران فانی» به تحصیل در رشتهٔ ادبیات فارسی پرداخت. او از دانشگاه تهران فوق‌لیسانس کتابداری گرفت (۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲) و در مرکز خدمات کتابداری مشغول به کار شد. از استادان او در رشتهٔ ادبیات فارسی می‌توان به ذبیح‌الله صفا، مهدی محقق، سید جعفر شهیدی، پرویز ناتل‌خانلری، سید صادق گوهرین، آیت‌الله ابوالحسن شعرانی و عبدالحمید بدیع‌الزمانی کردستانی اشاره کرد. خرمشاهی توفیق خود را در مسیر پژوهش‌های قرآنی، مدیون کتاب «قانون تفسیر» و مولف آن، «سید علی کمالی دزفولی» دانسته است. کتاب‌های «قرآن و مثنوی»، «بررسی ترجمه‌های امروزین قرآن کریم»، «پوزیتیویسم منطقی»، «انسانم آرزوست (شرح برگزیدهٔ غزلیات شمس)»، «ترجمه‌کاوی»، «طنز و تراژدی»، «حافظ حافظهٔ ماست»، «از سبزه تا ستاره»، «رستگاری نزدیک» و «اکسیر خوشبختی» از آثار مکتوب بهاءالدین خرمشاهی است. او کتاب‌های بسیاری را به پارسی برگردانده است.

بخشی از کتاب خمسه نظامی

«در فضیلت سخن

جنبش اول که قلم بر گرفت

حرف نخستین از سخن در گرفت

برده خلوت چو برانداختند

جلوة اول به سخن ساختند.

تا سخن آوازه دل در نداد

جان تن آزاده به گل در نداد

چون قلم آمد شدن آغاز کرد

چشم سخن را به جهان باز کرد

بی‌سخن آوازۀ عالم نبود

این‌همه گفتند و سخن کم نبود

در لقب عشق سخن جان ماست

خط هر اندیشه که پیوسته‌اند

در بر مرغان در بربسته‌اند

نیست درین کهنۀ نو خیزتر

موی شکافی از سخن تیزتر

اول اندیشه پسین شمار

این سخنست این سخنم یاد دار

تاج وران تاج ورش خوانده‌اند

وان دگران و دگرش خوانده‌اند

گه به نوای علمش برکشند

گه به نگاری قلمش در کشند

او ز علم فتح نماینده‌تر

وز قلم اقلیم گشاینده‌تر

گرچه سخن خود ننماید جمال

پیش پرستندۀ مشتی خیال

ما که نظر بر سخن افکنده‌ایم

مردة اوئیم و زو زنده‌ایم

سردپیان آتش از و تافتند

گرم روان آب از و یافتند

اوست درین ده زده آبادتر

تازه‌تر از چرخ و کهن زادتر

رنگ ندارد از نشانی که هست

راست نیاید به زبانی که هست

یا سخن آنجا که برآرد علم

حرف زیادست زبان نیز هم

گر نه سخن رشتۀ جان تافتی

جان سر این رشته کجا یافتی

ملک طبیعت به سخن خورده‌اند

مهر شریعت به سخن کرده‌اند

کان سخن ما و زر خویش داشت

هر دو به صراف سخن پیش‌داشت

از سخن تازه و زر کهن

گفت چه به؟ گفت سخن به، سخن

نیک سخن ره به سر خویش برد

کس نبرد آنچه سخن پیش برد

سیم سخن زن که درم خاک اوست

زر چه سگ است آهوی فتراک اوست

صدرنشین‌تر از سخن نیست کس

دولت این ملک سخن راست و بس

هر چه ز دل بی‌خبرست از سخن

شرح سخن بیشترست از سخن

تا سخن است از سخن آوازه باد

نام نظامی به سخن تازه باد»