کتاب قدرت پنهان تک گویی

کتاب قدرت پنهان تک گویی نوشتهٔ عباس علی عزتی است. انتشارات سروش این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر حاوی پژوهشی در پیشینه، گونه‌ها و کارکردهای مونولوگ درحوزهٔ ادبیات نمایشی است.

درباره کتاب قدرت پنهان تک گویی

کتاب قدرت پنهان تک گویی که پژوهشی در پیشینه، گونه‌ها و کارکردهای مونولوگ (Monologue) است، با نگاهی به جایگاه، تقسیم‌بندی‌ها و تعاریف این نوع گفتار دراماتیک، به فرازوفرود آن در تاریخ درام‌نویسی پرداخته است. درام‌نویسی، هنر دیالوگ و گفت‌وگو است. تصور درام بدون گفت‌وگو و مکالمه تقریباً غیرممکن است؛ چون در درام بار اصلی پیشرفت طرح، روایت و شخصیت‌پردازی بر دوش گفت‌وگو است، اما بیشتر درام‌نویسان در آثار خود از مونولوگ (تک‌گویی) و گفتار تک‌نفره نیز استفاده کرده‌اند. مونولوگ در تاریخ درام‌نویسی، از یونان باستان تا امروز به گونه‌های مختلف به کار رفته و فرازوفرود متفاوتی داشته است. در طول تاریخ درام‌نویسی، مونولوگ به‌عنوان یک تمهید نمایشی همواره موردتوجه درام‌نویسان بوده و هر یک به فراخور ذوق و توانایی خود، کیفیت هنری خاصی به آن بخشیده و بر غنایش افزوده‌اند. نقطهٔ اوج و دوران طلایی مونولوگ در تاریخ درام‌نویسی را می‌توان دورهٔ شکسپیر دانست. ویلیام شکسپیر در نمایشنامه‌های خود به‌وفور از مونولوگ استفاده کرده و با رویکرد ویژه و منحصربه‌فردی که به این تمهید نمایشی داشته، کیفیت ویژه‌ای به آن بخشیده و کارکردهای آن را نیز گسترش داده است. در قرن بیستم و درام‌نویسی مدرن نویسندگانی همچون یوجین اونیل، برتولت برشت، ساموئل بکت، اوژن یونسکو و هارولد پینتر با بهره‌گیری خلاقانه از مونولوگ، حیاتی دوباره به آن بخشیده‌اند. در اواخر قرن بیستم، تئاتر تجربی با گسترش کارکردهای مونولوگ مفهوم تازه‌ای به آن بخشیده است.

کتاب حاضر به قلم عباس علی عزتی، مطالب خود را از جایگاه مونولوگ در فلسفه و تعریف و پیشینهٔ آن آغاز کرده و سپس از انواع و کارکردهای آن سخن گفته است. بخش بعدی این کتاب درمورد مونودرام (Monodrama) سخن گفته است؛ به‌عنوان مدیومی که در آن تنها یک گوینده در متن نمایشی وجود دارد. در بخش پایانی کتاب ترجمهٔ فارسی چند مونودرام شاخص قرار داده شده است. این مونودرام‌ها عبارتند از «شبی در نوامبر» نوشتهٔ مری جونز، «من نه» نوشتهٔ ساموئل بکت، «مونولوگ» نوشتهٔ هارولد پینتر و «صدای انسان» نوشتهٔ ژان کوکتو.

می‌دانیم که نمایشنامه متنی است که برای اجرا بر روی صحنه و یا هر مکان دیگری نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به فیلم‌نامه، رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. نخستین نمایشنامه‌های موجود از دوران باستان و یونان باقی مانده‌اند. نمایشنامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک همهٔ آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران برای اجرا است. بعضی از نمایشنامه‌ها تنها برای خواندن نوشته می‌شوند؛ این دسته از متن‌های نمایشی را کلوزِت (Closet) نامیده‌اند. از مشهورترین نمایشنامه‌نویس‌های غیرایرانی می‌توان به «آیسخولوس»، «سوفوکل»، «اوریپید» (یونان باستان)، «شکسپیر»، «هارولد پینتر» (انگلستان)، «مولیر» (فرانسه)، «هنریک ایبسن» (نروژ)، «آگوست استریندبرگ» (سوئد)، «برتولت برشت» (آلمان)، «ساموئل بکت» (ایرلند) و «یوجین اونیل» (آمریکا) اشاره کرد. نام برخی از نمایشنامه‌نویس‌های ایرانی نیز «بهرام بیضائی»، «عباس نعلبندیان»، «اکبر رادی»، «غلامحسین ساعدی»، «بهمن فُرسی»، «محسن یلفانی»، «نغمه ثمینی»، «محمد رضایی راد»، «محمد یعقوبی»، «محمد رحمانیان» و «محمد چرمشیر» بوده است.

خواندن کتاب قدرت پنهان تک گویی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران ادبیات نمایشی و هنر نمایشنامه‌نویسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب قدرت پنهان تک گویی

«برتولت برشت در نمایشنامهٔ استثنا و قاعده به‌گونهٔ متفاوتی از مونولوگ شخص‌مخاطب استفاده می‌کند. صحنهٔ سوم با مونولوگ تماشاگرمخاطب راهنما شروع می‌شود که کاربرد آن امری معمول در نمایشنامه‌های برشت است و جزئی از ساختار آثار او محسوب می‌شود. بعد از پایان مونولوگ راهنما خطاب به تماشاگران، بازرگان به او نزدیک می‌شود و خطاب به او می‌گوید:

بازرگان: [درحالی‌که نزدیک می‌شود.] بیا، توتون بردار. کاغذسیگار هم بردار. شماها آمادهٔ چه کارها که نیستید تا گلوتان را با این دود سیاه کنید!... خدا را شکر توتون به اندازهٔ کافی با خودمان آورده‌ایم، توتونمان به‌خوبی تا اورگا دوام خواهد آورد.

راهنما در اینجا مونولوگ بازگان را با گفتن «توتونمان...» قطع می‌کند، اما این کلمهٔ راهنما نمی‌تواند گفتار را به دیالوگ تبدیل کند، چون پیش از آن دستور صحنهٔ «با خود می‌گوید» آمده و این کلمه خود مونولوگی از نوع جداگویی است که مخاطب آن خودِ راهنما یا تماشاگر است، نه بازرگان، و طبق قواعد تئاتری، شخصیت نمایشی مقابل، یعنی بازرگان، اصلاً آن را نمی‌شنود.»