کتاب چپ لکانی

کتاب چپ لکانی؛ روانکاوی، نظریه، سیاست نوشتهٔ یانیس استاوراکاکیس و ترجمهٔ عباس زیدی زاده است و موسسه انتشارات فلسفه آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب چپ لکانی

کتاب چپ لکانی ترجمه‌ای از کتاب/ The Lacanian Left Psychoanalysis, Theory, Politics، اثر یانیس استاوراکاکیس، انتشارات دانشگاه ادینبورگ است. کتاب حاضر به تحلیل عقاید سایر فیلسوفان نزدیک به مباحث مطرح شده توسط ژاک لکان پرداخته است که حول روانکاوی لکانی، نظریات او و مفهوم چپ لکانی، مفهومی که برگرفته از نظریات سیاسی انتقادی خود لکان است، می‌چرخد. 

در این کتاب، مؤلف نظریات و آثار فیلسوفان مطرح در این عرصه را به سان یک نقشه دایره‌وار ترسیم می‌کند که حول چپ لکانی، دورتر یا نزدیک‌تر قرار می‌گیرند؛ فیلسوفانی که به ابراز بیان بین تحلیل سیاسی انتقادی و نظریه لکانی پرداخته‌اند که از قبل ارائه نشده است و این تحلیل‌ها به روش‌های مختلفی ارائه شده است. 

برای مثال، اسلاوی ژیژک برای «زیر سوال بردن پیش‌فرض‌های مدار سرمایه» از «ترکیب انفجاری روانکاوی لکانی و سنت مارکسیستی»، سخن به میان آورده است. لاکلائو و موفه روانکاوی لکانی را مشخصه مرحله کنونی سیاست دموکراتیک و تدوین یک دیدگاه سیاسی جدید چپ‌گرایانه از نظر دموکراسی رادیکال و متکثر می‌دانند. آلن بدیو که لکان را هم‌عقیده با خود می‌داند، معتقد است که نظریه لکانی در تدوین نظریه هژمونی ابزارهای تعیین‌کننده قلمداد می‌شود.

بدیهی است که نظریه لکانی به همین منوال توسط نویسندگان مورد نظر استفاده نمی‌شود،‌ به و برای برخی آثار او یک مرجع ثابت و اولیه، برای برخی یک مرجع از مراجع زیاد دیگر و برای سایرین یک مرجع ممتاز محسوب می‌گردد. چپ‌گرایی نیز توسط همه این نظریه‌پردازان یکسان درک نمی‌شود. با این حال، ظهور تدریجی یک افق نظری-سیاسی جدید برگرفته از طرح این مواضع مختلف به وضوح قابل‌فرض است: این افق گسترده چیزی است که مؤلف آن را «چپ لکانی» می‌نامد. 

به عقیدهٔ مؤلف، این اصطلاح نه فقط به عنوان یک دسته‌بندی منحصر یا محدود، بلکه به عنوان دال با توانایی جلب توجه ما به ظهور یک عرصه مجزا از مداخلات نظری و سیاسی پیشنهاد می‌شود که به طور جدی به دنبال ارتباط اثر لکان بر نقد نظم‌های هژمونیک معاصر است. در کانون این عرصه نوظهور، مهر تأیید مشتاقانه ژیژک بر لکان را می‌توان یافت؛ در کنار او – در نقطه‌ای که برخی آن را فاصله‌ای سالم‌تر می‌نامند - بینش‌های الهام گرفته از لکان از سوی لاکلائو و موفه وجود دارد؛ در حاشیه - مذاکره در مورد کنش متوازن و ظریف بین بیرون و داخل حوزه وجود دارد، که اغلب به عنوان «سایر» یا مخالفان ذاتی آن عمل می‌کنند و می‌توان متفکران انتقادی مانند کاستوریادیس و باتلر را پیدا کرد.

فصل‌های این کتاب از این قرار است:

مقدمه: جایگاه چپ لکانی

فصل اول: تئوری: دیالکتیک انکار

فصل دوم: لاکلائو در برابر لکان درباره ژوئیسانس

فصل سوم: «تحریفات» ژیژکی: فریب آنتیگون و فتیشیسم

فصل چهارم: چه چیزی کار ساز است؟ از قدرت نمادین تا ژوئیسانس

فصل پنجم: لذت بردن از ملت: یک داستان موفقیت؟

فصل ششم: فقدان اشتیاق: بازنگری هویت اروپایی

فصل هفتم: «سیاست مصرف گرای ژوئیسانس» و فانتزی تبلیغاتی

فصل هشتم: دموکراسی در دوران پسادموکراتی

خواندن کتاب چپ لکانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های روان‌شناسی، فلسفه، علوم سیاسی و جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب چپ لکانی

«در طول ده تا پانزده سال گذشته، روانکاوی و به ویژه نظریهٔ لکانی به عنوان یکی از مهمترین منابع در جهت‌گیری مجدد تئوری سیاسی معاصر و تحلیل انتقادی مطرح شده است. در حال حاضر حتی در مجامع مطرح علوم سیاسی نیز به این امر اذعان شده است. به عنوان مثال، در یک مقالهٔ انتقادی که اخیراً در مجلهٔ بریتانیایی سیاست و روابط بین‌الملل– یکی از مجلات انجمن مطالعات سیاسی بریتانیا - با عنوان مشخص «سیاست فقدان» منتشر شده است، تشریح می‌شود که «رویکرد به سیاست برگرفته از روانکاوی لکانی اخیراً در میان نظریه‌پردازان محبوبیت فزاینده‌ای پیدا کرده است... در واقع، امروزه این رویکرد به نظریه‌پردازی سیاست، بعد از لیبرالیسم تحلیلی از نظر تأثیرگذاری در مرتبه دوم قرار دارد «‌(رابینسون ۲۰۰۴: ۲۵۹)» این به خودی خود کاملاً عجیب است؛ ده سال پیش هیچ کس نمی‌توانست آن را پیش بینی کند. با این حال بارزترین ویژگی این گرایش این است که آثار ژاک لکان به طور فزاینده‌ای توسط نظریه‌پردازان بزرگ سیاسی و فیلسوفان با گرایش چپ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چرا این امر اینقدر مهم است؟ دقیقاً به این دلیل که لکان بدون تمایلات چپی قابل‌توجه، بدون حتی ابراز علاقه به زندگی سیاسی، یک تحلیلگر عملگرا بود. این بدان معنا نیست که او غیرسیاسی بود. مطمئناً می‌توان رادیکالیسم خاصی (ضد اتوپیایی) را در آثار لکان تشخیص داد، هرچند مفاهیم سیاسی آن عمدتاً تلویحی است. مثلاً در سطح نظری، نقد او از خودروان‌شناسی آمریکایی گاهی در قالب‌های شبه‌سیاسی رخ می‌نماید، که به معنای طرد «جامعه‌ای است که بر اساس موازین مالیات بر درآمد (لکان ۱۹۹۰: ۱۱۰) و زندگی سبک آمریکایی ارزش‌ها در آن رخت برمی بندند» (فصل ۶: ۱۲۷). لکان در مباحثه معروف خود در رم (۱۹۵۳)، که اولین مانیفست روانکاوانه اوست، به صراحت از سرمایه داری آمریکایی و جامعه مرفه انتقاد می‌کند، در حالی که بعداً تعریف خود از «لذت افزوده» را با مفهوم مارکس از «ارزش افزوده» پیوند می‌دهد، بدین وسیله کارکردهای لذت (ژوئیسانس) را در مبانی نظم سرمایه‌داری آشکار می‌سازد (فصل ۱۷: ۱۹)(i). اما، او نیز مانند فروید، به سیاست انقلابی بسیار بدبین بود. پل رابینسون فروید را یک «ضد آرمان‌شهر رادیکال» توصیف می‌کند، یعنی کسی که کنش و نظریه او، علیرغم بدبینی تاریخی متمایزش، از انطباق با نظم سیاسی مستقر سر بازمی‌زند (رابینسون ۱۹۶۹: ۳). موضع لکان چندان دور از این مفهوم نیست: روانکاوی همزمان هم نسبت به ارتدوکس‌های مستقر مخرب و هم نسبت به فانتزی‌های آرمانشهری بی‌اعتماد است. و این بی‌اعتمادی در حفظ لبه واقعاً خرابکارانه آن بسیار مهم است.

همچنین می‌دانیم که لکان تجربیاتی از فرهنگ اعتراضی عصر خود داشت. برای مثال، در نامه‌ای به دونالد وینیکات که در اوت ۱۹۶۰ نوشته است، به دختر همسرش، لارنس اشاره می‌کند که او «در سال جاری مایه زحمت ما شده است (که ما به آن افتخار می‌کنیم) چون به دلیل روابط سیاسی بازداشت شد و می‌افزاید:

ما همچنین یک برادرزاده داریم که در دوران تحصیلش در خانه من زندگی می‌کرد. او پسری بود که به تازگی به جرم مقاومت در جنگ الجزایر به دو سال زندان محکوم شده است (لکان ۱۹۹۰: ۷۷).»