کتاب لاکان و امر سیاسی

کتاب لاکان و امر سیاسی نوشتهٔ یانیس استاوراکاکیس و ترجمهٔ محمدعلی جعفری است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی شرحی بر ارتباط میان آرای روان‌کاوانهٔ ژاک لاکان با امر سیاسی.

درباره کتاب لاکان و امر سیاسی

ژاک لاکان (Jacques Lacan) در ۱۳ آوریل ۱۹۰۱ به دنیا آمد و در ۹ سپتامبر ۱۹۸۱ میلادی درگذشت. او پزشک، فیلسوف و روانکاو برجستهٔ فرانسوی بود که به‌خاطر ایدهٔ «بازگشت به فروید» و رساله‌ای که در آن ناخودآگاه را به‌صورت یک زبان ساختاربندی کرد، معروف شد. ژاک لاکان از تأثیرگذاران بر فلسفه در فرانسه بوده است. به‌جز زیگموند فروید، او از زبان‌شناسی ساختارگرای فردینان دوسوسور و قوم‌شناسی ساختاری کلود لوی - استروس نیز تأثیر پذیرفت. او تلاش کرد تا با استفاده از روش دیالکتیکی هگل و زبان‌شناسی فردینان دو سوسور، آرای فروید را به‌نحوی بازنویسی کند که روانکاوی در تحلیل تمام عرصه‌های حضور انسان مشارکت و همکاری داشته باشد. او به‌نحوی این کار را انجام داد و شکل بخشید که به‌شکل شگرفی، مرزهای رشتهٔ خود یعنی روانکاوی را پشت سر گذاشت و روانکاوی را با سیاست، فلسفه، ادبیات، علم، مذهب و تقریباً تمام دیگر رشته‌های آموزشی آمیخت؛ به همین خاطر است که آثار لکان که عمدتاً به‌شکل سخنرانی هستند، بسیار دشوار و سخت توصیف شده‌اند.

شاید با دیدن عنوان کتاب لاکان و امر سیاسی از خود بپرسید «لاکان را با سیاست چه کار؟» یا آیا لاکان همان روان‌کاو پیچیده و مرموزی نیست که که گاهی فیلسوف‌ می‌شود و از قلمرو مسائل سیاسی فاصله دارد؟ ترکیب روان‌کاوی و امر سیاسی ایدهٔ پیچیده‌ای می‌سازد که شاید مطالعهٔ در آن حوزه برای بسیاری ترسناک به‌نظر برسد. این ایده‌ از قرار معلوم برای هر دو گروه روان‌کاوان و دانشمندان علوم اجتماعی ناآشنا است. بسیاری تحلیل روان‌کاوانه را اقدامی کاملاً فردی می‌دانند، اما روان‌کاوی نوعی نظریهٔ جداافتاده یا روان‌شناسی انسان منزوی نیست. کار اساسی فروید این بود که نشان داد ارتباط روان‌کاوانه هستهٔ اصلی پیوند اجتماعی را برمی‌سازد. به همین دلیل است که او اندیشهٔ ما در قلمرو سیاسی را جایز می‌شمارد. یانیس استاوراکاکیس در این اثر آرای روان‌کاوانهٔ لاکان را بیان کرده و ارتباط آن‌ها با امر سیاسی را شرح داده است.

خواندن کتاب لاکان و امر سیاسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزه‌های علوم سیاسی، روان‌کاوی و جامعه‌شناسی و علاقه‌مندان به آرای لاکان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب لاکان و امر سیاسی

«دموکراسی به موجب فروپاشی شاخصه‌های قطعیت به وجود می‌آید و حفظ می‌شود. دموکراسی معرّف تاریخی است که مردم در آن نوعی تعیین‌ناپذیری بنیادی را تجربه می‌کنند. دموکراسی در هر مرتبه‌ای که نفاق و به‌ویژه نفاق میان قدرتمندان و آنان که مطیع قدرتند، به عنوان پیامد باور به ماهیت چیزها یا اصلی فراطبیعی مفصل‌بندی می‌شود. (Lefort, ۱۹۸۸: ۱۹)

فهم این شاخصه رادیکال ابتکار دموکراتیک مستلزم پذیرش این واقعیت است که «جامعه وجود ندارد»، به این معنا که وحدت آن ــ و متعاقباً، وجودش به هر شکل خاصی ــ از پیش تضمین نشده است. اختلال جوامع سنتی آشکارا حاکی از آن است که هیچ گونه وحدت اندام‌وار ذاتی وجود ندارد که بتواند یک بار برای همیشه جامعه را تعریف کند. نسبیت تاریخی و فرهنگی اَشکال متنوع وحدت اجتماعی یا اَشکال متنوع (ساخت‌های) اجتماعی نیز بر این امر دلالت می‌کند. در نتیجه، هیچ گونه بحث درباره دموکراسی را نمی‌توان از طریق همان‌انگاری با یک نقطه مرجع ماهیت‌باورانه (آرمانی که وحدت را تضمین می‌کند) و ایجاد آن در قلب جامعه به منظور رفع ابهام جامعه ادامه داد. به این ترتیب، نباید دموکراسی را تمهیداتی نهادی تصور کرد که به منظور برآوردن نیازهای ذاتی جامعه اعمال می‌شوند. دموکراسی‌های مدرن با پی بردن به این موضوع تشکیل می‌شوند که هیچ گونه نیاز ذاتی یا وحدتی، بر هیچ نقطه مرجع پیشینی اثبات‌پذیری استوار نیست. اولین قلمرو ظهور دموکراسی قلمرو اختلال است. نوآوری بزرگ دموکراسی بازشناسی این واقعیت و اقدام به ساختن درک جدیدی از وحدت بر این اساس است. همان‌گونه که لاکلائو و زاک یادآور شده‌اند، با ظهور گفتمان دموکراتیک در مدرنیته «چیزی فراتر از روش‌های محض در معرض خطر قرار می‌گیرد: گفتمان مزبور با تأسیس دال‌های فقدان اجتماعی توأم است، که ناشی از غیاب خدا در مقام تمامیت وجود است» (Laclau and Zac, ۱۹۹۴: ۳۶). اما این بدان معناست که ابهام دموکراسی زاییده دموکراسی نیست. واضح است که ابهام و نفاق و اختلال وحدت اندام‌وار اجتماعی بر ابتکار دموکراتیک مقدم است. دموکراسی زاینده آن ابهام و فقدانی که مشخصه وضع بشر است و نیز زاینده آن نفاق و ناهماهنگی فروکاست‌ناپذیری که هر گونه شکل اجتماعی را تعیین می‌کند نیست. دموکراسی می‌کوشد با به رسمیت شناختن فروکاست‌ناپذیری آن‌ها با آن‌ها کنار بیاید و از این رو شکل پساخیالی جدید وحدتی اجتماعی را تولید کند.»