کتاب آنچه پدر و مادر باید درباره کمرویی فرزند خود بدانند

کتاب آنچه پدر و مادر باید درباره کمرویی فرزند خود بدانند نوشتهٔ احمد پدرام و ویراستهٔ نوید پدرام است و انتشارات ترانه پدرام آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب آنچه پدر و مادر باید درباره کمرویی فرزند خود بدانند

بچه‌ها و نوجوانان زیادی را سراغ داریم که نمی‌دانند کجا و برای چه کاری باید «خجالت بکشند» و برای کدام کار و کجا «خجالت نکشند». به نظر می‌رسد به طور سرشتی، کودکان دارای مهارت‌های خاصی برای تعامل با محیط خارج از خانه و ارتباطی دوستانه با دیگر کودکان هستند. اما تعدادی از کودکان در سنین پایین به دلیل ضعف شیوه‌های تربیتی و ضعف در شناخت موقعیت و توان خود، دچار خجالت بی‌حد و گاهی کمبود اعتمادبه‌نفس می‌شوند.

کودکی که رفتاری را در خانه نشان می‌دهد و به او می‌گویند: خجالت بکش! و بعد از او می‌خواهند که همان رفتار را در جمع خانواده و فامیل نشان دهد و از اینکه او امتناع می‌کند آشفته می‌شوند و به او دستور می‌دهند که: خجالت نکش! نهایتاً چه باید بکند؟

این «کم‌رویی طبیعی» می‌تواند از کودک ما، نوجوانی بسازد که اعتماد به خود نداشته باشد و یا جوانی بشود که در رویارویی با جامعه، هراس داشته و بزرگسالی بسازد که به‌شدت ناشاد و در دوست‌یابی، حفظ‌کردن دوستان و یا به دست آوردن شغل، مشکلات فراوانی پیدا کند.

خجالت در واقع نوعی ویژگی رفتاری در کودکان است، نه یک عیب و نقص که نیازی به دعوا و مجادله برای یافتن مقصر و یا احساس شرمندگی پدر و مادر باشد. این ویژگی با تشویق و حمایت پدر و مادر قابل اصلاح است.

احساس ناخوشایند کم‌رویی می‌تواند در سنین مختلف، علل گوناگون و حتی نمود متفاوتی داشته باشد. در کودکان سنین پیش از دبستان، کم‌رویی و شرم می‌تواند ناشی از درست انجام‌ندادن کاری باشد که از او خواسته شده یا خودش به انجام‌دادن آن پرداخته است. اما در کودکان سنین دبستان احساس خجالت و کم‌رویی می‌تواند ناشی از تصوری که از بدن خود دارند به وجود آید و مثلاً از قد کوتاه یا بلند خود و چاقی یا لاغری خود بیمناک و شرم‌زده باشند. در دورهٔ دبستان خجالتی‌بودن می‌تواند ناشی از ترس از طردشدن و یا تنها ماندن در جمع باشد.

بعضی‌ها خجالتی‌بودن و کم‌رو بودن را متفاوت می‌دانند. احساس خفیف خجالت در مواجهه با غریبه‌ها و مکان‌های جدید می‌تواند به سادگی و با چند مواجهه یا دقایقی بعد از قرار گرفتن در موقعیت برطرف شود اما کم‌رویی، خجالت‌کشیدن توأم با اضطراب است و گاهی این ترس و اضطراب به حدی زیاد است که منجر به منزوی‌شدن کودک می‌شود. یادآور شویم که گاهی نیز منزوی‌شدن و کناره‌گیری از فعالیت اجتماعی به علت کم‌رویی نیست و می‌تواند به علت افسردگی و اضطراب باشد.

نقش فرهنگ در تفسیر کم‌رویی نیز دارای اهمیت است. بعضی فرهنگ‌ها مثل آمریکایی‌ها کم‌رویی و خجالت را منفی می‌دانند. در بعضی فرهنگ‌های آسیایی خجالتی‌بودن را نشانهٔ مؤدب بودن و احترام تلقی می‌کنند.

جالب است بدانید که در فرهنگ خود ما نیز، در گذشته خجالتی‌بودن در بسیاری از خانواده‌ها بیشتر یک ارزش تلقی شده و جزو سجایای اخلاقی شمرده می‌شده است.

کتاب آنچه پدر و مادر باید درباره کمرویی فرزند خود بدانند به والدین یاری می‌رساند که کمرویی را بهتر بشناسند و به فرزندانشان کمک کنند کمرویی‌ را کنار بگذارند.

خواندن کتاب آنچه پدر و مادر باید درباره کمرویی فرزند خود بدانند را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به همهٔ پدرها و مادرها پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب آنچه پدر و مادر باید درباره کمرویی فرزند خود بدانند

«خجالتی‌بودن، کم‌رویی و انزوای اجتماعی فرزند ما، یک مشکل اساسی است و هر وقت به وجود آن پی بردیم لازم است به تلاش برای رفع آن بپردازیم. 

ما می‌توانیم با بازی‌های گوناگون، هم فرزندمان را سرگرم کنیم و هم کمک کنیم تا از کم‌رویی او کاسته شود و همچنین مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و عاطفی او افزایش یابد. درعین‌حال با استفاده از بازی، خود ما پدر و مادرها یا دیگر اعضای خانواده و فامیل (حتی مربیان) از ایجاد این فضای بازی لذت ببریم و لذت ارتباط را به کودک بچشانیم و یاد دهیم.

۱) تئاتر خیالی: پوشیدن لباس دکتر، پرستار، آتش‌نشان، معلم، کارگر یا پلیس و دیگر شغل‌های اجتماعی و اجرای بعضی نقش‌ها در چهارچوب آن شغل‌ها و کمک‌کردن، کمک‌خواستن، معاینه‌کردن، تعمیرکردن و جنگ و گریز پلیس و دزد و غیره. حتی استفاده از اسباب‌بازی‌ها و عروسک‌ها در این ارتباط و یا استفاده از شخصیت‌های کارتونی که کودک با آن‌ها آشنا یا به بعضی از آن‌ها علاقه دارد، می‌تواند در خانه توسط اعضای خانواده اجرا شود. این نقش‌ها و بازی‌ها، به‌صورت تئاتری خیالی که دارای بیننده است اجرا گردد و تصور شود که این نمایش و بازی توسط بینندگان تشویق می‌شود.

۲) معلم‌بازی: بسیاری از کودکان نقش «معلم» شدن را دوست دارند. می‌شود از کودک خواست که معلم شود و آنچه را که می‌داند یا می‌خواهد در نقش معلم به ما یاد بدهد ما هم به صورت یک دانش‌آموز یا دو دانش‌آموز و یا بیشتر (البته محدود به ۴-۳ نفر) به حرف‌های او گوش دهیم و دانش‌آموزان خوبی باشیم. در کودکان کم‌سن‌تر، استفاده از عروسک‌ها (حیوانات یا آدم) می‌تواند نقش معلم یا دانش‌آموز داشته باشد. جرئت ابراز وجود و نشان‌دادن رفتار دلخواه یا بیان احساس دلخواه یا مخالفت و موافقت با معلم یا دانش‌آموز، فضای مناسبی برای بالابردن اعتمادبه‌نفس و ابراز وجود می‌شود و از کم‌رویی و پنهان‌کردن افکار و عقاید می‌کاهد. این بازی شناخت احساسات یا بروز رفتار دلخواه را تسهیل می‌کند.

با توجه به امکان فیلم‌برداری با گوشی‌های همراه، تقویت این رفتارها و نشان‌دادن آن به کودک یا فیلم‌برداری خود کودک از بازی‌هایی که انجام می‌دهد می‌تواند تا حدودی زمینه را برای تقویت ارتباط فراهم کند.

۳) بازی مصاحبه: از آنجا که کودکان در تلویزیون یا فیلم‌ها می‌بیند که بعضی افراد مقابل میکروفن قرار گرفته و حرف می‌زنند، ما می‌توانیم با ایجاد فضای مصاحبه با کودک خود و گرفتن دست‌مان در مقابل صورت او و یا یک اسباب‌بازی به‌عنوان میکروفن از او بخواهیم خودش را معرفی کند یا شعر یا آوازی که می‌داند را بخواند و یا نظرش را در مورد رنگی که دوست دارد، لباسی که دلش می‌خواهد یا خوراکی‌ها و میوه‌ها و یا طبیعت و حیوانات بپرسیم. هر چه شوخ‌آمیز یا جدی، او را تشویق به ابراز نظر و احساساتش کنیم توانایی‌اش بیشتر می‌شود.

۴) ضبط صدا یا فیلم‌برداری: از کودک خود بخواهیم کاری را انجام دهد شعری را بخواند یا حرکتی نمایشی را که بلد است انجام دهد و از او فیلمبرداری کنیم. از او بخواهیم که به تنهایی یا با هم شعری را بخواند یا ترانه‌ای را زمزمه کند و صدای او را ضبط کنیم و در صورت تمایل او، آن را به افراد خانواده یا فامیل نشان دهیم و با تنوع در این کار بعضی مهارت‌های او را به‌تدریج افزایش دهیم. شنیدن صدا یا تصویر و فیلم حرکات می‌تواند برای کودک جذاب و احساس دوست‌داشتنی‌بودن بدهد. این کار و اعتمادبه‌نفس را در او افزایش داده و تمایل به ابراز توانایی یا پرسیدن سؤال یا پاسخ به سؤال و تعامل را در او بیشتر سازد.

۵) پانتومیم: شاید برای پدر و مادرها هم سرگرمی جالبی باشد که با فرزندشان به «لال‌بازی» یا بازی «پانتومیم» بپردازند. بازی کردن نقش دکتر، تعمیرکار، پلیس، آشپز یا پرستار و یا اجرای کارهایی مثل جاروکردن، ظرف‌شستن، عصبانی‌شدن، تعجب‌کردن و... را به‌صورت بدون کلام و با رفتار تأثیری مشابه دارند. ابراز احساسات و تشویق و شادی و خنده و ایجاد فضای دلپذیر و یا لذت از فضای ایجاد شده، از کم‌رویی کودک می‌کاهد و امکان و فرصت ارتباط را بیشتر می‌کند.

۶) کتاب و قصه‌خوانی و قصه‌گویی: خواندن کتاب قصه یا شعر و یا گفتن قصه‌های متناسب با سن کودکان و حتی جنس آن‌ها، به پسر و دختر کوچک ما این فرصت را می‌دهد که او هم برای ما شعر بخواند یا قصه بگوید و قصه بسازد.

پدر و مادرها توجه داشته باشند که می‌توانند قصه‌سازی کنند و به‌صورت خلاقانه در مورد انواع حیوانات و پرندگان قصه‌هایی فی‌البداهه بگویند. از فرزند خود بخواهند که در تکمیل یا ادامهٔ قصه و یا بازگویی قصه مشارکت کند. تشویق به گفت‌وشنود و تعامل، از کم‌رویی کودک می‌کاهد.

گوش‌سپردن مغالانه، پذیرش مشکل، شکیبایی، شنوندهٔ خوب و فعال بودن، نگاه کردن مشتاقانه و وقت‌گذاشتن برای کودک می‌تواند او را امیدوار کند که پدر و مادر او، پذیرش او را داشته و زمان لازم را برای شنیدن و دیدن کارها و توانایی‌های او صرف می‌کنند.

۷) گفتن خاطره یا خاطره‌بازی: بسیاری از کودکان، مثل همان قصه‌خوانی مشتاق می‌شوند که خاطرات خنده‌دار یا هیجان‌انگیز از خودشان یا کودکی برادر و خواهرشان و یا حتی کودکی پدر و مادرشان بشنوند.

امروزه بسیاری از پدر و مادرها گرفتار گوشی‌های هوشمند خود شده و از بودن با هم غافل می‌شوند. این موضوع می‌تواند موجب تشدید احساس تنهایی و تقویت ترس از ارتباط در کودک کم‌رو و خجالتی شود. «کار دارم» ها و بهانه‌تراشی‌های خود را کم کنیم و با کودک کم‌رو به ارتباط پرداخته و او را تشویق به تعریف کنیم. خاطرات روزانه و اتفاقات جاری و گذشته را موضوع صحبت قرار دهیم و از کودک نیز صمیمانه و مشتاقانه بخواهیم حرف بزند و یا خاطره‌ای را بازگو کند.

۸) بازی نگاه کنیم و نخندیم: بسیاری از بچه‌ها دوست دارند که این بازی را انجام دهند. رو در روی هم می‌نشینیم (یا دراز می‌کشیم) و چشم در چشم هم می‌دوزیم و قرار می‌گذاریم که نخندیدم. اما با در آوردن شکلک یا ایجاد صدایی خنده‌آور سعی در خنداندن طرف مقابل می‌کنیم. این بازی، هم برای کودک لذت‌بخش و در تنش‌زدایی و میل به ارتباط مؤثر است و هم به خود ما احساس خوبی می‌دهد.

۹) تکمیل جملات: می‌توانیم اولِ جمله‌ای را بگوییم و او پایانش را بگوید یا آخر جمله‌ای را بگوییم و یا کلمه‌ای و یا اسم حیوان یا پرنده‌ای را بگوییم و از او بخواهیم جمله‌ای (خنده‌دار، یا جدی) با آن بسازد.

۱۰) پاسخ به پرسش‌ها: می‌توان از کودک در مورد بعضی مهارت‌های اجتماعی سؤال کرد، یا در مورد اطلاعات عمومی و فصل‌ها پرسید. می‌شود شرایطی را توصیف کرد و در مورد «تصمیم‌گیری» یا یافتن «راه‌حل» به او نکته‌هایی را گفت و یا راه‌حل‌ها و چگونگی تصمیم‌گیری‌های او را شنید.

موقع تاریکی چه می‌کنیم؟

با هوای سرد چه کنیم؟

گرسنۀ‌مان شود چه کنیم؟

۱۱) نقاشی‌کردن: نقاشی‌کردن، هم می‌تواند دنیای درون کودک و افکار و احساسات او را نشان دهد و هم نقش تخلیهٔ هیجانی داشته باشد. هم در جلسات مشاوره درتقویت اعتمادبه‌نفس اثر دارد و هم کمبود آن را نشان می‌دهد. روان‌شناس‌ها برای تشخیص و درمان از نقاشی کودک استفاده می‌کنند. نقاشی می‌تواند در شناخت و پیشگیری از اضطراب و افسردگی یا پرخاشگری یا احساس خودکم‌بینی مؤثر باشد و در والایش و اعتمادبه‌نفس نیز مثمرثمر گردد. نقاشی کودک خود را می‌توانید به جای خاصی در خانه نصب کنید و یا در جایی بایگانی کنید که او بتواند در صورت تمایل، آن‌ها را به دیگران نشان دهد.

۱۲) داستان‌سازی با تصاویر: کودک می‌تواند با مجموعه‌ای از تصاویر و نقاشی و عکس، داستان‌سازی کند و تخیل خود را به کار اندازد و به ارتباط بپردازد.»