کتاب مقدمه ای بر نسل سوم درمان‌های شناختی - رفتاری

کتاب مقدمه ای بر نسل سوم درمان‌های شناختی - رفتاری نوشتهٔ ابوالفضل محمدی، عبدالله امیدی، مهدی اکبری، مهدیه تویسرکانی راوری، مصلح میرزایی، فاطمه زرگر، علی محرابی، حسین بقولی، مهدی امیری، سامان نونهال و زهرا طاهری‌فر است و نشر ارجمند آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب مقدمه ای بر نسل سوم درمان‌های شناختی - رفتاری

در طی نیم‌قرن اخیر شاهد پیشرفت‌های قابل‌توجهی در روان‌درمانی‌های مبتنی بر رویکردهای شناختی-رفتاری بوده‌ایم. امروزه اثربخشی این رویکرد درمانی برای طیف وسیعی از اختلال‌ها و مشکلات روانی تأیید شده است. کتاب مقدمه ای بر نسل سوم درمان‌های شناختی - رفتاری مقدمه‌ای است بر رویکردهای نوین در رفتاردرمانی شناختی که با عنوان «نسل سوم» یا «موج سوم» درمان‌های شناختی و رفتاری شناخته می‌شوند. کتاب حاضر در ۱۰ فصل به معرفی شناخته‌شده‌ترین درمان‌های نسل سوم پرداخته است که عبارت‌اند از: رفتاردرمانی‌های مبتنی بر پذیرش، شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، فعال‌سازی رفتاری، درمان مبتنی بر تحلیل تابعی، زوج‌درمانی رفتاری تلفیقی، فراشناخت‌درمانی، رفتاردرمانی دیالکتیکی، درمان فراتشخیصی و درمان مبتنی بر تنظیم هیجانی.

 این کتاب حاصل کار گروهی از متخصصان روان‌شناسی بالینی است که در حوزۀ درمان‌های شناختی- رفتاری تبحر دارند. شاید این اثر، نخستین کار گروهی در نوع خود باشد که به علاقه‌مندان این حوزه تقدیم می‌شود.

نویسندگان این کتاب از این قرار هستند:

دکتر ابوالفضل محمدی، متخصص روان‌شناسی بالینی از دانشگاه علوم پزشکی تهران

دکتر عبدالله امیدی، متخصص روان‌شناسی بالینی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی کاشان

دکتر مهدی اکبری، دانشیار روان‌شناسی بالینی از دانشگاه خوارزمی تهران

دکتر مهدیه تویسرکانی راوری، متخصص روان‌شناسی بالینی از دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی

مصلح میرزایی، کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی از دانشگاه علوم پزشکی تهران

دکتر فاطمه زرگر، متخصص روان‌شناسی بالینی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

دکتر علی محرابی، متخصص روان‌شناسی بالینی و استادیار دانشگاه اصفهان

دکتر حسین بقولی، متخصص روان‌شناسی بالینی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت

دکتر مهدی امیری، متخصص روان‌شناسی بالینی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد

دکتر سامان نونهال، متخصص روان‌شناسی سلامت از دانشگاه خوارزمی تهران

دکتر زهرا طاهری‌فر، متخصص روان‌شناسی بالینی و استادیار دانشگاه تهران

مقدمهٔ این کتاب را دکتر لادن فتی نوشته است.

خواندن کتاب مقدمه ای بر نسل سوم درمان‌های شناختی - رفتاری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران رشتهٔ روا‌ن‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب مقدمه ای بر نسل سوم درمان‌های شناختی - رفتاری

«نسل سوم رفتاردرمانی در اوایل دههٔ ۱۹۹۰ با تدوین درمان‌های ابتکاری شروع شد. این درمان‌ها بر آگاهی از لحظهٔ حال و پذیرش تأکید می‌کردند. اصطلاحاتی چون رفتاردرمانی‌های مبتنی بر پذیرش (ABBTs) و رفتاردرمانی‌های مبتنی بر پذیرش و توجه‌آگاهی، گستره‌ای از رویکردها را توصیف می‌کنند که مشخصاً بر تغییر رابطهٔ درمانجویان با تجارب درونی‌شان و اجتناب نکردن از آنها، به عنوان سازوکار اصلیِ تغییر، تأکید می‌نمایند (رومر و اورسیلو، ۲۰۰۹). درمان‌های نسل سوم را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: مداخلاتی که بر مبنای آموزشِ توجه‌آگاهی است (مانند کاهش استرس مبتنی بر توجه‌آگاهی و شناخت‌درمانی مبتنی بر توجه‌آگاهی) و مداخلاتی که توجه‌آگاهی را به عنوان مؤلفه‌ای کلیدی به کار می‌برد (مانند درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و رفتاردرمانی دیالکتیکی). درمان‌های نسل سوم ویژگی‌های مشترکی دارد اما واجد تفاوت‌هایی نیز هست. از ویژگی‌های مشترک آنها می‌توان به تمرکز بر توجه‌آگاهی، پذیرش، همجوشی‌زدایی، ارزش‌ها، روابط، منطق عملکرد درمان، و رابطهٔ درمانگر- درمانجو اشاره کرد (هیز، ۲۰۰۴). با این حال، بعضی از پژوهشگران (مانند هافمن و آسموندسون، ۲۰۰۸) معتقداند که بعضی از این ویژگی‌ها بخشی از درمان شناختی- رفتاری بوده و این سؤال مطرح است که آیا درست است از نسل سوم سخن بگوییم؟ از این گذشته، درمان‌های مذکور از نظر پایه‌های نظری با هم تفاوت دارند به گونه‌ای که بعضی از آنها مبتنی بر تحلیل رفتاری یا رفتارگراییِ سنتی هستند و بعضی دیگر از تحلیل رفتاری تبعیت نمی‌کنند.

بررسی متون نشان می‌دهد درمان‌هایی که از درمان‌های نسل سوم مشتق شده و برای درمانِ اختلال‌های روانی طراحی شده است، عبارت‌اند از: درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد؛ رفتاردرمانی دیالکتیکی؛ سیستم تحلیل رفتاری - شناختی روان‌درمانی (CBASP)؛ درمان مبتنی بر تحلیل تابعی (FAP)؛ و زوج‌درمانی رفتاری تلفیقی (IBCT) (اوست، ۲۰۰۸).

هستهٔ اصلی درمان‌های نسل سوم، توجه‌آگاهی است. کاهش استرس مبتنی بر توجه‌آگاهی، یکی از نخستین درمان‌های توجه‌آگاهی است. عنوان قبلیِ این درمان، برنامهٔ کاهش استرس و آرام‌سازی (SR-RP؛ کابات زین، ۱۹۸۲؛ به نقل از کارداسیوتو، ۲۰۰۵) بود. کاهش استرس مبتنی بر توجه‌آگاهی گروهی از درمان‌ها را برای مبتلایان به بیماری‌های مزمن پایه‌گذاری کرده که زیربنایشان آموزش مراقبهٔ توجه‌آگاهی است (کارداسیوتو، ۲۰۰۵). در این درمان‌ها شرکت‌کنندگان مهارت‌های مراقبهٔ توجه‌آگاهی و انطباق را می‌آموزند. مهارت‌های مراقبهٔ توجه‌آگاهی شامل وارسی بدن، مراقبهٔ نشسته همراه با توجه به حس‌های تنفس، و ژست‌های یوگاست که در طی آنها از افراد خواسته می‌شود به تجارب درونی‌شان توجه کنند اما غرق در محتوای آنها نشوند. شرکت‌کنندگانِ کاهش استرس مبتنی بر توجه‌آگاهی هر روز برای تمرین مراقبهٔ توجه‌آگاهی، زمان خاصی را اختصاص می‌دهند و در نهایت، لحظه لحظه‌های زندگی‌شان را با آگاهیِ کامل سپری می‌کنند. کاهش استرس مبتنی بر توجه‌آگاهی در درمان علایم جسمی و روان‌شناختیِ مبتلایان به دردِ مزمن، اختلال‌های اضطراب فراگیر و هراس، پسوریازیس، فیبرومیالژیا، و سرطان موفقیت‌آمیز بوده است. علاوه بر این، کاهش استرس مبتنی بر توجه‌آگاهی منجر به افزایش بهزیستی و کاهش تنشِ بدنی می‌شود (کارداسیوتو، ۲۰۰۵).»