کتاب کوش پیل دندان

کتاب کوش پیل دندان نوشتهٔ ساقی گازرانی و ترجمهٔ سیما سلطانی است. نشر مرکز این کتاب تاریخی را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب کوش پیل دندان

کتاب کوش پیل دندان دربرگیرندهٔ مقاله‌ای است که ساقی گازرانی پیش‌تر به انگلیسی و در مجلهٔ انجمن ایران‌پژوهی منتشر کرده است. او در این‌ مقاله، به کتابی مانند شاهنامه پرداخته که «کوش‌نامه» نام دارد. نویسنده بر این باور است که «کوش‌نامه» در قرن پنجم هجری قمری، در عصر سلجوقیان و از روی یک کتاب باستانی به نظم درآمده است. این کتاب منظوم به باور ساقی گازرانی، روایت تاریخی حکومت کوشان از زبان رقیبان آن‌ها یعنی حکومت ساسانیان است. شاهنشاهی کوشان در گسترهٔ سیاسی جهان باستان متأخر، بازیگری اصلی بود؛ بازیگری هم‌تزار چین، ایران ساسانی و روم. با وجود این اطلاعاتی که از تاریخ سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن داریم در مقایسه با هم‌تایانش بسیار ناچیز است. کوشانیان همسایهٔ بلافصل شرقی ایران و رقیب سیاسی ساسانیان و تهدیدی جدی برای آنان بودند؛ تا آنکه سرانجام سرزمین‌های غربی قلمرو کوشان به تصرف ساسانیان درآمد و پیمانی که به اتحاد کوشانی - ساسانی شهرت دارد، شکل گرفت. ساقی گازرانی گفته است که کشور کوشان، سرزمینی در مشرق ایران بود که حکومت بزرگ کوشانیان در قرن اول میلادی در آن تشکیل شد. داده‌های تاریخی دربارهٔ این همسایه و رقیب حکومت ساسانیان منحصر به منابع سکه‌شناسی و کتیبه‌نگاری است که نتیجه‌گیری از آن‌ها در نبود روایتی تاریخی کاری دشوار می‌کند. رقابت میان کوشانیان و ساسانیان اما مسئله‌ای مهم و اثرگذار بوده است.

کتاب کوش پیل دندان با یک مقدمه آغاز می‌شود؛ سپس به «معرفی کوش‌نامه»، «ویژگی‌های ژانر: دقت و گاه‌شماری» و «خلق دشمن» می‌پردازد که هر کدام عناوین مختلفی را شامل می‌شوند و پس از آن‌ها نتیجه‌گیری، کتاب‌شناسی و نمایه درج شده است. در فصل اول «معرفی کوش‌نامه»، «اثبات لایهٔ کوشانی در کوش‌نامه» آمده که دربرگیرندهٔ بخش‌های نام‌ها، موقعیت جغرافیایی، طرح کلی رویدادها و «پرستشگاه‌های کوشانی» است. فصل دوم هم دربرگیرندهٔ ۲ بخش «لایهٔ ساسانی» و «کوش توراتی: درهم‌آمیختن سنت‌ها» است. سومین‌ فصل کتاب در ۴ بخش به تبارشناسی و زدودنِ صفات انسانی از دشمن، اعمال شریرانه، دین و دگردیسی کوش پرداخته است.

نویسنده در این کتاب، در بررسی لایه‌های تاریخی روایت‌های خاندان رستم، نشان داده است که ایرانیان، برخلاف دیدگاه نسنجیده‌ای که آنان را ملتی فاقد تاریخ می‌داند، در طول سده‌ها تاریخ‌نگاری خاص خود را با دوره‌بندی و شخصیت‌های شناخته‌شده داشته‌اند؛ که مثل هر تاریخ‌نگاری دیگری از قدیم تاکنون، ۲ هدف را دنبال می‌کرده است: مشروعیت‌سازی و مشروعیت‌زدایی.

خواندن کتاب کوش پیل دندان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران تاریخ ایران پیشنهاد می‌کنیم.

درباره ساقی گازرانی

ساقی گازرانی در سال ۱۳۵۱ در ایران به دنیا آمد. در سال‌های کودکی همراه با خانواده‌اش به آلمان و پس از گرفتن دیپلم، به آمریکا رفت. او در سال ۲۰۰۷ رسالهٔ دکترای خود را در دپارتمان تاریخ دانشگاه اوهایو و در رشتهٔ تاریخ اسلام با تمرکز بر ایران (از ورود اسلام تا حملهٔ مغولان) نوشت. «کوش پیل دندان»، «روایت‌های خاندان رستم و تاریخ‌نگاری ایرانی»، «آرش کمانگیر: جای خالی داستان آرش در شاهنامه» و «ضحاک: تاریخ از دل اسطوره» از کتاب‌های او هستند.

بخشی از کتاب کوش پیل دندان

«پروژهٔ دقیق ساخت تصویر دشمن با چگونگی زاده شدنِ کوش پیل‌دندان شروع می‌شود. در جهان باستان به‌طور کلی، و در جهان ایرانی به‌طور خاص، داشتن گوهر اصیل یکی از پیش‌شرط‌های رسیدن به قدرت سیاسی است. از آن‌جا که گفتمان تاریخی گذشتهٔ ایرانِ پیش از اسلام در سنت شاهنامه‌نگاری تبیین می‌شود، برای سرهم کردن یک تبارنامه به قصد مشروعیت‌یابی، شخص باید مدعی شود که از تبار یکی از پادشاهانی است که به این سنت تعلق دارند. تنها پادشاهان و سلسله‌ها نیستند که ناگزیر بودند حکومت خود را به یکی از شخصیت‌های سنت شاهنامه‌نگاری پیوند زنند، بلکه مدت‌ها پس از سقوط ساسانیان، وقتی تاریخ‌های محلی مناطق مختلف ایران برای بنیان‌گذاران مناطق مربوطهٔ خود هویت‌سازی می‌کنند، بدون استثنا به سراغ یکی از شخصیت‌های سنت شاهنامه‌نگاری رفته‌اند. از آن‌جا که گفتمان تاریخی در سنت شاهنامه‌نگاری جلوه‌گر می‌شود، ضرورت دارد ضدقهرمان‌های آن نیز در همین جهان، با دوره‌بندی، قهرمانان و پادشاهان مربوط به آن، جاسازی شوند. همان‌طور که خواهیم دید، این درست اتفاقی است که در مورد کوشانیان می‌افتد: ترتیبی داده می‌شود که آن‌ها نوادگان ضحاک قلمداد شوند که از نظر اخلاقی اگر نگوییم بدترین، یکی از بدترین شخصیت‌های سنت شاهنامه‌نگاری است.»