کتاب اخبار

کتاب الکترونیکی «اخبار» نوشتهٔ آلن دوباتن با ترجمهٔ مریم تقدیسی در گروه انتشاراتی ققنوس چاپ شده است. جاروجنجال اخبار به اعماق وجودمان نفوذ کرده است. چه موفقیت بزرگی است یک لحظه آرامش در دنیای امروز و چه معجزه کوچکی است توانایی به خواب رفتن یا حرف زدن با دوستی بدون این‌که چیزی در آن وقفه ایجاد کند ــ و چه خویشتن‌داری پارسایانه‌ای لازم است برای روی گرداندن از مهلکه اخبار و روزی را گوش سپردن تنها به صدای باران و افکار خود. در این کتاب نه‌فقط از چیستی فعلی اخبار سؤال شده، بلکه تلاش شده تا خواننده را وادار به تجسم وضعیت آن در آینده سازد. رؤیای یک سازمان خبری آرمانی به معنای بی‌اعتنایی به واقعیات اقتصادی و اجتماعی فعلی رسانه‌ها نیست. چنین رؤیایی از تمایل به گریز از فرضیات بدبینانه‌ای سرچشمه می‌گیرد که شاید به‌سادگی در مقابلشان تسلیم شده‌ایم.

درباره کتاب اخبار

به اعتقاد هگل جوامع زمانی مدرن شدند که اخبار, به عنوان منبع اصلی ارشاد و معیار اقتدار، جانشین دین شد. امروزه اخبار در جوامع پیشرفته جایگاه قدرتمندی حداقل معادل با جایگاه اعتقادات مذهبی پیدا کرده است. گزارش‌های خبری با دقتی غیرعادی ساعات مهم زندگی مردم را پُر می‌کنند: عبادت صبحگاهی به خبر صبحگاهی تغییر ماهیت داده است، و عبادات شامگاهی به اخبار شبانگاهی. ولی اخبار فقط جدول زمانبندی شبه‌دینی را دنبال نمی‌کند. بلکه از ما می‌خواهد همان احترامی را برایش قایل باشیم که زمانی برای اعتقاداتمان قایل بودیم. در اخبار هم باید امیدوار به دریافت وحی، تشخیص خوب از بد، درک رنج و دردهای بشری، و شناخت منطق آشکارشونده هستی باشیم. و در این‌جا هم اگر از شرکت در مناسک سر باز بزنیم به بدعت‌گذاری متهم می‌شویم.

چرا ما مخاطبان دست از مراجعه به اخبار برنمی‌داریم؟ دلیل عمده آن ترس است. معمولاً بعد از مدت کوتاهی دور ماندن از اخبار دچار ترس و وحشت می‌شویم. چون می‌دانیم همه‌چیز ممکن است به‌سرعت خراب شود: ممکن است مخزن سوخت هواپیمای ایرباس ۳۸۰ نشت کند و آتش بگیرد، ممکن است ویروس یک خفاش آفریقایی از گونه‌ای به گونه دیگر سرایت کند و از طریق هواکش یک قطار شلوغ ژاپنی در میان مردم پخش شود، ممکن است سرمایه‌گذاران برای خرید ارز هجوم ببرند و پدری به‌ظاهر عادی در جای دیگر وحشیانه به زندگی دو فرزند زیبا و نوپای خود پایان دهد

احتمالاً برای رهایی از بلایی که اخبار به سرمان می‌آورد به کمک نیاز داریم: رهایی از این‌همه کین و وحشت، هیجان و سرخوردگی، و رهایی از همه خبرهایی که در اختیارمان گذاشته می‌شود و ما گاهی فکر می‌کنیم کاش اصلاً چیزی در موردشان نمی‌دانستیم. در این کتاب نه‌فقط از چیستی فعلی اخبار سؤال شده، بلکه تلاش شده تا خواننده را وادار به تجسم وضعیت آن در آینده سازد. رؤیای یک سازمان خبری آرمانی به معنای بی‌اعتنایی به واقعیات اقتصادی و اجتماعی فعلی رسانه‌ها نیست. چنین رؤیایی از تمایل به گریز از فرضیات بدبینانه‌ای سرچشمه می‌گیرد که شاید به‌سادگی در مقابلشان تسلیم شده‌ایم.

کتاب اخبار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به حوزهٔ رسانه‌ها و تأثیرات آن‌ها پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب اخبار

ما فاصله مناسب را رعایت نکرده‌ایم. از تشبیه دیگری در زمینه هنر استفاده می‌کنم. تصور کنید از ما بخواهند چشمانمان را یکی دو میلیمتر بالاتر از سطح طرحی خام با رنگ‌های آبی و بنفش و نقطه‌های پراکنده سیاه با لبه‌های سفید باز کنیم. از چنین موضعی شاید تصور کنیم چشم‌اندازی از سیاره مشتری، سطح یک زخم، یا ردپاهای فسیل‌شده موجودی متعلق به دوران ماقبل تاریخ در مقابلمان قرار دارد ــ که هیچ‌یک از جذابیت خاصی برخوردار نیستند. ولی شاید درواقع بخشی از یکی از جذاب‌ترین پرتره‌های هنری دنیای غرب در مقابلمان قرار داشته باشد، پرتره جرولامو بارباریجو  اثر تیسین، البته در فاصله‌ای نامناسب ــ چون این اثر شاهکاری است که بیننده باید برای تماشای آن حداقل یک متر از آن فاصله داشته باشد تا جذابیتش را درک کند.

احساس کسالت معضلی جدید است که مسئولیتی جدید به همراه می‌آورد. در بخش اعظم تاریخ بشریت، اخباری وجود نداشت که باعث کسالت شود. همه اطلاعات در اختیار طبقه حاکم کوچک و رازداری متشکل از اشراف قرار داشت و اخبار فقط به گوش تعداد اندکی می‌رسید: شاه، صدراعظم، فرمانده ارتش و اعضای ارشد شرکت‌های تجاری.

امروزه اخبار در اختیار همه قرار دارد، و با این حال چرخ‌های کنجکاوی‌مان اغلب در معرض خطرِ در جا چرخیدن در گل‌ولای اطلاعات هستند. مثل این است که هر روز قبل از صبحانه کارمند دولت بدخلق و مضطربی با یک کیف‌دستی پر از اطلاعات درباره مسائلی گیج‌کننده و در نهایتِ امر کسالت‌بار شتاب‌زده به دیدنمان بیاید: «طبق پیش‌بینی‌ها پنج بیمارستان تا آخر ماه از محدوده‌های اعتباری‌شان تخطی خواهند کرد»، «بانک مرکزی نگران تأمین بودجه برای اوراق قرضه است»، «یک کشتی جنگی چینی خاک آن کشور را به قصد ویتنام ترک کرد»، «نخست‌وزیر کانادا فردا برای شام این‌جا خواهد بود».

قرار است چه چیزهایی دستگیرمان شود؟ همه این‌ها در کجای ذهنمان قرار می‌گیرند؟