کتاب تعارف و رودربایستی

کتاب تعارف و رودربایستی نوشتهٔ محمدعلی نجفی و خلیل آقایی در میراث ماندگار چاپ شده است. در لغت‌نامهٔ دهخدا ذیل واژه رودربایستی (رودرواسی)، مأخوذ به حیا بودن را از معانی آن می‌داند و همچنین در یادداشتی دیگر می‌نویسد: آن حالت شرم از گفتن گفتاری یا کردن کرداری که به ملاحظه حرمت شخص حاضر که این گفته (قول) یا کرده (فعل) خلاف حفظ احترام اوست، رودربایستی نام دارد.

درباره کتاب تعارف و رودربایستی

تعارف و رودربایستی با اینکه شیوع فراوانی در میان ما ایرانیان دارد، ولی به هر دلیل در زمینه مفهوم‌شناسی، علت‌یابی ارتکاب، گونه‌شناسی، آسیب‌شناسی، آثار و نیز درمان آن کار چشم‌گیری مشاهده نشده است. از این رو تفکیک محتوایی تعارف و رودربایستی با اموری چون حیا، حفظ حرمت دیگران، رابطه و اصطکاک با حق، تفاوت با شرم و خجالت و جایگاه‌شناسی آن در فرهنگ گفتاری - نوشتاری و تربیتی افراد چندان روشن نیست. از این‌رو نگارندگان اثر حاضر، با اینکه در تدوین این اثر جستجوهایی انجام داده و سعی در گردآوری مطالبی جامع داشته‌اند، اما معترف‌اند که پیرامون این معضل اجتماعی و رویکردهای افراطی یا تفریطی در تحلیل آن جای کار بیشتری وجود دارد و شاید اثر کنونی، که مقدمه‌ای بر تشریح ریشه‌شناسانه و درمان این فرهنگ نامناسب است، گامی کوچک در راستای اصلاح‌بخشی آن باشد.

کتاب تعارف و رودربایستی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به مطالعه در مباحث فرهنگی و اجتماعی پیشنهاد می شود.

بخشی از کتاب تعارف و رودربایستی

یکی از معانی رایج و اثراتی که آن را باعث سقوط انسان در دره رودربایستی می‌دانند، حفظ احترام و حرمت شخص مقابل می‌باشد. بدین معنا که شخص برای پرهیز کردن از اینکه حرمت طرف مقابلش را خدشه‌دار نماید، به نیت حفظ احترام او نسبت به انجام عمل یا گفتن سخنی که می‌ترسد طرف مقابل را ناراحت کند، دو رنگ می‌شود و در رودربایستی گرفتار می‌شود. این تعریف که بحث احترام را در تحلیل رودربایستی قرار می‌دهد، باز هم همان اشکال سابق را دارا می‌باشد. یعنی مفهومی را که دارای مصادیق متنوع و بخش‌های متعدد است، یکسان گرفته و همان را در معنای رودربایستی لحاظ کرده است.

اما ما می‌دانیم گزاره‌های اخلاقی دارای حقایقی هستند که عرف و فرهنگ جاری نمی‌توانند سمت و سو به معنای آنها دهد. زیرا در این صورت دچار آشفتگی و تناقض در تحلیل اخلاقیات می‌شویم. از این رو باز هم باید به سراغ کلیات اخلاقی ترسیم‌شده توسط بزرگان دین که از هر کسی بیشتر و بهتر انسان و قوای باطنی و نیز شیطان و فریب‌کاری‌های او را می‌شناسند برویم. بدین سبب که هدف از اخلاق، سعادت دو سرا یعنی زندگی الهی در زمین و رستگاری اخروی است و شیطان برای مقابله با سعادت انسان از هیچ کاری کوتاهی نمی‌کند. از جمله تلبیسات ابلیس و فریب‌کاری‌های او این است که انسان را در زمینه‌های اخلاقی و معنوی دارای گرایش‌های ملی، قبیله‌ای و وطنی می‌کند، در حالی که از دیدگاه خداوند تمام زمین و آسمان «ارض الله» و «سرزمین خدا» محسوب می‌شود و ملاک حقانیت یک چیز ذات حقیقی آن (که به وسیله دستورات انبیاء و مستقلات عقلیه آن را می‌فهمیم) است.

از این جهت تعدد فرهنگ‌های متنوع و عادات متناقض اجتماعی هر گاه با یک حقیقت عقلی و دینی در تضاد باشد، باید به ترجیح آن رویکرد دینی -عقلی دست زد و یقین نمود که آن فرهنگ بومی و قبیله‌ای که برخاسته از عرف غیر قابل اعتماد است، یقینا یا غلط بوده و یا در آن عیوبی وجود دارد. مقوله احترام نیز از همین دست مباحث است. هیچ دین و مکتبی مانند اسلام نسبت به بحث حرمت و احترام در رابطه با پدر، مادر، خویشاوندان، پیران و حتی احترام مکان‌ها و زمان‌های خاص و نیز طبیعت برنامه ارائه نکرده است.