کتاب پویایی‌ شناسی سیستم ها (جلد اول)

کتاب پویایی‌ شناسی سیستم ها (جلد اول) نوشتهٔ «علینقی مشایخی» و منتشرشده توسط نشر آریانا قلم، به بررسی مبانی و اصول تفکر سیستمی و پویایی‌شناسی سیستم‌ها می‌پردازد. این اثر که حاصل سال‌ها تدریس و تجربهٔ نویسنده در دانشگاه‌ها و کارگاه‌های مدیریتی است، به‌ویژه برای دانشجویان رشته‌های مهندسی صنایع، مدیریت، اقتصاد و علاقه‌مندان به تحلیل نظام‌های پویا تدوین شده است. کتاب حاضر، جلد نخست از مجموعه‌ای چندجلدی است که به‌طور خاص بر جنبه‌های عمومی‌تر و مفهومی دانش پویایی‌شناسی سیستم‌ها تمرکز دارد و با زبانی دقیق و ساختاری آموزشی، مفاهیم بنیادین این حوزه را برای طیف وسیعی از مخاطبان شرح می‌دهد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب پویایی‌ شناسی سیستم ها (جلد اول)

کتاب «پویایی‌‌شناسی سیستم‌ها (جلد اول)» (دیدگاه سیستمی) اثری دانشگاهی - آموزشی است که به‌عنوان جلد اول یک مجموعه، به تبیین اصول و مبانی تفکر سیستمی و تحلیل نظام‌های پویا پرداخته است. «علینقی مشایخی»، نویسندهٔ کتاب حاضر با تکیه بر تجربهٔ تدریس در دانشگاه‌های معتبر و کارگاه‌های آموزشی، تلاش کرده است تا مفاهیم پیچیدهٔ پویایی‌شناسی را به‌شکل قابل‌فهم و کاربردی برای دانشجویان و مدیران ارائه دهد. ساختار کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که ابتدا با نگرش پویا و تفاوت آن با نگرش ایستا آغاز می‌شود و سپس به نقش مدل‌ها در فهم پدیده‌ها، انواع مدل‌های ذهنی، تشریحی و ریاضی و درنهایت به دیدگاه سیستمی و عناصر آن می‌پردازد. این کتاب با مثال‌های متنوع از حوزه‌های فردی، سازمانی و اجتماعی تلاش دارد اهمیت تحلیل روندها و روابط علت‌ومعلولی را در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و سیاست‌گذاری نشان دهد. این اثر علاوه‌بر ارائهٔ مباحث نظری، تمرین‌ها و پرسش‌هایی را برای تعمیق یادگیری و به‌کارگیری عملی مفاهیم در اختیار خواننده قرار داده است. جلد اول بیشتر بر جنبه‌های مفهومی و کیفی تمرکز دارد و ورود به مدل‌سازی ریاضی و شبیه‌سازی را به جلدهای بعدی واگذار کرده است.

خلاصه کتاب پویایی‌ شناسی سیستم ها (جلد اول)

کتاب با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چرا بسیاری از تصمیمات مدیریتی و سیاست‌گذاری، به‌جای حل مسائل، مشکلات جدیدی ایجاد می‌کنند. نویسنده با نقد نگرش خطی و ایستا، اهمیت نگاه پویا و سیستمی به پدیده‌ها را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که درک روندها و تعاملات در طول زمان، کلید فهم و کنترل رفتارهای پیچیدهٔ سیستم‌ها است. در فصل نخست، تفاوت نگرش ایستا و پویا به جهان شرح داده و مثال‌هایی از حوزه‌های فردی، سازمانی و اجتماعی ارائه می‌شود تا اهمیت تحلیل روندها و تغییرات در طول زمان روشن شود؛ سپس نقش مدل‌ها در فهم پدیده‌ها بررسی می‌شود و انواع مدل‌های ذهنی، تشریحی و ریاضی با نقاط قوت و ضعف هریک معرفی می‌شوند. نویسنده تأکید می‌کند که همهٔ انسان‌ها برای فهم دنیای اطراف خود ناگزیر از ساده‌سازی و مدل‌سازی هستند و کیفیت تصمیم‌گیری‌ها به کیفیت مدل‌های ذهنی و ابزارهای تحلیلی وابسته است. در ادامه، کتاب به معرفی دیدگاه سیستمی می‌پردازد و عناصر کلیدی آن را شرح می‌دهد؛ نگرش پویا، جامع‌نگری، توجه به ساختار سیستم، روابط علت‌ومعلولی و اهمیت بازخوردها. مثال‌هایی از اقتصاد، محیط‌زیست، خانواده و سازمان‌ها نشان می‌دهد که چگونه تحلیل سیستمی می‌تواند به شناسایی ریشه‌های مسائل و طراحی سیاست‌های مؤثرتر کمک کند. نویسنده با تمرین‌ها و پرسش‌هایی، خواننده را به مشاهده و تحلیل پدیده‌های پیرامون با عینک سیستمی دعوت می‌کند. در مجموع، پیام اصلی کتاب این است که برای کنترل و بهبود رفتار سیستم‌های پیچیده، باید ابتدا علل و ساختارهای پویای آن‌ها را شناخت و با مدل‌سازی و تحلیل سیستمی، سیاست‌هایی طراحی کرد که از پیامدهای ناخواسته و تصمیمات سطحی جلوگیری کند.

چرا باید کتاب پویایی‌ شناسی سیستم ها (جلد اول) را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر آموزش تفکر سیستمی و پویایی‌شناسی، به مخاطب کمک می‌کند تا فراتر از نگاه‌های سطحی و مقطعی به تحلیل روندها و ساختارهای پنهان در مسائل فردی، سازمانی و اجتماعی بپردازد. ویژگی شاخص اثر، ارائهٔ مثال‌های ملموس و تمرین‌های عملی است که خواننده را به مشارکت فعال در فرایند یادگیری دعوت می‌کند؛ همچنین این کتاب با پرهیز از ورود زودهنگام به مباحث پیچیدهٔ ریاضی، مفاهیم بنیادین را به‌گونه‌ای مطرح کرده است که برای طیف گسترده‌ای از علاقه‌مندان قابل‌استفاده باشد. مطالعهٔ این اثر، مهارت مدل‌سازی ذهنی و تحلیل سیستمی را تقویت می‌کند و زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر و مؤثرتر در مواجهه با مسائل پیچیده خواهد بود.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های مهندسی صنایع، مدیریت، اقتصاد، علوم اجتماعی و علاقه‌مندان به تحلیل سیستم‌های پیچیده پیشنهاد می‌شود؛ همچنین مدیران، سیاست‌گذاران و کارشناسانی که با مسائل چندبعدی و پویای سازمانی یا اجتماعی سروکار دارند، می‌توانند از رویکردها و تمرین‌های کتاب برای بهبود تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری بهره ببرند.

بخشی از کتاب پویایی‌ شناسی سیستم ها (جلد اول)

«انسان در تعامل با دنیای اطراف براساس چارچوب ذهنی یا نظری خود اطلاعات را از دنیای واقع انتخاب، سازمان‌دهی و تحلیل می‌کند. دنیای واقع و پدیده‌هایی که در آن رخ می‌دهد حاوی اطلاعات بی‌نهایت زیادی است، اطلاعاتی که به پدیدهٔ موردنظر به‌طورمستقیم یا غیرمستقیم مرتبط هستند و یا اطلاعاتی که ربطی به پدیده پیدا نمی‌کنند. به‌عنوان‌مثال در تحلیل تغییر عملکرد آموزشی و پژوهشی که در یک دانشگاه رخ می‌دهد، اطلاعات زیادی در دانشگاه از نظر تعداد و ویژگی‌های سنی و جنسی و تحصیلی کارمندان، اعضای هیئت‌علمی، آزمایشگاه‌ها و وسایل موجود در آنها، کتابخانه و تعداد و نوع کتاب‌ها و مجلات موجود در آن، تعداد و کیفیت کلاس‌ها و ساختمان‌ها، امکانات ورزشی و هزاران‌هزار اقلام اطلاعاتی دیگر وجود دارد. در این تحلیل همهٔ آن اطلاعات نه‌تنها لازم نیست، بلکه اطلاعات اضافی و زائد امکان دستیابی به یک تحلیل عمیق را کاهش می‌دهد. باید اطلاعات مربوط و مفید را انتخاب کرد. انتخاب اطلاعات مرتبط و مؤثر در یک پدیده و سازمان دادن به آن اطلاعات برای تحلیل و تصمیم‌گیری نیاز به یک چارچوب نظری و ذهنی دارد. هر فرد برای تحلیل فوق باید یک چارچوب نظری و ذهنی داشته باشد که متکی بر اطلاعات، مطالعات و تجارب قبلی او از یک دانشگاه باشد. این فرد اطلاعات مورداستفادهٔ خود را از میان تعداد زیادی اقلام اطلاعات موجود در دانشگاه جست‌وجو کرده و انتخاب می‌کند.»