کتاب روانشناسی رشد؛ مفاهیم بنیادی در روانشناسی نوجوانی و جوانی

خانواده پایه‌گذار بخش مهمی از سرنوشت ماست و در تعیین سبک و خط‌مشی زندگی آینده، و اخلاق و صحت و سلامت روانی ما نقش بزرگی بر عهده دارد. رشد عاطفی و سلامت روانی کودک به خانواده و محیط خانوادگی بستگی دارد. کودکان بی‌پناهی که به جای احساس لطف و مهربانی، با خودکامگی، ستم و تبعیض والدین روبه‌رو می‌شوند، افرادی حساس، زودرنج، مأیوس،‌ ناسازگار،‌ ناراحت، پرتوقع، بدبین و آماده برای قهر و طغیان، خودکشی و ارتکاب انواع بزهکاری و غیره می‌باشند و یتیم‌تر از یتیم‌اند.

درباره محیط خانواده و تأثیر آن بر رشد، کلمان به پژوهش الدور استناد می‌کند ( ۳ ). این پژوهش به توصیف سه گونه نفوذ والدین پرداخته است. کنترل یا نفوذ مستبدانه که در آن والدین به جای نوجوان تصمیم می‌گیرند و او باید طبق نظر آنان عمل کند؛ نفوذ یا کنترل دموکراتیک (آزادمنشانه) که در آن نوجوان در تصمیم‌گیری و پیش گرفتن راه و روش‌ها با والدین مشارکت دارد، اما همیشه حرف آخر با او نیست؛ و بالاخره کنترل یا نفوذ « مجاز » که در این شیوه نوجوان خودمختار است، خود تصمیم می‌گیرد و به دلخواه خود عمل می‌کند. پژوهشگر به ارتباط ممکن میان نوع کنترل و نفوذ والدین در خانواده و برخی از جنبه‌های شخصیت نوجوان مثل « اعتماد به خود »، « توانایی انجام انتخاب‌های صحیح » و اهمیت به « نظر دیگران در مورد فرد » پرداخته است و به این نتیجه رسیده که فراوانی « اعتماد به خود » نزد دختران، پسران، در خانواده‌های دموکراتیک بیشتر است، اما این فراوانی نزد خانواده‌های مجاز یا آزادگذار، بویژه کم است.

مشکل سوم، هنگامی است که نوجوان ناچار از بازی کردن نقش‌هایی باشد که نه مطابق ذوق و سلیقه‌اش می‌باشند و نه انگیزه‌ای در او ایجاد می‌کنند. در این جا او واقعاً به « بازی کردن نقش » می‌پردازد؛ در این مورد می‌توان داوطلبان کنکور در کشور خودمان را مثال زد که از کنکور، تنها هدف آنان پذیرفته شدن است، اما بیشتر آنان پس از پذیرفته شدن درمی‌یابند که رشتهٔ تحصیلی آنان تا چه حد از خواسته‌های‌شان دور است

« هویر »، یکی از روان‌پزشکان مشهور فرانسه، معتقد است نوجوانی با تغییرات و کیفیات واقعاً تازه و مهمی در زندگی روانی همراه نیست و بیشتر می‌توان آن را پایان یک تحول و آغاز یک حالت دانست تا یک دورهٔ انقلابی و طوفانی.

فراوانی « اعتماد به خود » نزد دختران، پسران، در خانواده‌های دموکراتیک بیشتر است، اما این فراوانی نزد خانواده‌های مجاز یا آزادگذار، بویژه کم است.

این پژوهش به توصیف سه گونه نفوذ والدین پرداخته است. کنترل یا نفوذ مستبدانه که در آن والدین به جای نوجوان تصمیم می‌گیرند و او باید طبق نظر آنان عمل کند؛ نفوذ یا کنترل دموکراتیک (آزادمنشانه) که در آن نوجوان در تصمیم‌گیری و پیش گرفتن راه و روش‌ها با والدین مشارکت دارد، اما همیشه حرف آخر با او نیست؛ و بالاخره کنترل یا نفوذ « مجاز » که در این شیوه نوجوان خودمختار است، خود تصمیم می‌گیرد و به دلخواه خود عمل می‌کند.

نوجوانی پشت سر گذاشتن موقعیت کودکی و دورهٔ آمادگی برای ورود به زندگی اجتماعی و پذیرش مسئولیت‌های بزرگسالی است

تأثیر کمبود یا فقدان اعمال قدرت‌های تربیتی در جنبش‌های جوانان معاصر در بخش پیشین عوارض ناشی از کمبود یا افراط در اعمال قدرت را در سطح فرد و خانواده بررسی کردیم.