کتاب روان شناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)

کتاب الکترونیکی «روان‌شناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)» نوشتهٔ محمدصادق شجاعی و منتشرشده توسط مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، اثری دانشگاهی در حوزهٔ روان‌شناسی است که به بررسی مبانی، پیشینه و گسترهٔ روان‌شناسی اسلامی می‌پردازد. این کتاب با هدف آشناکردن دانشجویان و علاقه‌مندان رشته‌های روان‌شناسی، معارف اسلامی و مشاوره با مفاهیم بنیادین و رویکردهای اسلامی در روان‌شناسی تدوین شده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب روان شناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)

«روان‌شناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)» اثری ناداستان و دانشگاهی است که به‌عنوان متن درسی برای دانشجویان رشته‌های معارف اسلامی و روان‌شناسی تألیف شده است. محمدصادق شجاعی در این کتاب، با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، به بررسی جایگاه روان‌شناسی اسلامی در میان علوم انسانی می‌پردازد و تلاش می‌کند تصویری جامع از مبانی نظری، تاریخچه و قلمرو این شاخه ارائه دهد. ساختار کتاب شامل نه فصل است که از تعریف و تاریخچهٔ روان‌شناسی آغاز می‌شود و به مباحثی چون روان‌شناسی فرهنگ‌محور، مبانی هستی‌شناختی، ارزش‌شناختی، معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی روان‌شناسی اسلامی، پیشینه و شاخه‌های آن و مفاهیم بنیادی مانند روح، نفس، عقل و قلب می‌پردازد. این کتاب نه‌تنها به نقد روان‌شناسی غربی و محدودیت‌های آن می‌پردازد، بلکه ظرفیت‌ها و ضرورت‌های بومی‌سازی روان‌شناسی بر اساس فرهنگ و آموزه‌های اسلامی را نیز بررسی می‌کند. قالب کتاب آموزشی و پژوهشی است و برای استفاده در دوره‌های کارشناسی و مطالعات تخصصی طراحی شده است.

خلاصه کتاب روان شناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)

این کتاب با مروری بر تاریخچهٔ روان‌شناسی، ابتدا به تعریف این علم و اهداف آن می‌پردازد و نشان می‌دهد که روان‌شناسی، مطالعهٔ علمی رفتار و فرایندهای ذهنی است. نویسنده، سه دورهٔ تاریخی روان‌شناسی را معرفی می‌کند: دورهٔ اولیه (روان‌شناسی عامه)، دورهٔ میانی (روان‌شناسی به‌عنوان بخشی از فلسفه) و دورهٔ معاصر (روان‌شناسی تجربی). سپس، مکاتب مهم روان‌شناسی مانند ساختارگرایی، کارکردگرایی، روان‌تحلیل‌گری، رفتارگرایی، رویکرد شناختی، انسان‌گرایی و مثبت‌نگر را معرفی می‌کند و به حوزه‌های کاربردی روان‌شناسی اشاره دارد. در ادامه، کتاب به نقد روان‌شناسی معاصر می‌پردازد و کاستی‌هایی چون فقدان انسجام نظری، سوگیری‌های فرهنگی، ارزشی و جنسیتی، ناکارآمدی ابزارها در فرهنگ‌های غیرغربی و نادیده‌گرفتن نقش دین را برمی‌شمارد. نویسنده تأکید می‌کند که روان‌شناسی غربی عمدتاً بر فردگرایی و فرهنگ غربی استوار است و برای جوامع اسلامی پاسخ‌گو نیست. در بخش‌های بعدی، مفهوم روان‌شناسی فرهنگ‌محور و ضرورت بومی‌سازی روان‌شناسی بر اساس فرهنگ اسلامی مطرح می‌شود. نویسنده، تعاریف مختلفی از روان‌شناسی اسلامی ارائه می‌دهد و بر این نکته تأکید دارد که روان‌شناسی اسلامی باید با مبانی، اهداف و ارزش‌های اسلامی هماهنگ باشد. موضوعات مورد بحث در روان‌شناسی اسلامی شامل رفتار، فرایندهای روانی، رشد، انگیزش، شناخت، رابطهٔ نفس و بدن و ابعاد معنوی انسان است. کتاب همچنین به اهداف روان‌شناسی اسلامی می‌پردازد که علاوه‌بر توصیف، تبیین، پیش‌بینی و کنترل رفتار، شامل شکوفایی فطرت، تهذیب، تزکیه و رستگاری انسان نیز می‌شود. در بخش روش‌شناسی، نویسنده انواع روش‌های تحقیق در روان‌شناسی اسلامی را معرفی می‌کند: روش تاریخی، تحلیل محتوا، قیاسی، استقرایی، مصاحبه و نظرسنجی، شهود و مکاشفه، درون‌نگری، مشاهده و تجربه. تأکید می‌شود که روان‌شناسی اسلامی منابع شناخت را به تجربه و عقل محدود نمی‌کند و وحی را نیز به‌عنوان منبع معتبر می‌پذیرد. در مجموع، کتاب تلاش می‌کند تصویری از ظرفیت‌ها و چالش‌های روان‌شناسی اسلامی ارائه دهد و راه‌هایی برای توسعهٔ این دانش بر پایهٔ آموزه‌های دینی و نیازهای فرهنگی جوامع اسلامی پیشنهاد کند.

چرا باید کتاب روان شناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو) را بخوانیم؟

این کتاب برای کسانی که به دنبال درک تفاوت‌های بنیادین میان روان‌شناسی غربی و اسلامی هستند، منبعی ارزشمند به‌شمار می‌آید. «روان‌شناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)» با بررسی انتقادی مکاتب روان‌شناسی رایج و ارائهٔ رویکردهای بومی و دینی، به مخاطب کمک می‌کند تا با ظرفیت‌های متون اسلامی در حوزهٔ روان‌شناسی آشنا شود. همچنین، کتاب با معرفی روش‌های متنوع تحقیق و تأکید بر نقش وحی و عقل در شناخت روان انسان، افق‌های تازه‌ای را برای پژوهشگران و دانشجویان این حوزه می‌گشاید. مطالعهٔ این اثر، امکان مقایسهٔ تطبیقی و نقد علمی روان‌شناسی غربی و اسلامی را فراهم می‌کند و به رشد نگاه انتقادی و تحلیلی نسبت به علوم انسانی یاری می‌رساند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های روان‌شناسی، معارف اسلامی، مشاوره و علوم تربیتی مناسب است. همچنین، علاقه‌مندان به مباحث بومی‌سازی علوم انسانی و کسانی که دغدغهٔ تلفیق آموزه‌های دینی با دانش روان‌شناسی را دارند، می‌توانند از محتوای آن بهره‌مند شوند. برای کسانی که به دنبال شناخت انتقادی روان‌شناسی غربی و جست‌وجوی راهکارهای مبتنی‌بر فرهنگ اسلامی هستند، این کتاب توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب روان شناسی اسلامی (مبانی، تاریخچه و قلمرو)

«با اندکی تأمل در نظریه‌های روان‌شناسی، درمی‌یابیم که همه نظریه‌های روان‌شناسی بر نوعی تحلیل و برداشت ناقص از انسان مبتنی است. روان‌شناسان، انسان را موجود صرفاً مادی می‌دانند. دارندرُف می‌گوید: نظریه‌های روان‌شناختی تاکنون نوعی از انسان را برای ما معرفی کرده‌اند که «فلیپ ریف» آن را «انسان روان‌شناسی» نامیده است. به اعتقاد ریف، فروید، پدرخوانده این انسان است. با فروید بود که این انسان جدید توانست در مدت کوتاهی در حوزه روان‌شناسی علمی، برای خود اقتدار کسب کند. اگرچه انسان روان‌شناسی به فروید نسبت داده شده، درواقع داروین بود که با طرح نظریه تکامل، انسان را در حد یک حیوان رشدیافته تقلیل داد. طبق نظریه تکاملی داروین، انسان حدود چهارمیلیون سال پیش و پس از حدود سی‌میلیون سال تحول تدریجی، از حیوانات ماقبل خود جدا شده و شکل و اندام فعلی را به خود گرفته است. دیدگاه‌های داروین درباره انسان در دو مجموعه باعنوان اصل انواع و تبار انسان انتشار یافت و بی‌درنگ توفانی از مجادلات و مباحثات را سبب شد. علی‌رغم مخالفت‌های اولیه، به‌زودی با تبلیغات بسیار گسترده، موانع موجود در مسیر پذیرش دیدگاه وی مرتفع شد. با پذیرش تئوری تکامل در مورد انسان، جایی برای اعتقاد به خلقت آدم، که در کتب آسمانی بر آن تأکید شده، باقی نماند.»