کتاب ساکسوفون بیس

کتاب ساکسوفون بیس با عنوان اصلی Bassaxofon نوشتهٔ «جوزف اشکورتسکی» و ترجمهٔ «مجتبی ویسی» اثری است از کشور چک که نشر ثالث آن را منتشر کرده است. این کتاب در دستهٔ رمان و داستان بلند قرار می‌گیرد و با نگاهی به زندگی، موسیقی جاز و تجربه‌های زیستهٔ نویسنده در اروپای شرقی، روایتی چندلایه و متفاوت ارائه می‌دهد. «ساکسوفون بیس» شامل مقدمه‌ای مفصل دربارهٔ بخشی از زندگی نویسنده و دو نوولا یا داستان بلند است که هرکدام به‌نوعی با موسیقی و سرگذشت انسان‌ها در بستر تاریخ و سیاست گره خورده‌اند. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ساکسوفون بیس اثر جوزف اشکورتسکی

کتاب «ساکسوفون بیس» اثری داستانی از کشور چک است که در قالب دو نوولا و یک مقدمهٔ بلند، به روایت زندگی، موسیقی و سرگذشت انسان‌هایی می‌پردازد که در دل تحولات سیاسی و اجتماعی اروپای شرقی به‌ویژه چکسلواکی زیسته‌اند. «جوزف اشکورتسکی»، نویسندهٔ این کتاب، خود از تجربه‌های تلخ و شیرین دوران جنگ جهانی دوم، مهاجرت، سرکوب سیاسی و عشق به موسیقی جاز الهام گرفته است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا با مقدمه‌ای روایی و خاطره‌محور آغاز می‌شود؛ این مقدمه نه‌تنها به زندگی شخصی نویسنده و علاقه‌اش به جاز می‌پردازد، بلکه فضای فرهنگی و سیاسی آن دوران را نیز ترسیم می‌کند؛ سپس دو داستان بلند روایت می‌شوند که هر دو با نگاهی طنزآمیز و گاه هجوآلود به درون‌کاوی شخصیت‌ها و روابط انسانی می‌پردازند. ارجاعات فراوان به موسیقی، تاریخ، سیاست و فرهنگ، متن را غنی و چندلایه کرده است. روایت‌ها اغلب با جملات معترضه، گریزهای ذهنی و سبک خاص اشکورتسکی همراه هستند که خواننده را به کشف لایه‌های پنهان داستان دعوت می‌کند. این کتاب نمونه‌ای از ادبیات اروپای مرکزی است که در آن، موسیقی و ادبیات به‌عنوان ابزار مقاومت و بیان فردگرایی در برابر نظام‌های سرکوبگر به تصویر کشیده شده است.

کتاب حاضر از متن انگلیسی با عنوان The bass saxophone به پارسی برگردانده شده است. «یاسمین بناخیری» ویراستاری این کتاب را بر عهده داشته است.

خلاصه داستان ساکسوفون بیس

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند!

در «ساکسوفون بیس» ابتدا با مقدمه‌ای مواجه می‌شویم که نویسنده در آن از عشق نوجوانی‌اش به موسیقی جاز و تجربه‌های زیسته‌اش در دوران سلطهٔ نازی‌ها و کمونیست‌ها سخن می‌گوید. این مقدمه، تصویری از جامعه‌ای ارائه می‌دهد که در آن موسیقی جاز، نماد آزادی و اعتراض است و جوانان برای شنیدن و نواختن آن با محدودیت‌ها و سرکوب‌های سیاسی روبه‌رو می‌شوند. روایت، سرشار از خاطرات گروه‌های موسیقی زیرزمینی، ممنوعیت‌ها، سانسور و تلاش برای حفظ هویت فردی در برابر فشارهای ایدئولوژیک است. در داستان‌های بلند کتاب، شخصیت‌ها اغلب در فضایی روستایی یا شهری کوچک قرار دارند؛ جایی که روابط انسانی، عشق، ایمان، معنویت و حتی خرافه در هم تنیده‌اند. یکی از داستان‌ها حول محور گفت‌وگوهای فلسفی و معنوی میان راوی و زنی به نام «اموکه» شکل می‌گیرد؛ زنی که تجربه‌های تلخ زندگی، او را به‌سوی معنویت و جست‌وجوی معنا در جهان سوق داده است. در این میان، شخصیت‌هایی مانند معلم مدرسه با نگاه‌های زمینی‌تر و گاه طنزآمیز در کنار راوی و اموکه قرار می‌گیرند و تضاد میان ایمان و عقلانیت، سنت و مدرنیته و جست‌وجوی حقیقت در دل زندگی روزمره به تصویر کشیده می‌شود. درون‌مایهٔ اصلی کتاب، وفاداری به هنر و حقیقت، جست‌وجوی معنا در جهانی پر از بی‌عدالتی و سرکوب و نقش موسیقی و ادبیات به‌عنوان پناهگاهی برای روح انسان است. نویسنده با نگاهی انسانی و بی‌طرف، روایت‌هایی را پیش می‌برد که در آن‌ها امید، مقاومت و جست‌وجوی آزادی همچنان زنده و جاری است.

چرا باید کتاب ساکسوفون بیس را بخوانیم؟

«ساکسوفون بیس» با ترکیب روایت‌های شخصی، اجتماعی و تاریخی، تصویری از زندگی در اروپای شرقی قرن بیستم ارائه می‌دهد که کمتر در ادبیات فارسی دیده می‌شود. این کتاب نه‌تنها به علاقه‌مندان موسیقی جاز و تاریخ معاصر اروپا، بلکه به کسانی که دغدغهٔ هویت، آزادی و معنای زندگی دارند، امکان هم‌ذات‌پنداری و تأمل می‌دهد. روایت‌های چندلایه و سبک خاص نویسنده، خواننده را به کشف زوایای پنهان شخصیت‌ها و جامعه دعوت می‌کند و تجربه‌ای متفاوت از خواندن داستان بلند را رقم می‌زند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این مقدمه و دو داستان بلند برای علاقه‌مندان به ادبیات اروپای مرکزی (چک)، دوستداران موسیقی جاز، کسانی که به موضوعات مهاجرت، سرکوب سیاسی و جست‌وجوی معنای زندگی علاقه دارند و همچنین مخاطبانی که به روایت‌های فلسفی و روان‌شناسانه جذب می‌شوند، مناسب است.

درباره جوزف اشکورتسکی

‏«جوزف اشکورتسکی» (Josef Škvorecký) زادهٔ سال ‫۱۹۲۴‏، در سال ‏۲۰۱۲ میلادی درگذشت. او از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات چک بود؛ نویسنده و جستارنویسی که نه نازیسم توانست او را خاموش کند و نه کمونیسم. از نوجوانی دل‌بستهٔ ساکسوفون شد و در جنگ جهانی دوم دو سال را در اسارت و بیگاری در کارخانهٔ هواپیماسازی گذراند. پس از پایان جنگ، خود را گرفتار محاصرهٔ کمونیسم شوروی یافت که کشورش را به نابودی می‌کشاند. با وجود این محدودیت‌ها به نوشتن ادامه داد و موسیقی جاز، بلوز و راک اندرول را همچون نمادهایی از آزادی و مقاومت در برابر دیکتاتوری به کار گرفت. کتاب «ساکسوفون بیس» به قلم او که در اواخر دههٔ ۱۹۷۰ میلادی منتشر شد، ترکیبی است از یک جستار بلند و دو داستان که در آن از نفرت توأمان نازی‌ها و کمونیست‌ها از موسیقی جاز و از مقاومت نسل خود با همین موسیقی سخن گفته است. پس از سرکوب بهار پراگ در سال ۱۹۶۸ و ممنوع‌القلم‌شدن، به کانادا مهاجرت کرد و آنجا انتشاراتی را بنیان گذاشت که آثار نویسندگان بزرگی چون «میلان کوندرا»، «بهومیل هرابال» و «واسلاو هاول» را منتشر کرد. این نویسنده با ساکسوفون مشهورش هم می‌نواخت و هم می‌نوشت تا نشان دهد تنها صدا است که باقی می‌ماند. او که به داشتن نثری مبتکرانه شهرت داشته، در طول عمر خود جوایز و افتخارات متعددی دریافت کرد؛ ازجمله «نشان شیر سفید» که در سال ۱۹۹۰ میلادی توسط واسلاو هاول، نخستین رئیس‌جمهور جمهوری چک به او اعطا شد. ‏«جوزف اشکورتسکی» سرانجام در ۸۷سالگی در شهر تورنتو در کانادا چشم از جهان فروبست.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

‏«جوزف اشکورتسکی» جوایز و افتخارات متعددی دریافت کرد؛ ازجمله «نشان شیر سفید» که در سال ۱۹۹۰ میلادی توسط «واسلاو هاول»، نخستین رئیس‌جمهور جمهوری چک به او اهدا شد. این نویسنده، برندهٔ Neustadt International Prize for Literature در سال ۱۹۸۰، دریافت‌کنندهٔ Governor General’s Award for Fiction (کانادا) در سال ۱۹۸۴ و دریافت‌کنندهٔ جایزهٔ دولتی ادبی جمهوری چک (Czech Republic State Prize for Literature) در سال ۱۹۹۹ بوده و لقب Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres را در فرانسه در سال ۱۹۹۶ میلادی دریافت کرده است.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

وب‌سایت Kirkus Reviews کتاب «ساکسوفون بیس» را اثری می‌داند که با ترکیب موسیقی، سیاست و احساس، فضایی ملموس و نمادین خلق کرده است. «جوزف جرب» (Josef Jarab) در نقد خود جاز را در این اثر نماد رهایی فراتر از مرزهای سیاسی معرفی می‌کند. «فیلیپ ویندسر» (Philip Windsor) در The Listener به لحنی شاعرانه و سوررئال اشاره می‌کند که موسیقی جاز را نه‌فقط نماد مقاومت، بلکه لحظه‌ای از رهایی می‌سازد. از سوی دیگر، Saul Maloff بر آمیزش احساس فقدان، اشتیاق و خاطره در روایت تأکید کرده و نشان می‌دهد چگونه زندگی در داستان «ساکسوفون بیس» در لحظه‌ای کوتاه منجمد و فشرده می‌شود.

اجراهای نمایشی این اثر به‌ویژه در بروکلین، با استقبال روبه‌رو شده و منتقدان خلاقیت در فرم، استفاده از موسیقی زنده و بازآفرینی فضای تاریخی و سیاسی را ستوده‌اند.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

کتاب حاضر با عنوان «ساکسیفون باس» با ترجمهٔ «محسن نظری فارسانی» توسط نشر «رشن» در سال ۱۴۰۰ ترجمه و منتشر شده است.

بخشی از کتاب ساکسوفون بیس

«راه افتادم تا از آن‌جا بروم؛ دست پیرمرد را احساس کردم که بر شانه‌ام نشست. مثل پنجه‌ای آهنین بود، البته با نرمش، نه مثل دست گشتاپو، بلکه دست یک سرباز، چرا که نرمشی است در دست اسکلت‌واره‌هایی که برای خدمت زیر پرچم کشورشان فرا خوانده شده‌اند؛ به‌ویژه زمانی که شکست‌خورده بازگشته باشند و این اسکلت‌واره‌ها را نصیبی جز شکست نخواهد بود. صدایش را شنیدم که می‌گفت: «یک لحظه صبر کن.»، که انگار دو صدا بود، دو رشته تار صوتی که از درازا دوشقه شده باشند. «نمی‌توانی کمکم کنی؟ این ساکسوفون گندۀ نکبت برایم خیلی سنگین است.» ایستادم. آقای کانا یک بسته سیگار از جیبش درآورد و سیگاری برای خودش روشن کرد. چشمان باباقوری پیرمرد به من دوخته بودند انگار از توی یک قصۀ پریان وحشتناک به بیرون زل‌زده باشند؛ اما پیش پایش، توی آن تابوت سیاه با تشکچۀ رنگ‌ورو رفتۀ مخمل، یک ساکسوفون بیس آرام گرفته بود. بچه چشم‌هایش را دوباره گشود. عروسک به سخن درآمد. آفتاب‌هایی کوچک برای لحظه‌ای روی کلیدهای پیکرۀ عظیم جا خوش کردند، کلیدهایی به بزرگی زیورآلاتی بر افسار اسب. پیرمرد گفت: «آره، ساکسوفون بیس»؛ تا حالا صدایش را شنیده‌ای؟ مثل صدای ناقوس است. خیلی غمگین.»»