کتاب استعمارزدایی از ذهن

کتاب الکترونیکی «استعمارزدایی از ذهن (سیاست زبان در ادبیات آفریقا)» نوشتهٔ «نگوگی واتیونگو» و با ترجمهٔ «سعید عدالت‌جو» را نشر کتابستان معرفت منتشر کرده است. این اثر به بررسی نقش زبان در فرایند استعمار و مقاومت فرهنگی در آفریقا می‌پردازد و جایگاه زبان‌های بومی و اروپایی را در ادبیات و هویت آفریقایی تحلیل می‌کند. نویسنده با تکیه‌بر تجربه‌های شخصی و پژوهش‌های تاریخی، به تأثیر سیاست‌های زبانی استعماری بر فرهنگ و ذهنیت مردم آفریقا می‌پردازد و راه‌هایی برای بازیابی هویت فرهنگی و زبانی پیشنهاد می‌دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب استعمارزدایی از ذهن

«استعمارزدایی از ذهن» اثری ناداستانی و تحلیلی است که در قالب مجموعه‌ای از درس‌گفتارها و مقالات، به موضوع سیاست زبان در ادبیات آفریقا می‌پردازد. «نگوگی واتیونگو» در این کتاب، با نگاهی انتقادی به تاریخ استعمار و پیامدهای آن بر فرهنگ و زبان مردم آفریقا، به بررسی چگونگی تحمیل زبان‌های اروپایی و سرکوب زبان‌های بومی می‌پردازد. ساختار کتاب بر پایهٔ تجربه‌های شخصی نویسنده، پژوهش‌های تاریخی و تحلیل‌های فرهنگی استوار است و مخاطب را با روند شکل‌گیری ادبیات آفریقایی‌اروپایی و چالش‌های آن آشنا می‌کند. این اثر در دهه‌های پایانی قرن بیستم نوشته شده و بازتاب‌دهندهٔ دغدغه‌های روشن‌فکران آفریقایی دربارهٔ هویت، زبان و مقاومت فرهنگی است. کتاب با زبانی تحلیلی و رویکردی انتقادی، به جایگاه زبان در شکل‌گیری هویت فردی و جمعی و نقش آن در مبارزه با استعمار می‌پردازد و اهمیت بازگشت به زبان‌های بومی را به‌عنوان راهی برای بازیابی استقلال فرهنگی و ذهنی برجسته می‌کند.

خلاصه کتاب استعمارزدایی از ذهن

کتاب «استعمارزدایی از ذهن» به بررسی رابطهٔ میان زبان، فرهنگ و استعمار در قارهٔ آفریقا می‌پردازد. نویسنده با روایت تجربه‌های شخصی خود از دوران کودکی و تحصیل در کنیا، نشان می‌دهد چگونه زبان‌های اروپایی به‌عنوان ابزار سلطه، جایگزین زبان‌های بومی شدند و این فرایند نه‌تنها ارتباط مردم با فرهنگ و تاریخ خود را تضعیف کرد، بلکه به ازخودبیگانگی ذهنی و فرهنگی انجامید. واتیونگو با تحلیل سیاست‌های آموزشی و فرهنگی استعمارگران، توضیح می‌دهد که تحمیل زبان بیگانه، هماهنگی میان زبان خانه، جامعه و آموزش را از بین برد و کودکان آفریقایی را از ریشه‌های فرهنگی‌شان جدا ساخت. او تأکید می‌کند که زبان، صرفاً وسیلهٔ ارتباط نیست، بلکه حامل فرهنگ، ارزش‌ها و حافظهٔ جمعی یک ملت است. در ادامه، نویسنده به نقد ادبیات آفریقایی‌اروپایی می‌پردازد؛ ادبیاتی که به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و پرتغالی نوشته شده و عمدتاً مخاطب آن طبقهٔ خرده‌بورژوازی تحصیل‌کرده است. او معتقد است این ادبیات، به‌رغم ارزش‌های هنری، نمی‌تواند بیان‌گر واقعی دغدغه‌ها و مبارزات مردم عادی آفریقا باشد. واتیونگو راه‌حل را در بازگشت به زبان‌های بومی و خلق ادبیات به این زبان‌ها می‌داند؛ اقدامی که به باور او، نه‌تنها به احیای هویت فرهنگی و ذهنی آفریقایی‌ها می‌انجامد، بلکه زمینه‌ساز مقاومت مؤثرتر در برابر سلطهٔ فرهنگی و سیاسی امپریالیسم است. نویسنده با اشاره به تجربهٔ خود در ترک زبان انگلیسی و نوشتن به زبان گیکویو، بر اهمیت این انتخاب برای آیندهٔ ادبیات و فرهنگ آفریقا تأکید می‌کند.

چرا باید کتاب استعمارزدایی از ذهن را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی انتقادی و تحلیلی، به یکی از مهم‌ترین مسائل فرهنگی و هویتی جوامع استعمارزده می‌پردازد: نقش زبان در شکل‌گیری ذهنیت و مقاومت فرهنگی. «استعمارزدایی از ذهن» نه‌تنها تجربهٔ تاریخی آفریقا را روایت می‌کند، بلکه پرسش‌هایی بنیادین دربارهٔ رابطهٔ زبان، قدرت و هویت مطرح می‌سازد. خواندن این اثر فرصتی است برای آشنایی با دیدگاه‌های یکی از برجسته‌ترین متفکران آفریقایی دربارهٔ استعمار فرهنگی و راه‌های بازیابی استقلال ذهنی و فرهنگی. این کتاب می‌تواند نگاه تازه‌ای به اهمیت زبان‌های بومی و چالش‌های ادبیات در جوامع چندزبانه ارائه دهد و مخاطب را به تأمل دربارهٔ نقش زبان در زندگی فردی و جمعی وادارد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به مطالعات پسااستعماری، زبان‌شناسی، ادبیات تطبیقی، تاریخ فرهنگی آفریقا و پژوهشگران حوزهٔ هویت و فرهنگ مفید است. همچنین، برای کسانی که دغدغهٔ حفظ زبان‌های بومی، نقد سلطهٔ فرهنگی و بررسی نقش زبان در آموزش و ادبیات را دارند، این اثر پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب استعمارزدایی از ذهن

«زبان (هر زبانی)، یک ویژگی دوگانه دارد: هم ابزاری ارتباطی است و هم حامل فرهنگ. زبان انگلیسی را در نظر بگیرید. در بریتانیا، سوئد و دانمارک به این زبان صحبت می‌شود. زبان انگلیسی برای سوئدی‌ها و دانمارکی‌ها، تنها یک وسیلهٔ ارتباطی با افراد غیراسکاندیناوی است. حامل فرهنگ آن‌ها نیست؛ اما برای بریتانیایی‌ها، به‌ویژه انگلیسی‌ها، این زبان افزون بر این و به‌شکلی جدایی‌ناپذیر از کاربرد آن به‌عنوان ابزار ارتباطی، حامل فرهنگ و تاریخ آن‌ها هم است. یا زبان سواحیلی را در شرق و مرکز آفریقا در نظر بگیرید. از این زبان به‌طور گسترده به‌عنوان وسیلهٔ ارتباطی در میان بسیاری از ملیت‌ها استفاده می‌شود؛ اما حامل فرهنگ و تاریخ بسیاری از آن ملیت‌ها نیست. با این حال، در بخش‌هایی از کنیا و تانزانیا، به‌ویژه در زنگبار، زبان سواحیلی به‌شکلی جدایی‌ناپذیر هم وسیلهٔ ارتباطی و هم حامل فرهنگ مردمی است که این زبان، زبان مادری‌شان است. زبان به‌عنوان ابزار ارتباط دارای سه جنبه یا عنصر است. ابتدا چیزی است که کارل مارکس، زمانی آن را زبان زندگی واقعی می‌نامید؛ عنصر اساسی برای کل مفهوم زبان، خاستگاه و توسعهٔ آن: یعنی روابطی که افراد در فرایند کار با یکدیگر برقرار می‌کنند، پیوندهایی که در عملکرد جامعه برای تولید ثروت یا تهیهٔ ابزارهای زندگی، مانند خوراک و پوشاک و مسکن به‌ضرورت میان خود ایجاد می‌کنند.»