کتاب درس و داستان

کتاب الکترونیکی درس و داستان گزیده‌ای از امالی شیخ صدوق است که به قلم ابوجعفر محمدبن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق نگاشته شده و محمدهادی زاهدی آن را ترجمه کرده است. نشر به‌نشر این اثر را منتشر کرده است. این کتاب مجموعه‌ای از روایات، حکایات و آموزه‌های اخلاقی و اعتقادی را در قالبی داستانی و آموزنده گردآوری کرده است و به‌ویژه برای علاقه‌مندان به معارف اسلامی و تاریخ تشیع، منبعی مهم به‌شمار می‌آید. نسخه‌ٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب درس و داستان

درس و داستان اثری است که با گزینش و ترجمهٔ بخش‌هایی از کتاب امالی شیخ صدوق تهیه شده است. این کتاب با ساختاری مبتنی بر نقل روایات و حکایات، به بیان آموزه‌های دینی، اخلاقی و تاریخی می‌پردازد. شیخ صدوق یکی از برجسته‌ترین محدثان و علمای شیعه است که در قرن چهارم هجری می‌زیست و آثار متعددی در زمینهٔ حدیث و معارف اسلامی از خود به‌جا گذاشته است. امالی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار او، مجموعه‌ای از سخنان و روایات پیامبر اسلام و اهل‌بیت را در قالب مجالس املاء گردآوری کرده است. این محافل، جلساتی بودند که در آن‌ها شیخ صدوق روایات را با ذکر اسناد برای شاگردان و حاضران بیان می‌کرد و آنان آن را ثبت می‌کردند. کتاب حاضر با گزینش روایات و داستان‌هایی که برای مخاطب امروزی آموزنده و راهگشا هستند، تلاش کرده است تا مفاهیم بلند دینی و اخلاقی را به زبان روان ارائه کند. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که هر بخش به موضوعی خاص مانند مهربانی خدا، جایگاه قرآن، عصمت پیامبران، وقایع عاشورا و ... می‌پردازد و در کنار روایت‌ها، توضیحاتی برای تعمق بیشتر در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

خلاصه کتاب درس و داستان

این کتاب مجموعه‌ای از روایات و حکایات برگرفته از امالی شیخ صدوق است که با ترجمه و گزینش محمدهادی زاهدی ارائه شده‌اند. محتوای کتاب حول محورهای اعتقادی، اخلاقی و تاریخی شکل گرفته است و هر بخش با روایتی از پیامبر اسلام یا امامان معصوم آغاز می‌شود و سپس با توضیحاتی تکمیلی همراه می‌گردد. در بخش‌های ابتدایی، روایاتی دربارهٔ مهربانی و بخشایش خداوند، اهمیت توحید، شفاعت و امید به رحمت الهی آمده است. داستان‌هایی از پیامبران الهی مانند حضرت داوود، یونس و یوسف نقل شده که هرکدام به نکته‌ای اخلاقی یا اعتقادی اشاره دارند. همچنین جایگاه قرآن و نحوهٔ تعامل با آن، اهمیت عمل به آیات و پرهیز از بسندگی به ظاهر قرآن یا حدیث، از دیگر موضوعات مطرح‌شده در کتاب است. در بخش‌های تاریخی روایت‌هایی از زندگی و سیرهٔ پیامبران و امامان به‌ویژه وقایع عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش، جایگاه حضرت عباس و نقش او در کربلا و ماجرای طفلان مسلم آمده است. کتاب همچنین به موضوعاتی مانند عصمت پیامبران، مبارزه با خرافات و باورهای غلط و اهمیت رازپوشی و تقوا در خلوت می‌پردازد. در کنار هر روایت، توضیحاتی برای فهم بهتر و تعمق بیشتر ارائه شده است تا خواننده بتواند پیام‌های اصلی کتاب را در زندگی روزمرهٔ خود به‌کار گیرد.

چرا باید کتاب درس و داستان را بخوانیم؟

درس و داستان با گردآوری گزیده‌ای از روایات و حکایات آموزنده، فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با بخشی از میراث حدیثی و اخلاقی شیعه آشنا شود. این کتاب نه‌تنها به بیان روایات بسنده نکرده بلکه با توضیحات و رهیافت‌هایی که پس از هر روایت آمده زمینه‌ای برای تأمل و درک عمیق‌تر مفاهیم دینی و اخلاقی فراهم آورده است. روایت‌های تاریخی و اخلاقی کتاب به‌ویژه دربارهٔ وقایع عاشورا و سیرٔ اهل‌بیت می‌تواند برای مخاطبان امروزی مناسب باشد و راهکارهایی برای مواجهه با مسائل اخلاقی و اجتماعی ارائه دهد. همچنین توضیح دربارهٔ سنت املاء و جایگاه آن در تاریخ حدیث، به فهم بهتر ساختار و اعتبار این روایات کمک می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به معارف اسلامی، تاریخ تشیع، حدیث و سیره اهل‌بیت مناسب است. دانشجویان و پژوهشگران حوزه علوم دینی، کسانی که دغدغه مسائل اخلاقی و معنوی دارند و افرادی که به‌دنبال آشنایی با روایات معتبر و آموزه‌های اخلاقی هستند، می‌توانند از این اثر استفاده کنند. همچنین این کتاب به کسانی که به‌دنبال منابعی برای تعمق در وقایع عاشورا و شناخت بهتر شخصیت‌های دینی هستند، پیشنهاد می‌شود.

درباره شیخ صدوق

محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی، معروف به شیخ صدوق، از بزرگ‌ترین محدثان و اندیشمندان شیعه در سدهٔ چهارم هجری قمری است که نام او به‌عنوان پاسدار حدیث و مدافع اعتقادات شیعه برای همیشه در تاریخ اسلام ماندگار شده است. او در سال ۳۰۵ هجری قمری در شهر قم و در خانواده‌ای اهل علم و دیانت چشم به جهان گشود. پدرش، علی بن حسین بن بابویه، از برجسته‌ترین فقها و محدثان عصر خود به‌شمار می‌رفت و در قم مرجعیت علمی داشت. اگرچه قم در آن زمان مرکز بزرگ علما و دانشمندان بود اما علی بن بابویه جایگاهی ممتاز داشت و بسیاری از مردم در مسائل شرعی و دینی به او مراجعه می‌کردند. دربارهٔ تولد شیخ صدوق این ماجرا نقل شده است که علی بن بابویه فرزندی نداشت و از این بابت اندوهگین بود. او به‌وسیلهٔ یکی از یاران امام عصر، حسین بن روح نوبختی که از نواب خاص آن حضرت در دوران غیبت صغری بود، نامه‌ای نوشت و از حضرت مهدی (عج) خواست تا در حق او دعا کند تا صاحب فرزند شود. در پاسخ این مژده آمد که از همسر فعلی فرزندی نخواهد داشت اما به‌زودی کنیزی دیلمی نصیب او می‌شود که خداوند از او فرزندانی فقیه به دنیا خواهد آورد. اندکی بعد این وعده تحقق یافت و شیخ صدوق به دنیا آمد. خود او بعدها در کتاب کمال‌الدین تأکید می‌کند که ولادتش نتیجهٔ دعای امام زمان بوده است. همین امر سبب شد که از همان کودکی مورد توجه و احترام خاص قرار گیرد.

محمد از همان خردسالی علاقهٔ فراوانی به علم و دانش نشان داد و در نوجوانی در حلقهٔ درس پدر و استادان بزرگ قم پرورش یافت. او با شوقی وصف‌ناشدنی به فراگیری حدیث و علوم دینی روی آورد و چنان استعدادی از خود نشان داد که استادان، آینده‌ای درخشان برایش پیش‌بینی کردند. ابو جعفر محمد بن علی اسود، یکی از نزدیکان خاندان بابویه، بارها به او گفته بود: «عجیب نیست که چنین شیفته علم باشی، چرا که تو به برکت دعای حجت خدا به دنیا آمده‌ای.» در همان سال‌ها بود که قم به یکی از مراکز مهم علمی شیعه تبدیل شده بود. عالمان و محدثان بسیاری در این شهر به تعلیم و تدوین حدیث مشغول بودند و شیخ صدوق از حضور آنان بهره برد. او افزون بر پدر از بزرگانی همچون محمد بن حسن بن احمد بن ولید، محمد بن قاسم، حمزه بن محمد بن احمد و قاسم بن محمد استرآبادی حدیث آموخت. به‌تدریج نام او در میان هم‌دوره‌ای‌هایش بر سر زبان‌ها افتاد و به‌عنوان محدثی دقیق و پرکار شهرت یافت. پس از درگذشت پدر مسئولیت سنگین نشر حدیث و هدایت دینی مردم بر دوش او افتاد. با وجود جوانی، به‌سرعت جایگاهی والا یافت و حتی علمای بزرگ‌تر از او نیز در جلسات علمی به سخنانش گوش می‌سپردند. او بعدها برای تکمیل دانش خود سفرهای متعددی انجام داد و به شهرهایی همچون بغداد، خراسان، نیشابور و ری رفت. اقامت او در ری بسیار تأثیرگذار بود؛ چرا که در آنجا با جریان‌های فکری متنوعی مواجه شد و توانست اندوخته‌های خود را غنی‌تر سازد.

شیخ صدوق تنها یک محدث نبود؛ او متکلمی متمایز نیز بود. در زمانی می‌زیست که شبهات و پرسش‌های بسیاری در ذهن مردم و حتی برخی از علما دربارهٔ مسئلهٔ غیبت، علم امام، جبر و اختیار و سایر مباحث کلامی مطرح بود. شیخ صدوق باتکیه‌بر میراث روایی امامیه، به این پرسش‌ها پاسخ داد و با تألیف کتاب‌های متعدد، نقش مهمی در تثبیت عقاید شیعه ایفا کرد. برای نمونه در کتاب کمال‌الدین و تمام النعمة به‌طور گسترده به موضوع غیبت امام زمان پرداخته و با استناد به احادیث و سخنان بزرگان امامیه، تردیدها را برطرف ساخته است. یا در کتاب التوحید با رد اتهام جبر و تشبیه، اعتقاد صحیح شیعه را در باب توحید و صفات الهی تبیین کرده است. او افزون بر این در سفرهای خود با اندیشمندان و متکلمان دیگر مذاهب نیز مناظره می‌کرد و از باورهای شیعه دفاع می‌کرد. گفته‌اند که در بغداد و نیشابور مناظراتی داشته است که همین مواجهه‌ها او را بر آن داشت تا برخی از آثارش را با رویکردی جدلی و دفاعی بنویسد. آثار او بسیار فراوان و متنوع است. منابع قدیمی شمار آن‌ها را تا سیصد جلد ذکر کرده‌اند. از میان این همه کتاب، مهم‌ترینشان من لا یحضره الفقیه است که یکی از چهار کتاب معتبر حدیثی شیعه به‌شمار می‌رود. دیگر آثار مهم او عبارت‌اند از: کمال‌الدین و تمام النعمة، التوحید، معانی الأخبار، عیون اخبار الرضا، الخصال و الأمالی. این کتاب‌ها نه‌تنها از جهت روایی ارزشمندند بلکه اطلاعات تاریخی و کلامی فراوانی نیز در خود جای داده‌اند. شاگردان او نیز از بزرگان تاریخ شیعه شدند. مهم‌ترینشان شیخ مفید است که بعدها در کلام و فقه به جایگاهی بی‌نظیر رسید. بدین ترتیب میراث علمی صدوق به نسل‌های بعد منتقل شد و همچنان سرچشمه‌ای غنی برای فقها و محدثان باقی ماند. سرانجام شیخ صدوق در سال ۳۸۱ هجری قمری و در کهنسالی در شهر ری چشم از جهان فروبست. پیکر او در همان شهر به خاک سپرده شد. جایگاه او در تاریخ اسلام و تشیع بسیار متمایز است. آثار او بخش مهمی از میراث فکری و روایی شیعه است.

بخشی از کتاب درس و داستان

«در فضای مجازی و غیر آن، نسبت به داستان یونس ایراد و اشکالی مطرح می‌شود که وقوع چنین ماجرایی با علوم امروزی مطابقت ندارد. هرچند معجزه قرار نیست که با علم محدود انسان، مطابقت داشته باشد اما برای رفع برخی از اشکال‌ها در اینجا به‌طور خلاصه داستان را مرور می‌کنیم: آیهٔ یادشده که به «ذکر یونسیه» نیز شناخته می‌شود، داستان یونس را روایت می‌کند که در شهر باستانی نینوا به کار هدایت مردم مشغول بود اما چون کوشش‌های او برای دعوت مردم بی‌حاصل ماند و مردم به گفته‌های او ایمان نیاوردند، از خدا درخواست کرد که آنان را عذاب کند. دعای یونس مستجاب و مقرر شد که به‌زودی بر آن‌ها عذاب نازل شود. یونس برای آنکه از عذاب در امان بماند از نینوا بیرون رفت. با رفتن یونس، نشانه‌های عذاب پدیدار شد. مردم که به‌شدت ترسیده بودند، شهر را رها کردند و به بیابان رفتند و بین زنان و فرزندانشان و حتی بین چهارپایان و بره‌هایشان جدایی انداختند. آنان اینک به خدای یونس ایمان آورده بودند و دست نیاز به‌سوی خدای یگانه دراز کردند، دشت پر از صدای استغاثه شد؛ خدای مهربان، آنان را بخشید و عذاب را برطرف کرد. یونس که منتظر بود عذاب فرا رسد، آن‌گاه‌که دید خبری نشد، خشمگین شد. او روی برگشتن به شهر را نداشت زیرا می‌ترسید مردم او را مسخره کنند. سوار بر کشتی شد و به راه افتاد. ماهی بزرگی سر راه کشتی را گرفت. در سوره «صافات» ادامهٔ داستان این‌گونه است: «آن‌گاه‌که یونس به‌سوی کشتی مملو از آدم و کالا گریخت (ماهی سر راه کشتی را گرفت و قرار شد یک نفر را قربانی کنند تا کشتی به‌سلامت بگذرد) قرعه کشیدند و قرعه به نام یونس افتاد. ماهی او را بلعید و مردم به سرزنش او پرداختند. اگر یونس از تسبیح‌گویان ما نبود تا روز قیامت در همان‌جا و در شکم ماهی می‌ماند، اما ما او را که بیمار و برهنه بود از شکم ماهی بیرون انداختیم و درختی به نام یقطین را سایهٔ سر او ساختیم و سپس او را به‌سوی صد هزار و بلکه بیشتر از مردمان فرستادیم و آن‌ها ایمان آوردند و تا مدت‌ها زندگی کردند و از زندگی بهره‌مند شدند».

وَإِنَّ یونُسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ (۱۳۹) إِذْ أَبَقَ إِلَی الْفُلْک الْمَشْحُونِ (۱۴۰) فَسَاهَمَ فَکانَ مِنَ الْمُدْحَضِینَ (۱۴۱) فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَهُوَ مُلِیمٌ (۱۴۲) فَلَوْلَا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ (۱۴۳) لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلَی یوْمِ یبْعَثُونَ (۱۴۴) فَنَبَذْنَاهُ بِالْعَرَاءِ وَهُوَ سَقِیمٌ (۱۴۵) وَأَنْبَتْنَا عَلَیهِ شَجَرَةً مِنْ یقْطِینٍ (۱۴۶) وَأَرْسَلْنَاهُ إِلَی مِائَةِ أَلْفٍ أَوْ یزِیدُونَ (۱۴۷) فَآمَنُوا فَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَی حِینٍ (۱۴۸)

همان‌گونه که ملاحظه می‌شود در قرآن کریم اشاره‌ای به مدّت و زمانی که یونس در شکم ماهی بود نشده است، بلکه سیاق سخن این است ماهی او را فروبرد و یونس بلافاصله گفت: معبودی جز تو نیست و من ازجمله ستمکارانم و ماهی نیز او را از دهان خود بیرون انداخت و او را هضم نکرد؛ امّا همین فرورفتن در معده ماهی به‌ویژه که لباسی هم بر تن نداشت باعث شد که اسید معده ماهی به او آسیب برساند و آنگاه‌که از شکم ماهی بیرون افتاد بیمار و رنجور باشد.» »