کتاب از ستیز تا ستایش

کتاب از ستیز تا ستایش نوشتهٔ «نیما ظاهری» و منتشرشده به‌وسیلهٔ نشر مروارید، اثری پژوهشی در حوزهٔ ادبیات فارسی است که به بررسی واکنش شاعران ایرانی نسبت به فردوسی و شاهنامه در طول تاریخ می‌پردازد. این کتاب با گردآوری نمونه‌های فراوان از اشعار و دیدگاه‌های شاعران مختلف، سیر تطور نگاه‌ها از انکار و نکوهش تا ستایش و احترام به فردوسی و اثر ماندگار او را دنبال کرده است. «از ستیز تا ستایش» به‌عنوان منبعی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان ادبیات فارسی، به تحلیل و دسته‌بندی این واکنش‌ها پرداخته است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب از ستیز تا ستایش اثر نیما ظاهری

کتاب «از ستیز تا ستایش» (فردوسی و شاهنامه به روایت شاعران ایران از فرخی سیستانی تا شفیعی کدکنی) اثری پژوهشی است که با رویکردی تحلیلی، به واکاوی جایگاه ابوالقاسم فردوسی و شاهنامهٔ او در شعر فارسی پرداخته است. «نیما ظاهری»، نویسندهٔ این کتاب با بررسی اشعار شاعران از قرن چهارم تا دوران معاصر، روند تغییر نگرش نسبت به فردوسی را در شش دورهٔ تاریخی ترسیم کرده است. ساختار کتاب بر پایهٔ تقسیم‌بندی زمانی و موضوعیِ واکنش‌ها به شاهنامه استوار است؛ از دورهٔ انکار و نکوهش تا عصر ستایش و احترام. کتاب حاضر با ارائهٔ نمونه‌هایی از اشعار و تحلیل‌های کوتاه، تصویری جامع از فرازونشیب‌های جایگاه فردوسی در ادبیات فارسی ارائه داده است. این اثر نه‌تنها به شاعران ایرانی، بلکه به پارسی‌زبانان دیگر کشورها و حتی شاعران غیرایرانی که به فردوسی پرداخته‌اند نیز توجه داشته است. «از ستیز تا ستایش» با گردآوری منابع متعدد و ارائهٔ واژه‌نامه‌ای برای واژگان دشوار، به‌عنوان اثری مرجع برای پژوهش‌های بعدی در این حوزه شناخته شده است.

کتاب «از ستيز تا ستايش: شاهنامه و شاهنامه به روايت شاعران ايران» نوشتهٔ «نیما ظاهری» در دی ۱۴۰۳ و در «شب فردوسی و شاهنامه» با حضور «ژاله آموزگار»، «حسن انوری»، «مسعود جعفری جزی»، «کامیار عابدی» و «علی دهباشی» رونمایی شد. این مراسم در «خانۀ اندیشمندان علوم انسانی» در خیابان استاد نجات‌الهی (ویلا) در تهران برگزار شد. نویسندهٔ این اثر دانش‌آموختهٔ رشتهٔ ارتباطات و رسانه بوده است.

خلاصه کتاب از ستیز تا ستایش

کتاب با بررسی ۱۰۰۰ سال شعر فارسی، نشان می‌دهد که واکنش شاعران به فردوسی و شاهنامه، همواره یکسان نبوده و تحت‌تأثیر شرایط سیاسی، فرهنگی و مذهبی هر دوره تغییر کرده است. در آغاز، شاعران هم‌عصر فردوسی و دربار سلطان محمود غزنوی بوده‌اند که یا به‌کلی از فردوسی نام نبرده‌اند یا با طعنه و انکار به شاهنامه اشاره کرده‌اند. هرچه از زمان فردوسی فاصله گرفته می‌شود، نگاه شاعران به شاهنامه تغییر می‌کند؛ ابتدا با اشاره‌های دوگانه و سپس با افسانه‌سازی دربارهٔ زندگی فردوسی و در نهایت با ستایش آشکار از او و اثرش. کتاب حاضر، این روند را در شش دورهٔ تاریخی دسته‌بندی کرده؛ دورهٔ انکار، دورهٔ دیدگاه‌های دوگانه، دورهٔ افسانه‌سازی، دورهٔ آغاز ستایش، دورهٔ مدعیان برابری یا برتری و در نهایت دورهٔ ستایش محض. در هر دوره، نمونه‌هایی از اشعار شاعران آورده شده که یا به نکوهش محتوای شاهنامه، ادعای برابری یا برتری با فردوسی، اشاره به افسانه‌های زندگی او، برتری‌دادن ممدوحان بر شخصیت‌های شاهنامه، تضمین ابیات شاهنامه یا ستایش فردوسی و اثرش پرداخته‌اند. این کتاب نشان می‌دهد که فردوسی بیش از هر شاعر دیگری در ادبیات فارسی محل بحث و توجه بوده و شاهنامهٔ او، با وجود فرازونشیب‌های تاریخی، جایگاه خود را در فرهنگ ایرانی حفظ کرده است.

چرا باید کتاب از ستیز تا ستایش را بخوانیم؟

مطالعهٔ این کتاب فرصتی است برای آشنایی با سیر تاریخی نگاه شاعران به فردوسی و شاهنامه و درک تأثیر تحولات سیاسی و فرهنگی بر ادبیات فارسی. «از ستیز تا ستایش» با گردآوری نمونه‌های متنوع از اشعار و تحلیل روند تغییر نگرش‌ها، به مخاطب کمک می‌کند تا جایگاه ابوالقاسم فردوسی را در بستر تاریخ ادبیات بهتر بشناسد و با دیدگاه‌های مختلف شاعران دربارهٔ شاهنامه آشنا شود. این کتاب برای کسانی که به تاریخ ادبیات، نقد ادبی و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای علاقه دارند، منبعی غنی و قابل‌اتکا به شمار رفته است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران، دانشجویان ادبیات فارسی، علاقه‌مندان به شاهنامه و فردوسی و کسانی که دغدغهٔ شناخت تحولات فکری و فرهنگی در شعر فارسی را دارند، مناسب است؛ همچنین برای کسانی که به‌دنبال تحلیل‌های تاریخی و تطبیقی دربارهٔ جایگاه شاعران بزرگ در فرهنگ ایران هستند.

بخشی از کتاب از ستیز تا ستایش

«دورهٔ پنجم: اوج‌گیری مدعیان (قرن دهم تا سیزدهم؛ از اهلی شیرازی تا فرصت‌الدولهٔ شیرازی)

چهره‌های اصلی

قاسمی گنابادی، محتشم کاشانی، طرزی افشار، حزین لاهیجی، آذر بیگدلی، فتحعلی صبا، قائم‌مقام فراهانی، راجی کرمانی، قاآنی، میرزاآقاخان کرمانی، الهامی کرمانشاهی

صداها:

شاهِ نجف که گوهرِ بحرِ عنایت است

چون بحرِ بی‌کران کرمش بی‌نهایت است

پیشِ غَزاش، قصهٔ رستم فسانه‌ای‌ست

شهنامه از حکایت او یک روایت است

(اهلی شیرازی)

ز گفتارِ فردوسیِ پاکزاد

اگر مانْد نامِ جم [و] کیقباد

امید است کاین نامهٔ چون نگار

بمانَد ز نامِ تو در روزگار

(قاسمی گنابادی)

زیرِ این هفت گنبدِ قُوسی

تازه سازم روانِ فردوسی

(عبدی بیگ شیرازی)»