کتاب از ستیز تا ستایش

کتاب الکترونیکی «از ستیز تا ستایش» نوشتهٔ نیما ظاهری و منتشرشده به‌وسیلهٔ نشر مروارید، اثری پژوهشی در حوزهٔ ادبیات فارسی است که به بررسی واکنش شاعران ایرانی نسبت به فردوسی و شاهنامه در طول تاریخ می‌پردازد. این کتاب با گردآوری نمونه‌های فراوان از اشعار و دیدگاه‌های شاعران مختلف، سیر تطور نگاه‌ها از انکار و نکوهش تا ستایش و احترام به فردوسی و اثر ماندگارش را دنبال می‌کند. «از ستیز تا ستایش» به‌عنوان منبعی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان ادبیات فارسی، به تحلیل و دسته‌بندی این واکنش‌ها پرداخته است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب از ستیز تا ستایش

«از ستیز تا ستایش» اثری پژوهشی و ناداستانی است که با رویکردی تحلیلی، به واکاوی جایگاه فردوسی و شاهنامه در شعر فارسی می‌پردازد. نیما ظاهری در این کتاب، با بررسی اشعار شاعران از قرن چهارم تا معاصر، روند تغییر نگرش نسبت به فردوسی را در شش دورهٔ تاریخی ترسیم کرده است. ساختار کتاب بر پایهٔ تقسیم‌بندی زمانی و موضوعی واکنش‌ها به شاهنامه استوار است؛ از دورهٔ انکار و نکوهش تا عصر ستایش و احترام. کتاب با ارائهٔ نمونه‌هایی از اشعار و تحلیل‌های کوتاه، تصویری جامع از فرازونشیب‌های جایگاه فردوسی در ادبیات فارسی ارائه می‌دهد. این اثر نه‌تنها به شاعران ایرانی، بلکه به فارسی‌زبانان دیگر کشورها و حتی شاعران غیرایرانی که به فردوسی پرداخته‌اند نیز توجه داشته است. «از ستیز تا ستایش» با گردآوری منابع متعدد و ارائهٔ واژه‌نامه‌ای برای واژگان دشوار، به‌عنوان اثری مرجع برای پژوهش‌های بعدی در این حوزه شناخته می‌شود.

خلاصه کتاب از ستیز تا ستایش

این کتاب با بررسی هزار سال شعر فارسی، نشان می‌دهد که واکنش شاعران به فردوسی و شاهنامه، همواره یکسان نبوده و تحت‌تأثیر شرایط سیاسی، فرهنگی و مذهبی هر دوره تغییر کرده است. در آغاز، شاعران هم‌عصر فردوسی و دربار سلطان محمود غزنوی، یا به‌کلی از فردوسی نام نبرده‌اند یا با طعنه و انکار به شاهنامه اشاره کرده‌اند. هرچه از زمان فردوسی فاصله گرفته می‌شود، نگاه شاعران به شاهنامه تغییر می‌کند؛ ابتدا با اشاره‌های دوگانه و سپس با افسانه‌سازی دربارهٔ زندگی فردوسی و در نهایت با ستایش آشکار از او و اثرش. کتاب، این روند را در شش دورهٔ تاریخی دسته‌بندی کرده است: دورهٔ انکار، دورهٔ دیدگاه‌های دوگانه، دورهٔ افسانه‌سازی، دورهٔ آغاز ستایش، دورهٔ مدعیان برابری یا برتری، و در نهایت دورهٔ ستایش محض. در هر دوره، نمونه‌هایی از اشعار شاعران آورده شده که یا به نکوهش محتوای شاهنامه، ادعای برابری یا برتری با فردوسی، اشاره به افسانه‌های زندگی او، برتری‌دادن ممدوحان بر شخصیت‌های شاهنامه، تضمین ابیات شاهنامه یا ستایش فردوسی و اثرش پرداخته‌اند. در نهایت، کتاب نشان می‌دهد که فردوسی بیش از هر شاعر دیگری در ادبیات فارسی محل بحث و توجه بوده و شاهنامه، با وجود فرازونشیب‌های تاریخی، جایگاه خود را در فرهنگ ایرانی حفظ کرده است.

چرا باید کتاب از ستیز تا ستایش را بخوانیم؟

مطالعهٔ این کتاب فرصتی‌ست برای آشنایی با سیر تاریخی نگاه شاعران به فردوسی و شاهنامه و درک تأثیر تحولات سیاسی و فرهنگی بر ادبیات فارسی. «از ستیز تا ستایش» با گردآوری نمونه‌های متنوع از اشعار و تحلیل روند تغییر نگرش‌ها، به مخاطب کمک می‌کند تا جایگاه فردوسی را در بستر تاریخ ادبیات بهتر بشناسد و با دیدگاه‌های مختلف شاعران دربارهٔ شاهنامه آشنا شود. این کتاب برای کسانی که به تاریخ ادبیات، نقد ادبی و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای علاقه دارند، منبعی غنی و قابل‌اتکا به‌شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران، دانشجویان ادبیات فارسی، علاقه‌مندان به شاهنامه و فردوسی و کسانی که دغدغهٔ شناخت تحولات فکری و فرهنگی در شعر فارسی را دارند، مناسب است. همچنین برای کسانی که به دنبال تحلیل‌های تاریخی و تطبیقی دربارهٔ جایگاه شاعران بزرگ در فرهنگ ایران هستند، مطالعهٔ این اثر پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب از ستیز تا ستایش

«در پژوهش‌های ادبی، اصطلاحی وجود دارد با عنوانِ Nachleben که جایش در پژوهش‌های فارسی خالی‌ست. اگر بخواهیم ترجمه‌اش کنیم، شاید بتوانیم بگوییم «زندگیِ پس از زندگی». این پژوهش‌ها به این مهم می‌پردازند که آثار بزرگ ادبی، پس از مرگ مؤلف‌شان چه سیری را طی می‌کنند و چگونه به یاد آورده می‌شوند. این مسئله که فردوسی در هر دوره چگونه «به یاد آورده می‌شود»، هم در شناختِ خود شاهنامه، و هم شناخت سنت و تفکر و رویهٔ حاکم بر ادبیات هر دوره می‌تواند بسیار سودمند باشد. درنتیجه اگر دوستی بگوید چه اهمیت دارد اگر بدانیم شاعرانی مثل سلیمی جرونی یا قاسم مادح یا فریدالدین احول اسفراینی دربارهٔ فردوسی چه گفته‌اند، باید بگویم به خودیِ خود اهمیتی ندارد، اما در بحثِ مورد نظر ما، شاهدمثال‌هایی هستند تا از طریق آن‌ها به چشم‌انداز وسیع‌تر و واضح‌تری در شناختِ دوره‌های مختلفِ توجه به فردوسی برسیم. حالا، پس از این جویندگی‌ها در اشعار شاعرانِ غریب و آشنا، می‌توانم ادعا کنم که هیچ شاعری در ادبیات فارسی، به اندازهٔ فردوسی محلِ بحث نبوده است و اگر بخواهیم چنین مجموعه‌ای برای سعدی یا حافظ یا دیگر شاعرانِ برجستهٔ این سرزمین گرد آوریم، بعید به نظر می‌رسد که یافته‌هایمان چشمگیر باشد. البته، پس از این ادعا، لازم است این اعتراف هم بکنم که کتابِ حاضر، با این هدف منتشر می‌شود که مادهٔ خامی برای پژوهشگران بعدی باشد و نه بیش از آن.»