کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث

معرفی کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث

کتاب الکترونیکی «روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث» (منبع اصلی درس روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث) تألیف محمدعلی همتی، احمد جعفری، وفادار کشاورزی و زینب روستائی و توسط انتشارات سمت و دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم منتشر شده است. این کتاب به عنوان منبع درسی برای دانشجویان رشته الهیات (علوم قرآن و حدیث) تدوین شده و به بررسی مبانی، اصول و مراحل پژوهش علمی در حوزه قرآن و حدیث می‌پردازد. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث

این کتاب با هدف پاسخ‌گویی به نیاز دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در زمینه آموزش روش تحقیق در حوزه علوم قرآن و حدیث تدوین شده است. نویسندگان تلاش کرده‌اند تا با توجه به سرفصل‌های مصوب وزارت علوم، مباحث کتاب را به گونه‌ای تنظیم کنند که هم برای دانشجویان کارشناسی و هم تحصیلات تکمیلی قابل استفاده باشد. ساختار کتاب شامل شانزده درس است که هر یک به یکی از مراحل یا مهارت‌های پژوهش علمی می‌پردازد؛ از مفاهیم پایه و کلیات روش تحقیق گرفته تا مهارت‌های عملی مانند فیش‌برداری، پاراگراف‌نویسی، تنظیم کتابنامه و پروپوزال‌نویسی. در کنار مباحث نظری، مثال‌ها و مصادیق متعددی از حوزه قرآن و حدیث ارائه شده تا دانشجویان بتوانند مفاهیم را به صورت کاربردی در پژوهش‌های خود به کار بگیرند. توجه ویژه به مطالعات میان‌رشته‌ای و معرفی منابع و نرم‌افزارهای تخصصی از دیگر ویژگی‌های این کتاب است. دوره انتشار کتاب با توجه به تحولات آموزش عالی و نیاز به منابع بومی در حوزه علوم انسانی شکل گرفته و به عنوان منبع اصلی درس روش تحقیق در رشته الهیات (علوم قرآن و حدیث) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خلاصه کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث

این کتاب با تمرکز بر آموزش گام‌به‌گام روش تحقیق در حوزه علوم قرآن و حدیث، ابتدا به تعریف مفاهیم پایه‌ای مانند «روش تحقیق»، انواع پژوهش (بنیادی و کاربردی)، ارکان پژوهش و جایگاه تحقیق در این حوزه می‌پردازد. سپس تفاوت میان پژوهش موضوع‌محور، مسئله‌محور و متن‌محور را توضیح می‌دهد و راه‌های انتخاب و محدودسازی موضوع و مسئله را آموزش می‌دهد. بخش‌های بعدی به مهارت‌های عملی پژوهش اختصاص یافته‌اند: منبع‌شناسی و روش‌های گردآوری اطلاعات (کتابخانه‌ای و میدانی)، شیوه‌های مطالعه (اجمالی، تندخوانی، دقیق‌خوانی)، فیش‌برداری و یادداشت‌برداری، پاراگراف‌نویسی و بسط پاراگراف، ساختار نوشتار علمی و تنظیم کتابنامه. همچنین، اصول ارجاع‌دهی، پیشگیری از سرقت علمی، پروپوزال‌نویسی و ویرایش متون علمی به تفصیل بررسی شده‌اند. در هر بخش، مثال‌ها و تمرین‌هایی مرتبط با علوم قرآن و حدیث ارائه شده تا دانشجویان بتوانند آموخته‌های خود را به صورت عملی به کار بگیرند. کتاب علاوه بر آموزش مهارت‌های پژوهشی، به معرفی منابع مرجع، کتابخانه‌ها و نرم‌افزارهای تخصصی این حوزه نیز می‌پردازد و راهنمایی‌هایی برای استفاده از منابع الکترونیکی و دیجیتال ارائه می‌دهد.

چرا باید کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث را خواند؟

این کتاب با رویکردی آموزشی و کاربردی، مراحل مختلف پژوهش در علوم قرآن و حدیث را به صورت نظام‌مند و با مثال‌های متنوع آموزش می‌دهد. برای دانشجویان و پژوهشگران این حوزه، آشنایی با مهارت‌های تحقیق، منبع‌یابی، نگارش علمی و استفاده از ابزارهای نوین پژوهشی اهمیت زیادی دارد. همچنین، توجه به مطالعات میان‌رشته‌ای و معرفی منابع و نرم‌افزارهای تخصصی، امکان انجام پژوهش‌های به‌روز و کارآمد را فراهم می‌کند.

خواندن کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان رشته الهیات (علوم قرآن و حدیث) و پژوهشگران علاقه‌مند به مطالعات قرآنی و حدیثی مناسب است. همچنین، برای کسانی که قصد دارند مهارت‌های پژوهش علمی، نگارش پایان‌نامه یا مقاله و استفاده از منابع و نرم‌افزارهای تخصصی را در این حوزه فرا بگیرند، راهنمایی جامع و مرحله‌به‌مرحله ارائه می‌دهد.

فهرست کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث

- مفاهیم و کلیات: تعریف روش تحقیق، انواع پژوهش، ارکان پژوهش، جایگاه تحقیق در علوم قرآن و حدیث، محورهای پژوهش (موضوع‌محور، مسئله‌محور، متن‌محور) - انتخاب موضوع: تعریف و تحدید موضوع، تجزیه موضوع، راه‌های دستیابی به مسئله، ویژگی‌ها و گونه‌های مسئله - منبع‌شناسی: شناخت منابع، روش‌های گردآوری اطلاعات (کتابخانه‌ای و میدانی)، آشنایی با کتابخانه‌ها و نرم‌افزارهای تخصصی - مطالعه و شیوه‌های آن: مطالعه اجمالی، تندخوانی، عبارت‌خوانی، دقیق‌خوانی، سازمان‌دهی و خلاصه‌نویسی - روش‌ها و گونه‌های پژوهش: روش‌های برون‌دینی، درون‌دینی، مطالعات میان‌رشته‌ای، تحلیل محتوا (کمّی، کیفی، ترکیبی)، تحلیل زبانی و روایی - یادداشت‌برداری و فیش‌برداری: انواع فیش، مراحل و ابزارهای فیش‌برداری، دسته‌بندی و سازمان‌دهی یادداشت‌ها - پاراگراف‌نویسی و بسط پاراگراف: ساختار و انواع پاراگراف، شیوه‌های بسط و پیوند پاراگراف‌ها - ساختار نوشتار علمی: مقدمه، چکیده، بیان مسئله، اهداف، روش، نتایج، کتابنامه - تنظیم کتابنامه و ارجاع‌دهی: انواع ارجاع، شیوه‌های استاندارد ارجاع‌دهی، پیشگیری از سرقت علمی - پروپوزال‌نویسی: تعریف، بیان مسئله، اهمیت و ضرورت، اهداف، پرسش‌ها، فرضیه‌ها، پیشینه، روش پژوهش - ویرایش و نگارش: ویرایش شکلی و محتوایی، قواعد رسم‌الخط، اصلاح اشتباهات، ساختار و پردازش متن علمی.

بخشی از کتاب روش تحقیق در علوم قرآن و حدیث

«اصطلاح «روش تحقیق» ترجمهٔ یک اصطلاح فرنگی است. تحقیق به معنای جدید در سال ۱۸۰۴ میلادی شکل گرفت و پس از زمان کوتاهی وارد جهان اسلام شد. در متون قدیم اسلامی واژگانی چون اهل التحقیق، قال المحققون یا عند المحققین مشاهده می‌شود. با قطعیت نمی‌توان پذیرفت که مراد از محقق در قرون گذشته و حال یکسان است و علت آن کاربرد عام واژه‌ها در زبان فارسی است که گاهی موجب اشتباه و سوءتفاهم می‌شود. البته شواهد حاکی از آن است که اصطلاحات به کاررفته «اهل تحقیق» در قرون میانه با اصطلاح امروزی قرابت دارد؛ برای نمونه، قرطبی اصطلاح «قال بعض العلماء المحققین» را به کار می‌برد. توصیف علما به محققین در کلام قرطبی به این معناست که هر عالمی محقق نیست؛ به عبارت دیگر، ممکن است کسی استادان مختلفی را درک و از آن‌ها کسب فیض و علم کند اما محقق نشود. پس بالغرض کسی را ملقب به المحقق می‌کردند. البته شکی نیست که در روش و ابزار تحقیق، بین متقدمان و متأخران تفاوت فراوان است. در هر صورت اگر اصطلاح محقق در گذشته و حال با هم مطابقت کامل نداشته باشد اما در برخی جنبه‌ها اشتراک دارد. این نیز پذیرفتنی است که اصطلاح روش تحقیق به معنای دانشگاهی آن جدید است و با شکل سنتی آن تفاوت دارد و این در تعریف، روش، ابزار و رویکردها مشخص می‌شود. حال باید دید روش تحقیق به چه معناست.»