کتاب زندگی مهاتما گاندی

کتاب زندگی مهاتما گاندی به بررسی زندگی و فعالیت‌های مهاتما گاندی می‌پردازد. بخش اول کتاب با عنوان «آغاز و پایان» شامل فصل‌هایی دربارهٔ شروع و پایان زندگی گاندی است، از جمله فصل اول با عنوان «مردن قبل از خواندن دعا». بخش دوم نیز به جنبه‌های مختلف زندگی او در هندوستان و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی‌اش می‌پردازد. این ساختار نشان می‌دهد که کتاب یک زندگی‌نامه جامع از گاندی ارائه می‌دهد. مهانداس کارامچاند گاندی (زادهٔ ۲ اکتبر ۱۸۶۹ و درگذشتهٔ ۳۰ ژانویهٔ ۱۹۴۸ که بیشتر با عنوان افتخاری مهاتما گاندی (به معنی «روح بزرگ») شناخته می‌شود، و همچنین در هند با احترام او را «باپو» (پدر) صدا می‌زنند، یکی از برجسته‌ترین رهبران سیاسی و معنوی قرن بیستم و رهبر جنبش استقلال هند در برابر حکومت بریتانیا بود. او پیشگام فلسفهٔ مقاومت بدون خشونت گسترده یا «ساتیاگراها» (به معنی اصرار بر حقیقت یا نیروی روح) بود که تأثیر عمیقی بر جنبش‌های حقوق مدنی و آزادی در سراسر جهان گذاشت. گاندی در یک خانوادهٔ هندو در شهر پوربندر در ایالت گجرات هند به دنیا آمد. پدرش، کارامچاند گاندی، دیوان (نخست‌وزیر) ایالت کوچکی بود و مادرش، پوتلیبای، زنی بسیار مذهبی بود که عمیقاً تحت تأثیر آیین جینیسم (دینی با تأکید شدید بر عدم خشونت) قرار داشت. این محیط مذهبی و اخلاقی، تأثیر بسزایی بر شکل‌گیری شخصیت و باورهای گاندی در آینده داشت. گاندی در دوران نوجوانی یک دانش‌آموز متوسط و خجالتی بود. او در سن ۱۳ سالگی طبق رسوم آن زمان، با کاستوربا ماخاراجی ازدواج کرد. در سال ۱۸۸۸، برای تحصیل در رشته حقوق عازم لندن شد. زندگی در لندن برای او که از یک محیط سنتی می‌آمد، چالش‌برانگیز بود، اما او با جدیت به تحصیل پرداخت و با وگانیسم و متون مذهبی مختلف، از جمله بهاگاواد گیتا، آشنا شد که دیدگاه‌هایش را گسترش داد. او در سال ۱۸۹۱ به عنوان وکیل پذیرفته شد و به هند بازگشت. پس از بازگشت به هند و تلاش ناموفق برای راه‌اندازی فعالیت حقوقی، گاندی در سال ۱۸۹۳ برای کار در یک شرکت هندی عازم آفریقای جنوبی شد. اقامت ۲۱ ساله او در آفریقای جنوبی نقطه عطفی در زندگی‌اش بود. در آنجا، او به شدت با تبعیض نژادی و بی‌عدالتی علیه هندی‌ها و سیاه‌پوستان مواجه شد. تجربه‌ای که به ویژه بر او تأثیر گذاشت، بیرون انداخته شدنش از قطار درجه یک به دلیل رنگ پوستش بود، با وجود اینکه بلیط داشت. این تجربیات تلخ، گاندی را به سمت فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی سوق داد. او رهبری جامعه هندی در آفریقای جنوبی را بر عهده گرفت و برای احقاق حقوق آن‌ها مبارزه کرد. در همین دوره بود که او فلسفه و روش مبارزه بدون خشونت خود را توسعه داد که آن را "ساتیاگراها" نامید. ساتیاگراها بر مبانی حقیقت، عدم خشونت و مقاومت مدنی استوار بود و به معنای رویارویی با بی‌عدالتی از طریق تحمل رنج و عدم همکاری با سیستم ستمگر، بدون استفاده از خشونت فیزیکی بود. او این روش را در کمپین‌های مختلفی علیه قوانین تبعیض‌آمیز در آفریقای جنوبی با موفقیت به کار برد. در سال ۱۹۱۵، گاندی در ۴۵سالگی به هند بازگشت. او که پیش از این به دلیل فعالیت‌هایش در آفریقای جنوبی شهرت یافته بود، به سرعت به یکی از چهره‌های برجسته کنگره ملی هند تبدیل شد. گاندی با سفر به سراسر هند و آشنایی با مشکلات کشاورزان، کارگران و مردم عادی، رهبری جنبش استقلال هند را به شیوه‌ای نوین بر عهده گرفت. برخلاف رهبران پیشین که عمدتاً در میان نخبگان فعالیت می‌کردند، گاندی جنبش استقلال را به میان توده‌های مردم برد. او بر خودکفایی، ساده‌زیستی و اهمیت صنایع دستی محلی (مانند چرخ نخ‌ریسی که به نماد جنبش تبدیل شد) تأکید داشت. مهم‌ترین جنبش‌های تحت رهبری گاندی، جنبش عدم همکاری (۱۹۲۰-۱۹۲۲)، جنبش نافرمانی مدنی (شامل راهپیمایی نمک - ۱۹۳۰) و جنبش خروج بریتانیا از هند (Quit India Movement - ۱۹۴۲) بوده است. فلسفهٔ گاندی که عمیقاً ریشه در آموزه‌های هندو و جینیسم داشت، بر چند اصل کلیدی استوار بود:

آهیمسا (عدم خشونت): اصلی‌ترین رکن فلسفهٔ او که به معنای عدم آسیب‌رسانی به هر موجود زنده‌ای از طریق فکر، کلام و عمل بود. گاندی معتقد بود که عدم خشونت قوی‌ترین نیروی روی زمین است.

ساتیاگراها (اصرار بر حقیقت/نیروی روح): روش مبارزه او که ترکیبی از حقیقت‌جویی و مقاومت بدون خشونت بود. ساتیاگراها به معنای مقابله با بی‌عدالتی از طریق مقاومت غیرفعال و تحمل رنج برای بیدار کردن وجدان ستمگر بود.

سواراج (حکومت بر خود/خودکفایی): نه تنها به معنای استقلال سیاسی از بریتانیا، بلکه به معنای خودکنترلی فردی و خودکفایی اقتصادی و اجتماعی روستاها و جامعه بود.

ساروودایا (رفاه همگانی): اعتقاد به لزوم کار برای پیشرفت و رفاه همه اقشار جامعه، به خصوص ضعیف‌ترین و محروم‌ترین آن‌ها.

اعتقاد به برابری ادیان و نفی نابرابری‌های اجتماعی: گاندی به وحدت اساسی تمام ادیان معتقد بود و به شدت با نظام طبقاتی در هند، به ویژه نابرابری و "ناپالمیسی" (محرومیت اجتماعی افراد از طبقه پایین دالیت) مبارزه کرد و آن‌ها را "هاریجان" (فرزندان خدا) نامید.

گاندی به شدت به ساده‌زیستی معتقد بود و خود الگوی آن بود. او لباس‌های ساده‌ای از پارچه دستباف (خادی) می‌پوشید، رژیم غذایی گیاهی داشت و اغلب روزه می‌گرفت. روزه‌داری یکی از ابزارهای او برای اعتراض و همچنین پاکسازی درونی بود. او زندگی در آشرام‌ها (جوامع معنوی) را ترویج می‌کرد و بر کار دستی و خوداتکایی تأکید داشت. گاندی در طول مبارزاتش بارها توسط مقامات بریتانیایی زندانی شد. یکی از بزرگترین چالش‌های دوران پایانی زندگی او، مسئله تقسیم هند (پارتیشن) به دو کشور هند و پاکستان در سال ۱۹۴۷ بود که با خشونت‌های گسترده مذهبی همراه شد. گاندی به شدت مخالف این تقسیم بود و برای برقراری صلح و آرامش میان هندوها و مسلمانان تلاش‌های فراوانی کرد و حتی دست به روزه‌های اعتراضی زد. تلاش‌های او برای وحدت به مذاق برخی گروه‌های افراطی خوش نیامد و در نهایت، در تاریخ ۳۰ ژانویه ۱۹۴۸، مهاتما گاندی توسط یک ملی‌گرای افراطی هندو به نام ناتورام گودسه ترور شد. او نه تنها معمار استقلال هند بود، بلکه با فلسفه و روش مبارزاتی خود، تأثیر پایداری بر اندیشه و عمل سیاسی در سراسر جهان گذاشت. آموزه‌های او در زمینه مقاومت بدون خشونت الهام‌بخش رهبران و جنبش‌های زیادی از جمله مارتین لوتر کینگ جونیور در ایالات متحده، نلسون ماندلا در آفریقای جنوبی و بسیاری دیگر در سراسر جهان بوده است. او به‌عنوان نماد صلح، حقیقت و مقاومت در برابر ستم شناخته می‌شود و یاد و خاطره‌اش در هند و بسیاری نقاط دیگر جهان گرامی داشته می‌شود. روز تولد او، ۲ اکتبر، به عنوان «روز جهانی عدم خشونت» توسط سازمان ملل متحد نامگذاری شده است.