کتاب چالش های مراقبت در مدارس

کتاب چالش های مراقبت در مدارس با عنوان اصلی The challenge to care in schools : an alternative approach to education نوشتهٔ نل نادینگز و ترجمهٔ شیبا آزاده و مسعود خاکزاد کهله دشت است. نشر سنجاق این کتاب را به‌صورت الکترونیک منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ تعلیم‌وتربیت قرار گرفته، برنامه‌ای دقیق ارائه داده که در آن مراقبت در محور قرار دارد؛ شامل مراقبت از خود، دیگران، حیوانات، طبیعت، ساخته‌های انسانی و حتی ایده‌ها. این نگاه مبتنی بر نظریهٔ هوش‌های چندگانه است و تنوع کودکان را به رسمیت می‌شناسد. کتاب اثبات می‌کند که تغییرات مدنظر نویسنده در آموزش، ضروری و ممکن است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب چالش های مراقبت در مدارس اثر نل نادینگز

کتاب «چالش‌های مراقبت در مدارس» (رویکردی بدیل در تعلیم‌وتربیت) که نخستین‌بار در سال ۱۹۹۲ میلادی و در ایران در سال ۱۴۰۳ منتشر شده، با رویکردی نو دیدگاه‌های رایج در آموزش را به چالش کشیده است. نویسندهٔ این کتاب معتقد است اگر نظام آموزشی فقط بر علوم انسانی و مهارت‌های ریاضی و شفاهی تمرکز کند، برای همهٔ دانش‌آموزان مناسب نخواهد بود. این تمرکز باعث نادیده‌گرفتن استعدادهای متنوع کودکان می‌شود؛ بنابراین «نل نادینگز» خواستار بازنگری در برنامه‌های درسی و روش‌های تدریس شده است تا همهٔ دانش‌آموزان از آموزش بهره‌مند شوند و نه فقط گروهی خاص. او تأکید کرده است که آموزش باید هدف اخلاقی داشته باشد؛ پرورش انسان‌هایی شایسته، مهربان و مراقب. این نویسنده برنامه‌ای دقیق ارائه داده که در آن مراقبت در محور قرار دارد؛ شامل مراقبت از خود، دیگران، حیوانات، طبیعت، ساخته‌های انسانی و حتی ایده‌ها. این نگاه مبتنی بر نظریهٔ هوش‌های چندگانه است و تنوع کودکان را به رسمیت می‌شناسد. «نل نادینگز» در مقدمهٔ ویراست تازهٔ کتاب به فشارهای فزاینده بر مدارس برای کسب موفقیت‌های تحصیلی و پایبندی به استانداردها اشاره می‌کند و می‌پرسد که آیا می‌توان در دل ساختارهای سنتی مدرسه، مراقبت را به محور آموزش بدل کرد؟ پاسخ او مثبت است. او نشان می‌دهد که هم آموزش سنتی و هم مترقی می‌تواند با حفظ اصول خود، مراقبت را در مرکز توجه قرار دهد.

خلاصه کتاب چالش های مراقبت در مدارس

«نل نادینگز» در سال ۱۹۹۲ میلادی مخالفت خود را با نظام آموزشی‌ای اعلام کرد که موفقیت تحصیلی را فقط بر اساس نمرهٔ امتحانات و میزان اطلاعات کسب‌شده می‌سنجد. این نویسنده معتقد است انرژی و زمانی که صرف آمادگی برای آزمون‌ها می‌شود، باید به پرورش اندیشه، کشف علائق و بروز خلاقیت در هنر اختصاص یابد. او بر این باور است که آموزش باید به دانش‌آموزان کمک کند تا بیاموزند چگونه از خود، دیگران، طبیعت، جهان و اندیشه‌ها مراقبت کنند؛ چرا که یادگیریِ مراقبت مستلزم دانشی عمیق است و همین امر آموزش حقیقی را شکل می‌دهد. بسیاری از افراد نظام آموزشی مبتنی بر اجبار و آزمون‌های استاندارد را مفید می‌دانند و از طریق آن معلمان و دانش‌آموزان را برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین‌شده هدایت می‌کنند، اما تأکید بیش‌ازحد بر آزمون‌ها به‌اشتباه با آموزش سنتی یکی گرفته می‌شود. بسیاری از معلمان سنتی نیز منتقد این وضعیت هستند. نویسنده در این کتاب واژه سنتی را برای توصیف هر دو گروه، هم طرفداران آموزش کلاسیک و هم حامیان آزمون‌محوری به‌کار می‌برد. آنچه او پیشنهاد می‌دهد ترکیب مزایای رویکرد سنتی و مترقی در قالب پاسخ‌گویی متعهدانه است؛ یعنی مدارس باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که نسبت به نیازهای واقعی دانش‌آموزان و والدین پاسخگو باشند. نویسنده تأکید می‌کند که مدارس باید به چیزی فراتر از نتایج آزمون پاسخگو باشند و اصطلاح پاسخ‌گویی متعهدانه را به‌معنای گوش‌سپردن دقیق و تلاش برای پاسخ‌دادن مثبت به نیازهای قانونی و اخلاقی تعریف می‌کند.

برداشت افراد از مفهوم مراقبت متفاوت است. برخی معتقد هستند مراقبت فضیلتی است که از طریق اجبار و کنترل دانش‌آموزان برای انجام کارهای مفید به دست می‌آید. این دیدگاه با نظر نویسنده در تضاد است. او مراقبت را رابطه‌ای دوسویه بین مراقبت‌کننده و مراقبت‌شونده می‌داند و بر ایجاد رابطه تأکید می‌کند. اگر مراقبت‌شونده آمادگی یا تمایلی برای دریافت مراقبت نداشته باشد، این رابطه شکل نمی‌گیرد؛ حتی اگر نیت مراقبت‌کننده خیرخواهانه باشد. دیدگاه دوم که مراقبت را صرفاً فضیلتی در درون مراقبت‌کننده می‌بیند، از نظر نویسنده ناقص است؛ چراکه ممکن است فردی با نیت خوب کاری را به دانش‌آموز تحمیل کند که از نظر خودش صحیح است، اما در حقیقت به زیان دانش‌آموز باشد. نمونه‌هایی از این قبیل در زندگی واقعی، خاطرات و آثار ادبی فراوان هستند؛ مواردی که در آن اجبار به‌نام مراقبت باعث آسیب شده است؛ حتی اگر خود مراقبت‌شونده بعدها از آن تشکر کرده باشد. بر اساس این تفاوت مفهومی در تعریف مراقبت، نویسنده نقد خود را به سیاست‌های آموزشی مبتنی بر انجام‌وظیفه ادامه می‌دهد. سیاست‌هایی که مدارس را تنها بر اساس شاخص‌هایی چون نمره در آزمون‌های استاندارد می‌سنجند موجب کاهش فارغ‌التحصیلی، افزایش اضطراب، بی‌انگیزگی معلمان و حتی فساد در مدیریت مدارس شده‌اند. او پیشنهاد می‌دهد که از پاسخ‌گویی متعهدانه به‌عنوان نقطهٔ آغاز در طراحی سیستم آموزشی استفاده شود؛ نه از الزام به انجام وظایف مشخص‌شده. یک نظام آموزشی که برای همهٔ دانش‌آموزان الگویی واحد تجویز می‌کند، هم بی‌اساس و هم توهین‌آمیز است و نتیجه‌اش فقط بازگشت نوسانی به‌سمت الگوهای مختلف بدون رسیدن به راه‌حل پایدار خواهد بود. نویسنده مدافع نظامی است که بتواند عناصر مفید در هر دو رویکرد سنتی و مترقی را با هم ترکیب کند و به انتخاب خانواده‌ها، معلمان و دانش‌آموزان احترام بگذارد. اگر کسی الگوی مبتنی بر آزمون را ترجیح می‌دهد، باید امکان ثبت‌نام در چنین مدرسه‌ای وجود داشته باشد، اما نباید این مدل به همه تحمیل شود. مدارس باید ساختاری پاسخگو داشته باشند که امکان هم‌زیستی دیدگاه‌های متنوع را فراهم کند.

در بسیاری از مناطق، امکان انتخاب میان مدارس سنتی و مترقی هنوز مهیا نشده است، اما حتی در یک ساختمان مدرسه نیز می‌توان این تنوع را از طریق استمرار رابطهٔ معلم و دانش‌آموز در چند سال متوالی یا انتخاب معلم بر اساس فلسفهٔ آموزشی فراهم کرد. مهم آن است که دانش‌آموزان و معلمان با رضایت دوطرفه در کنار هم باشند و انعطاف‌پذیری برای تغییر مسیر نیز وجود داشته باشد؛ به‌عبارت‌دیگر انتخاب باید مبتنی بر تناسب و رابطهٔ مؤثر باشد؛ نه صرفاً فلسفه‌ای که خانواده یا سیستم آن را ترجیح می‌دهد. مدارس باید نسبت به معلمان متعهد باشند. تحمیل یک الگوی خاص آموزشی حتی اگر مترقی باشد، به همهٔ معلمان نتیجه‌بخش نخواهد بود. ترجیح نویسنده، راهبری و نظارتی است که به معلمان اجازه دهد بر اساس فلسفهٔ آموزشی مشروع و قابل دفاع خود بهترین عملکرد را داشته باشند؛ نه اینکه مجبور شوند در قالبی از پیش‌ تعیین‌شده کار کنند. از این دیدگاه احترام به تفاوت‌ها، انعطاف‌پذیری و ایجاد بسترهای پاسخ‌گویی متعهدانه می‌تواند راهی برای عبور از دوگانهٔ ناکارآمد سنتی - مترقی باشد.

چرا باید کتاب چالش های مراقبت در مدارس را بخوانیم؟

مطالعهٔ این اثر معلمان و استادان را برای مدیریت کلاس‌های درس خود تواناتر می‌کند. این کتاب می‌تواند پرسش‌های گوناگونی را به ذهن مخاطب بیاورد و او را در مسیر کاری‌اش دچار چالش و پویایی کند.

کتاب چالش های مراقبت در مدارس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به همهٔ معلمان و استادان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب چالش های مراقبت در مدارس

«سازمان سنتی مدارس ازنظر عقلی و اخلاقی برای اجتماع معاصر ناکافی است. در عصری زندگی می‌کنیم که با مشکلات اجتماعی روبه‌رو است و ما را مجبور می‌کند تا در فعالیت‌های مدارس بازنگری کنیم. در زمانه‌ای که متفکران در بسیاری از زمینه‌ها به سمت پست‌مدرنی در حال حرکت هستند – که به معنای رد روش عینی، پذیرش ذهنیت فردی متمایز، جهانی بودن اخلاق و معیارهای جهانی برای معرفت‌شناسی است - بسیاری از مربیان هنوز هم درگیر دیدگاه مدرنیسم در مورد پیشرفت و ابزارهای قدیمی آن هستند. بسیاری هنوز فکر می‌کنیم که می‌توانیم آموزش را تنها با طراحی یک برنامه درسی بهتر، یافتن و اجرای روش آموزش برتر، یا ایجاد یک سیستم مدیریت کلاس بهتر بهبود دهیم. اما این اقدامات کارساز نخواهد بود.

باید مفهوم فرد ایده‌آل تحصیل‌کرده را کنار بگذاریم و مدل‌های چندگانه‌ای که متناسب با ظرفیت‌ها و علایق متعدد دانش‌آموزان طراحی‌شده‌اند را جایگزین کنیم. باید به هویت‌های چندگانه توجه کنیم. به‌عنوان‌مثال، یک دانش‌آموز پایه یازدهم ممکن است هم‌زمان سیاه‌پوست، زن، نوجوان، عضو یک خانواده آمریکایی، اهل نیویورک، متدیست، فردی عاشق ریاضیات و غیره باشد. هنگامی‌که او از این هویت‌ها استفاده می‌کند، ممکن است از زبان‌های مختلفی استفاده کند، حالت‌های مختلفی را اتخاذ کند و با اطرافیان رابطه‌های متفاوتی داشته باشد. اما هر نقشی که در لحظهٔ مشخصی داشته باشد و مشغول به هر کاری که باشد، چیزی که به آن احتیاج دارد – همان‌طور که همهٔ ما احتیاج داریم – این است که از او مراقبت شود. نیاز او به مراقبت ممکن است نیاز به احترام رسمی، تعامل غیررسمی، مشاورهٔ تخصصی، نگاهی کوتاه اما معنادار یا محبت پایدار باشد. برای مراقبت‌های موردنیاز وی مجموعه‌ای از ظرفیت‌ها در هر یک از کارکنان مدارس نیاز است که مدارس به این موضوع بسیار کم‌توجه هستند.»