کتاب نقد مضمونی

کتاب «نقد مضمونی» با عنوان اصلی "La Critique Thématique" نوشتهٔ ژرژ پوله و ترجمهٔ مرتضی بابک معین است. این کتاب توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است. کتاب نقد مضمونی یکی از مهم‌ترین آثار در حوزه نقد ادبی است که به بررسی و معرفی روش‌شناسی خاص ژرژ پوله در بررسی آثار ادبی می‌پردازد. این کتاب در دسته‌بندی نقد ادبی و نظریه ادبی قرار می‌گیرد و به عنوان یکی از منابع اصلی برای آشنایی با مکتب نقد مضمونی یا نقد وجدانی در قرن بیستم شناخته می‌شود. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نقد مضمونی

کتاب نقد مضمونی یکی از آثار بنیادین در حوزه نقد ادبی مدرن است که به طور خاص به معرفی و تبیین نظریه نقد مضمونی می‌پردازد. موضوع اصلی این کتاب، ارائه روشی نوین در خوانش و تفسیر متون ادبی است که بر پایه شهود، همدلی و درک آگاهی نویسنده بنا شده است. این کتاب در حاشیه‌های جنبش پدیدارشناسی و در واکنش به نقدهای فرمالیستی و ساختارگرا شکل گرفته و جایگاه ویژه‌ای در میان نظریه‌های نقد ادبی قرن بیستم دارد. نقد مضمونی پوله به دنبال درک جهان ذهنی نویسنده است و بر خلاف نقدهای فرمالیستی، به شکل و ساختار اثر کمترین اهمیت را می‌دهد. این اثر در نیمه دوم قرن بیستم در فرانسه نوشته شده و تأثیر عمیقی بر جریان‌های نقد ادبی در اروپا و سپس در سراسر جهان گذاشته است. در واقع، نقد مضمونی پوله بخشی از مجموعه گسترده‌تر مکتب ژنو در نقد ادبی است که منتقدانی چون ژان پیر ریشار، مارسل ریمون و ژان استاروبینسکی را نیز شامل می‌شود.

خلاصه کتاب نقد مضمونی

کتاب نقد مضمونی ژرژ پوله با طرح این ایده آغاز می‌شود که نقد ادبی باید فراتر از تحلیل ساختارهای متنی و زبانی برود و به کشف جهان درونی و آگاهی نویسنده بپردازد. پوله معتقد است منتقد برای درک واقعی اثر ادبی باید تلاش کند آگاهی خود را با آگاهی نویسنده پیوند بزند. یکی از اتفاقات مهم در این کتاب، معرفی مفهوم Cogito (من می‌اندیشم) به عنوان هسته مرکزی تفکر نویسنده است. پوله نشان می‌دهد که هر نویسنده دارای Cogito خاص خود است و کار منتقد، کشف و تبیین این Cogito آغازین است. طرح اصلی کتاب حول محور مقایسه Cogito های مختلف نویسندگان و شاعران و یافتن نقاط تمایز و تشابه آنها است. پوله به طور خاص به مطالعه و بررسی ادراک زمان و مکان در آثار نویسندگان مختلف می‌پردازد و معتقد است این دو مقوله بنیادین ادراکی انسان، کلید فهم جهان ذهنی نویسنده هستند.

پیام اصلی کتاب این است که نقد ادبی واقعی باید از سطح ظاهری و شکلی اثر فراتر رفته و به درک شهودی آگاهی نویسنده دست یابد. به باور پوله، این نوع نقد نه تنها به شناخت بهتر اثر می‌انجامد، بلکه کارکرد خودشناختی نیز دارد، زیرا اثر ادبی در نهایت به آیینه جهان درونی خود منتقد تبدیل می‌شود. البته پوله هشدار می‌دهد که وحدت کامل میان آگاهی منتقد و نویسنده هرگز به طور مطلق حاصل نمی‌شود و شناخت به دست آمده همواره شناختی مبهم و ناکامل است. با این حال، او این شناخت شهودی و مبهم را به شناختی غیرشهودی که حاصل تحلیل صرف ساختارها و شکل‌های ادبی است، ترجیح می‌دهد.

چرا باید کتاب نقد مضمونی را بخوانیم؟

وجه تمایز اصلی کتاب نقد مضمونی پوله، ارائه روشی بدیع در نقد ادبی است که در تقابل با رویکردهای فرمالیستی و ساختارگرا قرار می‌گیرد. این کتاب به ما نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از سطح ظاهری متن فراتر رفت و به درک عمیق‌تری از جهان ذهنی نویسنده دست یافت. ویژگی خاص این کتاب، تأکید بر نقش شهود و همدلی در فرآیند نقد ادبی است. پوله با ظرافت تمام نشان می‌دهد که چگونه منتقد می‌تواند از طریق پیوند زدن آگاهی خود با آگاهی نویسنده، به درک عمیق‌تری از اثر دست یابد و این فرآیند را نه تنها به عنوان کشف دیگری، بلکه به عنوان راهی برای خودشناسی معرفی می‌کند. دستاورد مهم این کتاب، معرفی مفهوم Cogito به عنوان هسته مرکزی تفکر نویسنده و روشی برای مقایسه و تحلیل آثار مختلف است. پوله با این مفهوم، چارچوبی نظری برای درک تفاوت‌ها و شباهت‌های میان نویسندگان مختلف ارائه می‌دهد که در نوع خود بی‌نظیر است.

کتاب «نقد مضمونی» را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دانشجویان و پژوهشگران حوزه نقد ادبی، فلسفه و زبان‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم. به طور خاص، این کتاب برای کسانی که به نظریه‌های مدرن نقد ادبی و رویکردهای پدیدارشناسانه در مطالعات ادبی علاقه‌مند هستند، منبعی ارزشمند به شمار می‌آید. از نظر نوع مخاطب، این اثر بیشتر برای خوانندگان دانشگاهی و آشنا با مباحث نظری نقد ادبی مناسب است، زیرا زبان و مفاهیم آن نیازمند آشنایی قبلی با مباحث فلسفی و نظریه‌های ادبی است. این کتاب در ژانر نقد ادبی نظری قرار می‌گیرد و به دلیل عمق نظری و ارائه روشی جدید در خوانش متون ادبی، برای کسانی که به دنبال گسترش افق‌های نظری خود در حوزه نقد هستند، بسیار سودمند خواهد بود.

درباره ژرژ پوله

ژرژ پوله (Georges Poulet) (1902-1991) یکی از برجسته‌ترین منتقدان ادبی قرن بیستم و از چهره‌های اصلی مکتب ژنو در نقد ادبی است. او که اصالتاً بلژیکی بود، بیشتر دوران فعالیت علمی خود را در فرانسه، سوییس و آمریکا گذراند و تأثیر عمیقی بر جریان‌های نقد ادبی در جهان گذاشت. پوله تحصیلات خود را در رشته فلسفه و ادبیات انجام داد و از همان آغاز، رویکرد بینارشته‌ای در مطالعات ادبی را در پیش گرفت. او به تأثیر از پدیدارشناسی هوسرل و فلسفه برگسون، روش نقد مضمونی را بنیان نهاد که بر پایه درک شهودی آگاهی نویسنده استوار است. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به مجموعه چهار جلدی «مطالعات درباره زمان انسانی»، «فضای پروست»، «آغاز رمان»، «مسافت درونی» و «جان رمانتیک و رؤیا» اشاره کرد. پوله در این آثار به بررسی ادراک زمان و مکان در آثار نویسندگانی چون پروست، بالزاک، فلوبر و بودلر می‌پردازد و مفهوم Cogito آغازین را در آثار آنها جستجو می‌کند.

فهرست کتاب نقد مضمونی

فصل اول: نقد مضمونی

فصل دوم: آگاهی نقد

فصل سوم: مطالعاتی درباره زمان انسانی

فصل چهارم: فضای پروستی

نتیجه

کتابنامه

یادداشت‌ها

نظر افراد و مجله‌های مشهور درباره کتاب یا نویسنده

موریس بلانشو، نویسنده و منتقد برجسته فرانسوی درباره پوله نوشته است: «نقد پوله یکی از عمیق‌ترین نمونه‌های نقد ادبی در قرن بیستم است که به جای پرداختن به سطح ظاهری متن، به کشف جهان ذهنی نویسنده می‌پردازد.»

بخشی از کتاب نقد مضمونی

«آلبر بگن نیز با روح رمانتیک و رؤیا گامی مؤثر در تولد مکتب ژنو و پیدایش نقد مضمونی برداشت. این کتاب، که ابتدا عنوان آن رؤیا نزد رمانتیک‌های آلمان و در شعر نوین فرانسه بود، مطالعه و کنکاشی عمیق درباره جهان رؤیایی و تخیل شاعران بزرگ آلمانی و فرانسوی است. بگن از خلال کشف و رمزگشایی این جهان‌های تخیلی به دنبال رسیدن به جوهره شخصی هستی هر یک از آن‌هاست تا از این طریق بتواند به جوهره شخصی خود پی ببرد. بگن اعتقاد دارد که شعر تنها جواب ممکن به اضطراب بنیادی مخلوقی است که در هستی زمانمند خود محبوس است و شاعر کسی است که با چشم بصیرت خود به ناشناخته‌ها دسترسی می‌یابد و جهانی تازه را کشف می‌کند. برای او، شعر واقعیت مطلق است که شاعر با آن و با توسل به واژه‌ها و قدرت سحرآمیز آن‌ها جهان پررمزوراز و پنهانی را به چنگ می‌آورد. او باور دارد که واژه‌ها، فراتر از معنای خود، فضلیتی سحرآمیز دارند که با توسل به آن‌ها می‌توان به واقعیتی که از شناخت منطقی می‌گریزد دسترسی پیدا کرد. از این روی، او معتقد است که شاعر با شعر، خود را از تکثر ظواهر رها می‌کند تا بتواند به وحدت و مطلق نایل آید. او همچنین معتقد است که منتقد با خواندن اثری شاعرانه از پنهانی‌ترین زوایای روح و روان خود آگاه می‌شود (Béguin, ۱۹۳۹, ۴۰۰).

از این منظر، اثرْ تجارب معنوی، باطنی و شهودی شاعر را بر ما بازمی‌نمایاند تا ما از این طریق به جوهره شخصی و درونی خود پی ببریم. بنابراین، با توجه به گفته ذکرشده، بگن هرگز به دسته‌بندی اثبات‌گرایی مکاتب ادبی اعتقاد ندارد و علاوه بر آن، ریشه و اساس نقد را در سؤال‌های شخصی درباره وقایع و تجارب درونی می‌داند و جواب آن‌ها را در واقعیت اثر جست‌وجو می‌کند. اثر واسطه‌ای است که دو جهان انتزاعی ـ تخیلی و باطنی را به یکدیگر نزدیک می‌کند و به هم پیوند می‌دهد. از همین روی، نقد از این منظر به یک حوزه خودشناسی تبدیل می‌شود.»